Aktualnie prowadzone są prace inwentaryzacyjne średniowiecznych i nowożytnych zbiorów archeologicznych w magazynie Instytutu Archeologii. Mają one na celu uporządkowanie materiałów zabytkowych pochodzących z dawnych badań wykopaliskowych prowadzonych na terenie Lublina w latach 1959-1977 przez Pracowników Instytutu. Inwentaryzację realizuje mgr Monika Maziarczuk w ramach współpracy Instytutu Archeologii z ECOTECH-COMPLEX UMCS.
Ze wstępnych oględzin wynika, iż znaczną część przechowywanych materiałów stanowią zabytki pozyskane w trakcie badań archeologicznych prowadzonych na wzgórzu Czwartek, na Wzgórzu Staromiejskim, Kirkucie oraz Wzgórzu Zamkowym, czyli miejscach, w których koncentrowało się osadnictwo przedlokacyjnego Lublina, jak i późniejsze. Wyniki przeprowadzonych w latach 60-tych i 70-tych XX w. wykopalisk archeologicznych stały się podstawą do badań nad powstaniem i rozwojem lubelskiego ośrodka miejskiego (zob. Rozwałka 1997; Florek 2017; Rozwałka, Niedźwiadek, Stasiak 2006; Kutyłowska 1990).
Więcej https://www.facebook.com/photo?fbid=686137483314205&set=pcb.686137526647534&locale=pl_PL
Krótka historia badań na wybranych stanowiskach:
Lublin Czwartek
Pierwsze wykopaliska na wzgórzu Czwartek, będące jednocześnie pierwszymi profesjonalnymi badaniami archeologicznymi w obrębie miasta Lublina, przeprowadzono w latach 1959-62. Badania miały charakter planowych prac naukowych Katedry Archeologii Polski UMCS. Prowadzono je pod kierunkiem prof. Aleksandra Gardawskiego oraz Marty Młynarskiej z Instytutu Historii Kultury Materialnej PAN. W badaniach brali udział ówcześni studenci archeologii UMCS w Lublinie: A. Kloss, I. Demkowska-Kutyłowska, A. Przewoźnik, A. Golusiakowska, E. Górka oraz J. Kępa. Przebadano wówczas obszar o powierzchni ok. 6 arów, na którym zarejestrowano między innymi pozostałości po 14 budynkach półziemiankowych datowanych na okres wczesnego średniowiecza. Rezultaty tych badań zostały opublikowane przez ich autorkę w obszernym artykule (Młynarska- Kaletyn 1966, s. 79-144).
Kolejne badania na Czwartku przeprowadzono w roku 1967, a prace prowadziła Stanisława Hoczyk, przy współudziale Marii Czyżewskiej (KUL), Tadeusza Kufla oraz Jana Gurby. W ekspedycji wzięli udział studenci historii UMCS - Alina Gromek, Maria Trojanowska, Teresa Gwiazdowicz, Bogdan Dobrzycki, Marian Chachaj, Zenon Handwerker oraz studenci KUL – Grażyna Wagner i Bogdan Wagner.
Badania wykopaliskowe objęły kolejnych 6 arów zlokalizowanych w południowo-wschodniej części wzgórza, która w związku z przebudową ulicy Ruskiej miała być zniwelowana. Odkryto wówczas kolejne chaty o średniowiecznej chronologii. Wyniki przeprowadzonych badań zostały opublikowane w artykułach Stanisławy Hoczyk Siwkowej (Hoczyk Siwkowa 1969, s. 271-277).
Ostatnie badania archeologiczne na Czwartku przeprowadzono w r. 1973, w związku z inwestycją budowlaną prowadzoną na północ od kościoła św. Mikołaja. Autorka tych ratowniczych badań - Maria Sułowska zarejestrowała na wzgórzu szereg obiektów produkcyjnych pozwalających na interpretację odkrytych obiektów jako relikty osady o charakterze produkcyjnym (Sułowska 1975, s. 153-157).
Wzgórze Staromiejskie
W latach 1968-1969, pod kierunkiem Stanisławy Hoczyk, przeprowadzono prace archeologiczne na Starym Mieście. Badania koncentrowały się na ulicach: Złotej, Rybnej oraz na placu wokół Trybunału. Obserwacje archeologiczne prowadzono w 18 wykopach badawczych w obrębie których zarejestrowano ślady osadnictwa sięgające VI-VIII w. (Hoczyk-Siwkowa 1974, s. 97-113).
