Instytut Nauk Biologicznych

Kierownik Katedry prof. dr hab. Bernard Staniec ul. Akademicka 19, 20-033 Lublin pokój 173, tel. 81 537 59 19, 537-50-31 mail: bernard.staniec@mail.umcs.pl, hesperus@onet.eu

Nauczyciele akademiccy

prof. dr hab. Bernard Staniec
dr hab. Paweł Buczyński, prof. UMCS
dr hab. Rafał Gosik, prof. UMCS
dr hab. Marek Kucharczyk, prof. UMCS
dr hab. Marcin Polak, prof. UMCS
dr hab. Ewa Pietrykowska-Tudruj, prof. UMCS
dr hab. Jarosław Wiącek, prof. UMCS
dr Maciej Filipiuk
dr Rafał Krawczyk
dr Grzegorz Karol Wagner

Pracownicy wspierający badania i dydaktykę

mgr Wojciech Czarniawski
mgr Jacek Kot

Doktoranci

mgr inż. Krystian Ołdak
mgr Agnieszka Tańczuk

Pracownicy emerytowani:

dr hab. Maria Grochowska, prof. UMCS
dr hab. Halina Kucharczyk, prof. UMCS
dr hab. Lech Lechowski, prof. UMCS

Czasopismo redagowane przez pracowników Katedry

Historia Katedry

Katedra Zoologii i Ochrony Przyrody powstała z połączenia dwóch wcześniej istniejących jednostek; Zakładu Zoologii oraz Zakładu Ochrony Przyrody.

Zakład Zoologii należał do najstarszych jednostek naukowych Wydziału. Powstał w 1944 roku, a jego organizatorem i pierwszym kierownikiem był prof. dr hab. Konstanty Strawiński. Poprzednio Zakład Zoologii nosił nazwy: Zakładu Biologii, Zakładu Zoologii Szczegółowej i Entomologii oraz Katedry Zoologii Systematycznej. W 1970 roku włączono do Zakładu Pracownię Protozoologii, która w latach 1958-1970 działała samodzielnie. Kierownikami Zakładu byli: prof. dr hab. Konstanty Strawiński (1944-1963), doc. dr hab. Sergiusz Riabinin (1963-1964), prof. dr hab. Sędzimir Maciej Klimaszewski (1964-1973), prof. dr hab. Zdzisław Cmoluch (1973-1995), dr hab. prof. UMCS Jacek Łętowski (1995-2008) oraz prof. dr hab. Bernard Staniec (2008-2019).

Zakład Ochrony Przyrody utworzony został w 1962 roku, jako Zakład Ochrony Przyrody i Fenologii UMCS, pod obecną nazwa funkcjonuje od 1973 roku. Kierownikami Zakładu byli: doc. dr hab. Sergiusz Riabinin (1973-1987), prof. dr hab. Tadeusz Puszkar (1987-2001), dr Jarosław Krogulec (2001-2005) oraz dr hab. prof. UMCS Marek Kucharczyk (od 2005-2019). Od 1 października 2019 roku kierownikiem nowo powstałej Katedry Zoologii i Ochrony Przyrody został prof. dr hab. Bernard Staniec.

