W Ogrodzie Botanicznym UMCS w Lublinie niedaleko Dworku Kościuszków znajduje się zapomniana do niedawna Reduta Tadeusza Kościuszki, polowa fortyfikacja wojskowa. Jest ona jedynym zachowanym dziełem ziemnego budownictwa obronnego w Polsce, którego autorem i inicjatorem był ten znakomity generał. Wybudowana na planie czworoboku opatrzona została wałem i fosami z miejscem na działa.
W tym miejscu trwały przygotowania do walki w obronie Konstytucji 3 Maja i suwerenności Rzeczpospolitej po konfederacji targowickiej, kiedy to w 1792 r. wojska carskie wkroczyły na teren Rzeczpospolitej.
Z historii wiemy, że T. Kościuszko kilkukrotnie odwiedzał Folwark Sławin, którego pozostałością jest Dworek Kościuszków. Znał te tereny bardzo dobrze, gdyż mieszkał tu jego krewny Jan Napomucen Kościuszko.
W 1790 r. Kościuszko został mianowany komendantem garnizonu Lublin i miał zadbać o poprawę obronności miasta. Z uwagi na wykształcenie wojskowo-inżynieryjne nabyte m.in w Szkole Rycerskiej w Warszawie oraz Akademii Wojskowej Szwoleżerów Gwardii Królewskiej w Wersalu wykorzystał nabytą wiedzę dotyczącą budowania fortyfikacji polowych właśnie na terenie posiadłości kuzyna, leżącej w doskonałym strategicznie miejscu na szlaku z Rusi przez Lublin do Warszawy. Ta fortyfikacja miała powstrzymać nacierające wojska nieprzyjaciela na stolicę.
Reduta ostatecznie nie brała udziału w walkach, ale była na nie przygotowana. Przetrwała do obecnych czasów w niezmienionej formie bez przekształceń układu przestrzennego. Zachował się całokształt budowli ziemnej z szańcami, wnętrzem czyli osadą i działobitnią ulokowaną na niedostępnym urwisku oraz murowaną piwnicą jako schron dla żołnierzy i magazyn. Przetrwało też całe otoczenie: zamaskowane dziką zielenią jary, zbiorniki wodne, obwałowania z ukrytą bezpieczną droga dojazdową do Reduty oraz ukształtowana linia obrony.
Pamięć o tym miejscu została przywrócona dzięki badaniom Pana dr Mieczysława Kseniaka, regionalisty, badacza i miłośnika dziejów Lublina i Lubelszczyzny. W październiku 2020r. Reduta Kościuszki została wpisana do Rejestru Zabytów Lubelskiego Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków. Obecnie planowane są dalsze prace archeologicznie i historyczne w celu pogłębienia wiedzy o tym miejscu.
W latach 2022-2024, dzięki dofinansowaniu projektu "Reduta Tadeusza Kościuszki" przez Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego, prowadzone były badania archeologiczne, które pokazały bardzo bogatą historię tego miejsca. Wykonano wiele działań edukacyjnych, popularyzujących to miejsce wśród społeczności lokalnej i ogólnopolskie. W 2024 r. wykonano nowe ścieżki, a przestrzeń Reduty nabrała charakteru narodowego, ustawiono maszt z biało-czerwoną flagą, a obok niej stanie replika armaty kościuszkowskiej.
Reduta już od kilku lat staje się miejscem historycznych spotkań pasjonatów, badaczy i odwiedzających Ogród Botaniczny UMCS.
 |
Projekt „Reduta Tadeusza Kościuszki w obronie Konstytucji 3 Maja - etap III” realizowany jest ze środków Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego pochodzących z Funduszu Promocji Kultury- państwowego funduszu celowego w ramach konkursu „Miejsca pamięci i trwałe upamiętnienia w kraju. |
