Zaburzenia i choroby psychiczne

Wprowadzenie

Problemy natury psychicznej zazwyczaj pojawiają się powoli. Na początkowym etapie możemy zaobserwować pewne niepokojące sygnały. Często jednak są one pomijane lub bagatelizowane zarówno przez otoczenie jak i tego kto ich doświadcza. To pozwala im się rozwinąć.

Wrażliwość skierowana w stronę drugiego człowieka,  połączona z porcją wiedzy psychologicznej dotyczącej rozpoznawania niepokojących sygnałów, może pomóc w szybszej reakcji oraz pełniejszym zrozumieniu osoby cierpiącej.

 

Schizofrenia

To przewlekła choroba, która należy do zaburzeń psychotycznych. Może rozpocząć się w sposób nagły i ostry (w ciągu kilku dni) lub stopniowy (w ciągu kilku miesięcy a nawet lat). W pierwszym przypadku dominują niezwykłe przeżycia wewnętrzne, często prowadzące do dziwacznych a czasem gwałtownych zachowań. Schizofrenia zaczynająca się stopniowo cechuje się głównie narastającym wycofaniem, podejrzliwością, zanikającą spontanicznością i nieadekwatnością zachowań oraz pogorszeniem funkcji intelektualnych. Ekspresja emocji staje się coraz słabsza i mniej adekwatna do okoliczności. Osoba z tą chorobą unika kontaktu z innymi, staje się nieufna i ogranicza swoją aktywność.

 

Objawy schizofrenni

Nietypowy sposób wypowiadania się w schizofrenii:

  • przeskakiwanie z jednego tematu na inny, niezwiązany z sytuacją
  • udzielanie odpowiedzi niezwiązanych z pytaniem
  • niezrozumiała mowa (język), nielogiczne dla obserwatora połączenia słów
  • bardzo luźne skojarzenia pojawiające się z nadmierną częstotliwością
  • skojarzenia dźwięczne: rymowanie słów typu „zaraz nakaz, zakaz, obcas”
  • neologizmy, nowe słowa, które mają jakieś znaczenie tylko dla mówiącego
  • obsceniczne lub wulgarne treści wypowiedzi
  • wypowiadanie się z poczuciem całkowitej pewności treści, w których prawdopodobieństwo można wątpić (objawy urojeniowe)
  • wrażenie, że osoba rozmawia z kimś nieobecnym w otoczeniu

Nietypowe zachowania w schizofrenii:

  • od dziwacznej nieporadności i podekscytowania do skrajnego pobudzenia i rozdrażnienia, nieadekwatnie do sytuacji
  • objawy niepokoju, lęku, trudności w pozostaniu w zamkniętej przestrzeni lub stany bezruchu, braku reakcji na komunikaty
  • zaniedbania higieniczne, dziwaczne stroje (zazwyczaj za dużo ubrań naraz, ubiór nieadekwatny do pogody lub okoliczności)
  • nieadekwatne reakcje w interakcjach (np. zbytnie skracanie dystansu)

Poznaj hisotorię Marka - komiks

Pewnym wskaźnikiem potrzeby udzielenia pomocy może być nasz dyskomfort w rozmowie z drugą osobą. Wyraża się on poczuciem, że nie możemy zrozumieć czyjegoś zachowania ani się z nim porozumieć ze względu na jego stan psychiczny.

Depresja

Depresja należy do grupy zaburzeń nastroju. Powszechnie kojarzy się ze smutkiem, jest to jednak o wiele  bardziej złożone zjawisko. Osoby z depresją doświadczają trudności zarówno psychicznych jak i fizycznych. Często towarzyszy im uczucie pustki i beznadziei połączone z brakiem sił i motywacji do podjęcia aktywności.

Na depresję składają się zarówno przyczyny biologiczne (związane z neuroprzekaźnictwem w mózgu) jak i psychiczne (trudne wydarzenia w życiu, cechy osobowości). Przyczynić mogą się niej również zjawiska cywilizacyjne takiego jak stres, ciągła presja czasu czy przepracowanie mogą

Zaburzenie to może dotknąć każdego, niezależnie od wieku. W obecnych czasach depresji doświadczają nawet dzieci.

