Kierownik Katedry: Prof. dr hab. Teresa Pękala
E-mail: teresa.pekala@mail.umcs.pl
Tel.: +48 81 537 28 03
Katedra Estetyki i Filozofii Kultury utworzona została w wyniku restrukturyzacji w Instytucie Filozofii w 2019 r. przez połączenie Zakładu Estetyki oraz Zakładu Antropologii Kultury i Filozofii Społecznej. Historia Zakładu Estetyki sięga początków filozofii na UMCS. Zakład Estetyki powstał w 2008 r. z podziału Zakładu Etyki i Estetyki, utworzonego w 1974 r. w Międzyuczelnianym Instytucie Filozofii i Socjologii UMCS. Na profil badań i model uprawiania dydaktyki wywarła wpływ wyjątkowa osobowość prof. dr hab. Bohdana Dziemidoka, jednego z najbardziej znanych polskich estetyków współczesnych, który pełnił funkcję pierwszego kierownika Zakładu Etyki i Estetyki (z przerwami) do 1983 r. Profesor Dziemidok łączył otwartość na nowoczesne prądy w sztuce i estetyce z mocnym przekonaniem o wartości polskiej estetyki. Tę ideę promocji polskiej estetyki i aksjologii rozwijała kierująca w kolejnych latach Zakładem dr hab. Ewa Borowiecka prof. UMCS i jest ona obecna w publikacjach pracowników Zakładu również po jego podziale. Profesorowie Teresa Pękala i Tadeusz Szkołut są autorami i recenzentami ważnej dla środowiska polskich estetyków serii wydawniczej Klasycy Estetyki Polskiej, brali czynny udział w pracach Polskiego Towarzystwa Estetycznego, którego wiceprezesem była prof. T. Pękala w latach 2012-2018. Od momentu powstania Zakładu Estetyki jako samodzielnej jednostki organizacyjnej kierował nim dr hab. Tadeusz Szkołut prof. UMCS, a po jego przejściu na emeryturę prof. dr hab. Teresa Pękala. W okresie działalności Zakładu Estetyki jego pracownikami byli dr hab. Tadeusz Szkołut prof. UMCS, prof. dr hab. Teresa Pękala, dr hab. Cezary Mordka prof. UMCS, dr Marcin Krawczyk oraz dr Rafał Czekaj. Z kolei, Zakład Filozofii Kultury i Filozofii Społecznej powstał w 2017 roku pod kierownictwem dr hab. Andrzeja Kapusty prof. UMCS (w latach 2014-2017 kierownika Zakładu Antropologii Kulturowej) w wyniku połączenia Zakładu Antropologii Kulturowej i Zakładu Filozofii Kultury. Pracownikami Zakładu Filozofii Kultury i Filozofii Społecznej byli także dr hab. Paweł Bytniewski prof. UMCS, dr hab. Jolanta Kociuba, dr hab. Mariola Kuszyk-Bytniewska, dr Justyna Rynkiewicz. Zakład Antropologii Kulturowej swoimi początkami sięga roku 1991 i osoby dr. hab. Krzysztofa Broziego, twórcy lubelskiej szkoły antropologii kulturowej, który był jego pierwszym kierownikiem (Zakładowi Antropologii Kulturowej w trakcie jego istnienia przewodził również dr hab. Lech Zdybel (w latach 2003-2014), a jego członkiem w latach 1992-2014 był również dr Maciej Rajewski).
Problematykę, wokół której koncentruje się profil badawczy Katedry Estetyki i Filozofii Kultury określają zagadnienia estetyki filozoficznej, filozoficznej refleksji nad kulturą i sztuką oraz antropologii kultury ze szczególnym uwzględnieniem zjawisk i procesów w obrębie kultury nowoczesnej. Główne punkty programu badawczego Katedry skupiają się na zagadnieniach tożsamości, podmiotowości i doświadczenia w czasie przemian społecznych i kulturowych. Przedmiotem analizy są: estetyzacja i teatralizacja rzeczywistości, wykluczenia kulturowe, formy partycypacji sztuki w rzeczywistości kulturowej i społecznej, modele kompetencji kulturowej, przeobrażenia pola i metod badawczych nauki inspirowane nową humanistyką. Integralną częścią badań prowadzonych w ramach Katedry jest filozoficzna analiza wpływu wyróżnianych procesów na formowanie tożsamości, postaw, struktury odczuwania, afektywnego podłoża więzi wspólnotowych. Kontynuowane i rozwijane są projekty badawcze o wymiarze praktycznym i edukacyjnym, w tym realizowany od 2013 roku Projekt Przyjazny Uniwersytet oraz cykliczne konferencje naukowe z udziałem artystów z Teatru im. Stanisława Ignacego Witkiewicza w Zakopanem. Od 2013 roku nakładem Wydawnictwa UMCS wydawana jest seria tematyczna publikacji Zakładu Estetyki od 2020 roku Katedry Estetyki i Filozofii Kultury.
Szczegółowe informacje na profilach pracowników.
filozoficzne problemy procesów estetyzacji i teatralizacji rzeczywistości, estetyczne formy doświadczenia czasu i przestrzeni, przeobrażenia pola i metod badawczych estetyki inspirowane humanistyką zaangażowaną i artystyczną, filozofia sztuki i nowoczesnych praktyk artystycznych, estetyka i sztuka polska wobec wyzwań nowoczesności.
filozoficzne badania społeczno-kulturowych aspektów wiedzy oraz praktyki medycznej i psychiatrycznej, psychologicznej i doradczej oraz procesów decyzyjnych, zagadnienia transformacji osobowej, filozofia jako terapia.
filozofia poznania humanistycznego, francuska filozofia nauk, kulturowe teorie widzenia, podmiotowość w środowisku kultury nowoczesnej.
egzystencjalno-epistemologiczna rola emocji, filozofia podmiotowości, problematyka podmiotu ucieleśnionego, estetyczne konteksty zagadnienia tożsamości i percepcji.
onto-epistemologia społeczna, filozofia kultury Floriana Znanieckiego, kultura obywatelska, kultura edukacji i kultura w edukacji.
problematyka estetyki poszerzonej, tożsamość estetyki wobec przemian w humanistyce, nowoczesne postaci doświadczenia estetycznego, estetyzacja i teatralizacja rzeczywistości, per formatywność, estetyka a nauka, estetyka a ekonomia i finanse.
teorie i dyskursy estetyczne jako narzędzia opisu i filozoficznej analizy współczesnych zjawisk artystycznych, praktyka artystyczna jako przedmiot powiązany z procesami społecznymi, sztuka krytyczna i teorie inspirowane humanistyką zaangażowaną i artystyczną.
problematyka relacji człowieka z jego środowiskiem społeczno-kulturowym w kontekście rozwoju podmiotowości, indywidualności i twórczości jednostki, . zagadnienia procesów twórczych w ujęciu kulturowym i psychologicznym.