Wzgórze Kirkut
Wykopaliska na wzgórzu Kirkut, stanowisku zwanym także jako Grodzisko, prowadzone były przez S. Hoczyk oraz M. Sułowską w 1968 r. Badania kontynuowano w 1974 r. Założono wtedy siedem wykopów badawczych w obrębie których zarejestrowano dwa poziomy chowania zmarłych związanych z funkcjonowaniem nowożytnego cmentarza żydowskiego oraz relikty osadnictwa wczesnośredniowiecznego (Kutyłowska 2003, s. 249-258).
Wzgórze Zamkowe
Badania na wzgórzu zamkowym w 1969 r. były kontynuacją niewielkich prac badawczych prowadzonych w rejonie lubelskiego zamku w latach 1967-1968. Przeprowadziła je ekspedycja Działu Archeologii Muzeum Okręgowego w Lublinie pod kierunkiem Z. Ślusarskiego. Wykopy badawcze założone w 1969 r. koncentrowały się w zachodniej części dziedzińca zamkowego oraz w bezpośrednim sąsiedztwie kaplicy zamkowej. W wyniku przeprowadzonych badań odkryto cmentarz szkieletowy oraz relikty budownictwa drewnianego (Hoczyk, Ślusarski 1971, s. 53-65).
Wśród zabytków pozyskanych w trakcie wzmiankowanych badań na terenie Lublina dominuje ceramika średniowieczna oraz nowożytna. Dość liczne są też kafle, w tym kafle miskowe, których pokaźne fragmenty udało się wykleić z rozdrobnionych ułamków (7). Masowo reprezentowane są kości zwierzęce, wśród nich trafiają się te ze śladami obróbki, jak choćby odpady po produkcji guzików (4). Przedmioty metalowe to przeważnie gwoździe, klucze, a także kłódki pozyskane z Kirkutu (6). Licznie reprezentowane są wyroby ze skóry, m.in. fragmenty obuwia.
Ponieważ nie dysponujemy archiwalnymi inwentarzami zgromadzonych zabytków, każde kolejne pudełko z zabytkami które przeglądamy przynosi nowe, ciekawe odkrycia i niespodzianki.
 |
 |
 |
 |
 |
 |
 |
 |
Literatura
Florek Marek, 2017, Lublin między VIII a XIII wiekiem w świetle badań archeologicznych, Rocznik Lubelski 43, s. 13-42.
Hoczyk Siwkowa Stanisława, 1969, Ponowne badania wykopaliskowe osady wczesnośredniowiecznej na Czwartku w Lublinie, Sprawozdania Archeologiczne 21, s. 271-277.
Hoczyk-Siwkowa Stanisława, 1974, Sprawozdanie z badań Lublina przedlokacyjnego w latach 1967-1969, Sprawozdania Archeologiczne 26, s. 97-113.
Hoczyk Stanisława, Ślusarski Zygmunt, 1971, Wyniki dotychczasowych badań archeologicznych na Wzgórzu Zamkowym w Lublinie, Sprawozdania i Materiały Lubelskie 5, s. 53-65.
Kutyłowska Irena, 1990, Rozwój Lublina w VI-XIV wieku na tle urbanizacji międzyrzecza środkowej Wisły i Bugu, Lublin.
Kutyłowska Irena, 2003, Problematyka datowania grodu na lubelskim wzgórzu, dawniej zwanym Grodziskiem, obecnie Kirkut, w świetle badań wykopaliskowych z 1974 i 1976 roku, [w:] M. Dulinicz (red.), Słowianie i ich sąsiedzi we wczesnym średniowieczu, Warszawa-Lublin, s. 249-258.
Młynarska-Kaletyn Marta, 1966, Wczesnośredniowieczne osadnictwo na Czwartku w Lublinie w świetle badań wykopaliskowych w latach 1959-1962, Rocznik Lubelski 9, s. 79-144.
Rozwałka Andrzej, 1997, Lubelskie Wzgórze Staromiejskie w procesie formowania się średniowiecznego miasta, Lublin.
Rozwałka Andrzej, Niedźwiadek Rafał, Stasiak Marek, 2006, Lublin wczesnośredniowieczny. Studium rozwoju przestrzennego, Warszawa.
Sułowska Maria, 1975, Czwartek w Lublinie, Z Otchłani Wieków 41:3, s. 153-157.