Objawy depresji

  • przygnębienie, smutek, niepokój i lęk, obniżony nastrój
  • utrata zainteresowania otoczeniem, brak siły i chęci do działania
  • utrata pewności siebie i poczucie bezwartościowości, nieprzydatności i beznadziei
  • zmiana wagi ciała
  • uczucie ciągłego zmęczenia lub senności w ciągu dnia
  • trudności w skupieniu uwagi
  • zaniedbanie higieny osobistej
  • trudności z podejmowaniem decyzji
  • utrata zainteresowania otoczeniem i problemy ze skupieniem
  • kłopoty z zaśnięciem i budzi się bardzo wcześnie
  • mówienie o śmierci i samobójstwie

Nieleczona depresja może przerodzić się w chorobę przewlekłą, nawracającą, która ostatecznie prowadzić może do zamiarów i prób samobójczych. Dlatego ważne jest szybkie działanie, gdy tylko zauważymy pierwsze niepokojące objawy.

Zaburzenia afektywne, dwubiegunowe

Choroba afektywna dwubiegunowa charakteryzuje się cyklicznym występowaniem na zmianę obniżonego nastroju (depresja)  i nadmiernej aktywności (mania). Pomiędzy tymi fazami zwykle obserwuje się okresy remisji, czyli zaniku objawów. Epizody trwają zazwyczaj od kilku tygodni do kilku miesięcy.

Opis fazy depresji jest analogiczny do tego powyżej.

Objawy w fazie manii:

Człowiek jest

  • nieustannie podekscytowany i pobudzony
  • ogarnia go większe niż zazwyczaj poczucie własnej ważności
  • nieustannie ma nowe pomysły, szybko przerzuca się z jednego na drugi
  • nie odczuwa potrzeby snu
  • tworzy nierealne plany
  • jest nadmiernie aktywny, mówi dużo i szybko
  • łatwo wpada w irytację, jeśli ludzie nie dostosowują się do jego planów lub nastrojów
  • wydaje bez umiaru pieniądze
  • może podejmować kontakty seksualne bez dbałości o własne zdrowie i bezpieczeństwo.

Przekonanie, że mania jest okresem nieustannego dobrego samopoczucia jest mitem. W rzeczywistości nadmiar energii obecny w tej fazie bardzo często przejawia się uczuciami irytacji, rozdrażnienia czy zdenerwowania.

Choroba afektywna dwubiegunowa jest schorzeniem przewlekłym i nawracającym. Im wcześniej się ją rozpozna i zastosuje specjalistyczne leczenie, tym większa szansa, że uda się powstrzymać nawroty.

Zaburzenia związane z lękiem i stresem

Strach od lęku różni się tym, że dotyczy czegoś konkretnego. Możemy bać się burzy, egzaminu, ciasnych pomieszczeń czy upadku z wysokości. Zagrożenie nie koniecznie musi być realne, ale istnieje odpowiedź na pytanie: czego się boisz? Lęk natomiast ma charakter ogólny i bezpostaciowy. Mamy poczucie, że „coś złego się stanie”, ale nie jesteśmy w stanie określić co to dokładnie miało by być.

Główną rolę odgrywają tutaj czynniki psychologiczne, natomiast objawy mogą występować w również formie fizycznej (pocenie się, bóle brzucha, bezsenność).

Objawy zaburzeń związanych z lękiem i strachem:

  • ataki paniki
  • nadmiernie stresowa reakcja na sytuacje niezagrażające
  • fobie, czyli przesadnie lękowe reakcje na zagrożenia
  • zdenerwowanie uniemożliwiające wykonanie prostych czynności
  • częste zgłaszanie dolegliwości fizycznych, które nie mają medycznego potwierdzenia
  • przymus powtarzania pewnych czynności – są to tak zwane kompulsje, mają one na celu usunięcie źródła lęku

Osoba dotknięta zaburzeniami związanymi z lękiem i strachem zazwyczaj zdaje sobie sprawę, że jej obawy są przesadne lub wręcz bezpodstawne. Nie zmienia to jednak tego, że odczuwa bardzo silne emocje, których nie może pozbyć się inaczej niż usuwając ich źródła.

