Skarb z Zawichostu – Trójcy na pierwszym miejscu wśród 10 najważniejszych odkryć archeologicznych w Polsce w roku 2021 według „National Geographic” Polska
Znaleziony wiosną ubiegłego roku w Zawichoście – Trójcy skarb liczący prawie 1900 monet srebrnych, głównie książąt Bolesława Kędzierzawego i Władysława Wygnańca, znalazł się na pierwszym miejscu listy 10 najważniejszych odkryć archeologicznych w Polsce w roku 2021 polskiej edycji prestiżowego czasopisma „National Geographic” - https://www.national-geographic.pl/artykul/odkrycia-archeologiczne-w-polsce-10-najwazniejszych-odkryc-ostatniej-dekady#Skarb+z+Zawichostu-Tr%C3%B3jcy .
Jest to już drugie wyróżnienie dla tego odkrycia – wcześniej został on uznany w plebiscycie czytelników „Archeologia Żywa” za najważniejsze odkrycie archeologiczne w Polsce w roku 2021 w kategorii „skarby”.
Skarb został odkryty przez członków Nadwiślańskiej Grupy Poszukiwawczej Stowarzyszenia Mieszkańców Gminy Annopol „Szansa” z Annopola i Stowarzyszenia „Wspólne Dziedzictwo” z Opatowa podczas poszukiwań zabytków na terenie Zawichostu-Trójcy. Poszukiwania te, trwające od jesieni 2020 roku do chwili obecnej, prowadzone są pod nadzorem merytorycznym dr. hab. Marka Florka z Instytutu Archeologii UMCS.
Poza wspomnianym skarbem monet piastowskich, zakopanym prawdopodobnie ok. 1165 roku, w ich trakcie znaleziono wiele innych zabytków archeologicznych z różnych okresów, przede wszystkim z wczesnego średniowiecza. Są to m.in.: ponad 150 pojedynczych monet, głównie polskich denarów krzyżowych, ale także pochodzących z X, XI i XII wieku monet niemieckich, węgierskich, angielskich oraz polskich denarów książąt Bolesława Śmiałego, Bolesława Krzywoustego, Bolesława Kędzierzawego, Henryka Brodatego, odważniki żelazne powlekane brązem z XI wieku używane przez kupców skandynawskich bądź stosujących skandynawski system miar i wag, ozdoby srebrne, brązowe ołowiane, dewocjonalia, militaria i elementy oporządzenia jeździeckiego. Wyjątkowym odkryciem jest ołowiana bulla (pieczęć) księcia polskiego Bolesława, prawdopodobnie Bolesława Krzywoustego, ewentualnie jego syna, Bolesława Kędzierzawego. Jest to szósty zabytek tego typu odkryty dotychczas, w tym pierwszy poza centrum państwa piastowskiego.
W październiku 2021 roku w Zawichoście-Trójcy przeprowadzono sondażowe badania wykopaliskowe, którymi kierowali dr hab. Marek Florek oraz mgr Monika Bajka. Uczestniczyli w nich, w ramach praktyk zawodowych, studenci archeologii z UMCS, a także członkowie obu wymienionych wcześniej stowarzyszeń. Celem badań było ustalenie kontekstu skarbu znalezionego wiosną oraz weryfikacja miejsc, gdzie w trakcie wcześniejszych poszukiwań wystąpiły monety z początków XI w.
Badania wykopaliskowe, mimo niewielkiego zakresu przestrzennego przyniosły bardzo interesujące wyniki. Ustalono, że skarb monet piastowskich z 2 polowy XII wieku został zakopany w miejscu, gdzie w 1 połowie XI wieku znajdował się częściowo zagłębiony w ziemię budynek o nieokreślonej funkcji, być może półziemianka mieszkalna. Po jego zniszczeniu jego partii nadziemnej, prawdopodobnie wskutek pożaru, część zagłębiona w ziemię służyła przez jakiś czas jako śmietnik, do którego trafiały rozbite naczynia, odpadki konsumpcyjne, w tym kości zwierzęce oraz zniszczone bądź uszkodzone przedmioty codziennego użytku. Właśnie w tym zasypanym, już nie użytkowanym śmietniku z XI w., ok. 1165 roku zakopano naczynie z prawie 1900 monetami.
W kolejnym wykopie, usytuowanym w miejscu, gdzie wcześniej na powierzchni i w warstwie ornej znaleziono monety z początków XI w. odkryto kilkadziesiąt monet o podobnej chronologii, w tym denary niemieckie cesarza Ottona II, cesarzowej Adelajdy i cesarza Ottona III, denary angielskie króla Aethelreda II, oraz fragmenty drobnych ozdób srebrnych. Wszystkie te znaleziska należy traktować jako pozostałość kolejnego, niestety zniszczonego, rozproszonego skarbu.
Zarówno wyniki dotychczasowych poszukiwań, jak i archeologicznych badań wykopaliskowych wskazują, że usytuowana przy przeprawie wiślanej, na skrzyżowaniu szlaków komunikacyjno-handlowych prowadzących z Rusi do Europy Zachodniej i łączących wybrzeże Bałtyku poprzez Kotlinę Karpacką z Adriatykiem, wczesnośredniowieczna osada w Zawichoście-Trójcy była w XI i XII wieku ważnym, o znaczeniu ponadlokalnym, ośrodkiem wymiany, gdzie spotykali się kupcy z terenów państwa piastowskiego, Rusi, Skandynawii, prawdopodobnie również Węgier.
Z uwagi na rangę dotychczasowych odkryć planuje się dalsze badania archeologiczne Instytutu Archeologii UMCS w Zawichoście-Trójcy. Natomiast sam skarb odkryty w 2021 roku, po zakończeniu konserwacji i pełnym opracowaniu naukowym, co powinno mieć miejsce w połowie tego roku, będzie prezentowany w całości w Sandomierzu.
|
 |
 |
 |
 |
 |
oprac. i fot. Marek Florek