Aktualna tematyka badawcza

• Ewaluacja systematyczna i filogenetyczna owadów na podstawie cech morfologicznych, anatomicznych, biochemicznych i molekularnych różnych stadiów rozwojowych – weryfikacja statusu taksonów i budowanie naturalnego systemu klasyfikacji w oparciu o pokrewieństwa filogenetyczne.
• Taksonomia grzybów symbiotycznych występujących w gniazdach wybranych gatunków saproksylicznych mrówek z rodzaju Lasius.
• Zmienność mikrobiomu owadów w aspekcie ich pozycji systematycznej, specjalizacji środowiskowych i troficznych oraz cech fizjologicznych – gatunki myremkofilne, saproksyliczne, zoo- sapro- i fitofagiczne, w tym o znaczeniu gospodarczym.
• Biologia owadów, oparta na obserwacjach terenowych i laboratoryjnych - cykle życiowe, fenologia, wybrane aspekty ekologii i behawioru, z uwzględnieniem znaczenia poszczególnych gatunków dla gospodarki, epidemiologii, jako wektorów chorób zwierząt, kryminalistyki i ochrony środowiska.
• Różnorodność biologiczna, z elementami zoogeografii, ekologii i interakcji między wybranymi grupami zwierząt, głównie owadów i płazów, obejmujące różne rejony Polski oraz niektóre obszary krajów europejskich.
• Aktywność biologiczna substancji pochodzenia zwierzęcego w stosunku do wybranych patogenów pszczoły miodnej i ludzi oraz niektórych linii komórek nowotworowych.  
• Wpływ hałasu kolejowego na ptaki.
• Inwentaryzacja zespołów ptaków w wybranych kompleksach leśnych oraz krajobrazie rolniczym.
• Ekologia błotniaka stawowego na stawach Lubelszczyzny i torfowiskach koło Chełma.
• Badania obecności wirusów, bakterii oraz metali ciężkich w organizmach wybranych gatunków ptaków.
• Efekt „znanego wroga” w relacjach międzygatunkowych na przykładzie dwóch gatunków ptaków z rodziny chruścieli (Rallidae).
• Bioróżnorodność i funkcjonowanie ekosystemów w dynamicznym krajobrazie czynnych poligonów wojskowych.
• Ekologia śródpolnych zbiorników astatycznych i efemerycznych.
• Badania fitosocjologiczne z wykorzystaniem metod numerycznych.
• Biologia i ekologia inwazyjnych oraz zagrożonych i ginących gatunków roślin Polski.

Projekty badawcze

1. Fundusz Leśny Lasów Państwowych (2018) „Chrząszcze saproksyliczne wybranych obszarów chronionych Polski Polskiego Parku Narodowego”. Kierownik projektu: prof. dr hab. Bernard Staniec.
2. NCN Preludium (2015 – 2018) "Efekt "znanego wroga" w relacjach międzygatunkowych na przykładzie dwóch gatunków ptaków z rodziny chruścieli (Rallidae)". Projekt prowadzony we współpracy z Wydziałem Biologii Uniwersytetu Warszawskiego. Wykonawca: dr hab. Marcin Polak, prof. UMCS.
3. Fundusz Leśny Lasów Państwowych (2016-2017) „Chrząszcze myrmekofilne Polskiego Parku Narodowego”. Kierownik projektu: prof. dr hab. Bernard Staniec.
4. NCBiR PBS (2013-2016) „Ocena rozprzestrzeniania i znaczenia zakażeń wirusem Schmallenberg w Polsce”. Kierownik zadania: dr hab. Maria Grochowska prof. UMCS.
5. NCN (2009-2014) „Wpływ struktury krajobrazu doliny niewielkiej rzeki nizinnej na charakter fauny wybranych grup bezkręgowców wodnych” – Wykonawca: dr hab. Paweł Buczyński, prof. UMCS.
6. Narodowy Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej (2009-2014), Marszałek Województwa Pomorskiego –„Czynna ochrona raka szlachetnego w jeziorach Pomorskiego Zespołu Parków Krajobrazowych” w ramach programu PLo2 „Ochrona różnorodności biologicznej i ekosystemów”. Wykonawca: dr hab. Paweł Buczyński, prof. UMCS.
7. NCN (2006-2011) „Gniazda ptaków wodno-błotnych i ich otoczenie jako siedlisko makrofauny bezkręgowców wodnych”. Kierownik: dr hab. Paweł Buczyński, prof. UMCS.
8. Grant indywidualny Prorektora UMCS ds. Badań Naukowych i Współpracy Międzynarodowej (2009) "Jak dobrze mieć sąsiada... - przyczyny i mechanizm oddziaływań protekcjonistycznych u ptaków" realizowany w 2009 roku. Kierownik: dr hab. Marcin Polak, prof. UMCS.