Zaburzenia osobowości

Człowiek z zaburzeniem osobowości ma pewne zestawy niekorzystnych i utrwalonych cech charakteru, wzorców zachowania i reakcji emocjonalnych oraz relacji z innymi. Zjawiska te są źródłem trudności w funkcjonowaniu akademickim, rodzinnym czy zawodowym. Zaburzenia osobowości mają charakter trwały, co odróżnia je od chorób psychicznych. Powody powstawania zaburzeń osobowości są zróżnicowane i należy rozpatrywać je indywidualnie. Co ważne, nad zaburzeniami osobowości można pracować i zmieniać je w toku psychoterapii.

 

Wyróżnia się następujące zaburzenia osobowości:

osobowość paranoiczna

  • nadwrażliwość na niepowodzenia,
  • pamiętliwość,
  • podejrzliwość,
  • sztywne podejście do własnych praw,
  • przecenianie siebie,
  • skłonność do teorii spiskowych;

osobowość schizoidalna

  • brak reakcji  na pochwały i krytykę,
  • chłód emocjonalny,
  • trudności z wyrażaniem uczuć,
  • brak bliskich relacji,
  • znikome potrzeby seksualne;

osobowość dyssocjalna (aspołeczna)

  • chłód emocjonalny,
  • skłonność do agresji i przemocy połączone z nieprzestrzeganiem zasad społecznych
  • osobowość chwiejna emocjonalnie
  • niestabilność emocjonalna,
  • potrzeba wyżywania się na innych,
  • zachowania impulsywne,
  • wrogość wobec innych,
  • nienawiść;

osobowość histrioniczna

  • skłonność do przesady,
  • teatralne zachowania,
  • łatwość ulegania wpływom,
  • płytkość emocjonalna,
  • koncentracja na wyglądzie;

osobowość anankastyczna

  • nadmierna sumienność i skrupulatność,
  • perfekcjonizm,
  • nadmierna pedanteria,
  • zaniedbywanie przyjemności,
  • luźne związki międzyludzkie;

osobowość lękliwa (unikająca)

  • poczucie bycia gorszym,
  • permanentne napięcie i niepokój,
  • obawa przed krytyką i odrzuceniem,
  • unikanie kontaktów z ludźmi prywatnie i zawodowo;

osobowość zależna

  • podporządkowywanie swoich potrzeb potrzebom innych,
  • nieumiejętność samodzielnego podejmowania decyzji,
  • strach przed byciem opuszczonym,
  • strach przed samotnością.

 

Zaburzenia odżywiania (anoreksja, bulimia)

Powszechnie uważa się, że zaburzenia odżywiania są wynikiem pragnienia osiągnięcia idealnej sylwetki. Sprawa jest jednak znacznie bardziej skomplikowana. Próby drastycznego odchudzania są też nieraz odpowiedzią na trudną sytuację rodzinną czy szerzej życiową. Mogą być sposobem ratowania rozpadającej się rodziny, dramatycznym sposobem na zwrócenie na siebie uwagi czy desperacką próbą zbudowania poczucia własnej wartości.

Anoreksja polega na dążeniu do osiągnięcia i utrzymania bardzo niskiej masy ciała za pomocą niezdrowych i wyniszczających organizm sposobów.

Pojawia się pytanie: dlaczego i po co ktoś robi sobie coś takiego?

Objawy anoreksji

To zaburzenie objawia się:

  • ograniczaniem ilości i częstości spożywanych posiłków,
  • przyjmowaniem środków regulujących apetyt
  • stosowaniem intensywnych treningów
  • stosowaniem środków przeczyszczających lub moczopędnych
  • zaburzeniami obrazu wyglądu własnego ciała;

Osoby z bulimią również pragną być niezwykle szczupłe. To zaburzenie objawia się naprzemiennymi stanami objadania się i stosowania restrykcyjnych diet czy zabiegów mających na celu usunięcie z  organizmu jedzenia (powodowanie wymiotów czy przeczyszczeń).

Objawy bulimii

Dla bulimii charakterystyczne jest:

  • koncentrowanie całej uwagę wokół odżywiania,
  • napady nadmiernego spożywania pokarmu,
  • nieodłączny strach przed otyłością,
  • prowokacja wymiotów,
  • stosowanie głodówek.