Józef Chełmoński, Przed deszczem (1872) Źródło: Muzeum Narodowe w Warszawie
Słota, mokrota, ślękwa, padanina, flaga, plaga, pluta, chlapa, szlapa, zgniłka, psota, bieda to tylko niektóre nazwy odnoszące się do brzydkiej, deszczowej pogody, którą mamy teraz za oknami w Lublinie... Jaka jest motywacja tych nazw? Piszą o tym Urszula Majer-Baranowska i Aniela Strzałkowska w haśle SŁOTA, opublikowanym w zeszycie Meteorologia (2012) naszego słownika. W kapsule, czyli streszczeniu tego hasła, czytamy:
„Nazwy długotrwałej, brzydkiej pogody z uciążliwym deszczem uwydatniają różne aspekty tego zjawiska pogodowego: słota – związek z wilgocią, mokrota, ślękwa – mokrość, deszczowina, padanina – długotrwałe padanie deszczu, flaga, plaga, szlaga – uderzanie deszczu (czasem też wiatru lub śniegu), pluskota, plucha, pluta, chlapa, ciapa, szlapa – odgłosy wydawane przez krople deszczu padające na błoto lub wodę, szaruga – barwę nieba pokrytego deszczowymi chmurami, szarga, chlastawa, zgniłka, psota, bieda – szkodliwość deszczowej i błotnej pogody. Słota kategoryzowana jest jako brzydka/zła pogoda, niewygoda, a nawet „klęska żywiołowa”. Przeciwstawia się ją mrozowi oraz spiekocie, upałom i suszy. Powoduje uciążliwe błoto (częsty rym: słota – błota). Szkodzi ludziom i zwierzętom; sprawia, że gniją uprawy. Słota wprawia ludzi w smutny nastrój (stąd powiedzenie: słotno to markotno), w słotny czas ludziom markoci się. Dla odwrócenia klęski słoty zamawiano msze święte lub urządzano procesje po wsi. Słota jest długotrwała; silnie utrwaliło się mniemanie, że najczęściej panuje w jesieni. Za zapowiedź słoty uważano określony wygląd ciał niebieskich i nieba, charakterystyczne zjawiska meteorologiczne, także zachowanie zwierząt i roślin oraz zmianę samopoczucia człowieka. W tekstach folkloru słota symbolizuje ciężką dolę, np. żołnierza, sieroty. Słota panująca w Dzień Zaduszny jest oznaką płaczu nieba i ludzi; w senniku kojarzona ze śmiercią. W językowym stereotypie słoty dominuje negatywne jej wartościowanie”.
Zachęcamy do przeczytania całego hasła! I nie dajcie się złej pogodzie:)