Zgłoszenia patentowe

1. Numer zgłoszenia: P.430603 (Urząd Patentowy Rzeczpospolitej Polskiej); 2019. „Ekstrakt wodny z kartonu gniazd mrówek Lassius fuliginosus do zastosowanie w leczeniu czerniaka ludzkiego”. Twórcy: Bernard Staniec, Grzegorz Karol Wagner, Ewa Pietrykowska-Tudruj, Magdalena Jaszek, Dawid Stefaniuk, Anna Matuszewska, Monika Prendecka, Anna Balcerz, Mirosław Zagaja, Grzegorz Grzywnowicz.
2. Numer zgłoszenia P.432228 (Urząd Patentowy Rzeczpospolitej Polskiej); 2019. „Wodny ekstrakt z gniazd mrówek Lasius fuliginosus do zastosowania w zwalczaniu nosemozy pszczoły miodnej”. Twórcy: Bernard Staniec, Grzegorz Karol Wagner, Aneta Ptaszyńska, Magdalena Kunat, Magdalena Jaszek, Dawid Stefaniuk, Anna Matuszewska.

Współpraca naukowa

Katedra Zoologii i Ochrony Przyrody współpracuje z innymi jednostkami naukowymi uczelni lubelskich: Uniwersytet Przyrodniczy (Katedra Zoologii, Ekologii Zwierząt i Łowiectwa), Instytut Medycyny Wsi w Lublinie, Samodzielna Pracownia Analiz Izobolograficznych), Uniwersytet Medyczny. Ponadto, współpracujemy z następującymi ośrodkami krajowymi: Uniwersytet Gdański (Wydział Biologii, Katedra Genetyki i Biosystematyki), Uniwersytet Jagielloński (Instytut Botaniki), Uniwersytet Przyrodniczy w Poznaniu (Instytut Zoologii), Uniwersytet Rolniczy w Krakowie (Katedra Ochrony Lasu, Entomologii i Klimatologii Leśnej), Uniwersytet Przyrodniczy w Poznaniu (Katedra Entomologii Leśnej), Uniwersytet Śląski (Katedra Hydrobiologii), Uniwersytet Szczeciński (Katedra Zoologii Bezkręgowców i Limnologii), Uniwersytet Rzeszowski (Katedra Zoologii), Uniwersytet Warszawski (Wydział Biologii), Państwowy Instytut Weterynaryjny oraz Główne Laboratorium Analiz Chemicznych IUNG w Puławach, Uniwersytet Warmińsko-Mazurski (Katedra Ekologii i Ochrony Środowiska) oraz  Poleski Park Narodowy (Urszulin).

Katedra Zoologii i Ochrony Przyrody prowadzi również współpracę z zagranicznymi ośrodkami naukowymi: University of Szent István, Budapest (Hungary), Comenius University, Bratislava (Slovakia), Zoological Museum, Natural History Museum of Denmark, Copenhagen (Denmark),

Fondazione Lombardia per l’Ambiente, Settore Biodiversità e Aree protette (Italy), Museo delle Scienze, Sezione Zoologia dei Vertebrati, Corso della Scienza e del Lavoro Trento (Italy), Museo Zoologico "La Specola" dell'Università di Firenze (Italy), DST–NRF Centre of Excellence for Invasion Biology, School of Animal, Plant & Environmental Sciences, University of the Witwatersrand, Johannesburg (South Africa), Curculio–Institute e.V. (CURCI), Weckenstraße 15, 30451 Hannover (Germany), Group Function of Invertebrate and Plant Biodiversity in Agro-Ecosystems, Crop Research Institute, Prague 6–Ruzyně (Czech Republic), Center of Alpine Entomology, University of Milan (Italy), Institute for Plant Protection and Environment, Banatska (Serbia), Institute of Ecology, University of Vitebsk (Belarus).

Nagrody i wyróżnienia

• Dr Karol Wagner - nagroda Rektora UMCS za rozprawę doktorską (2018)
• Prof. dr hab. Barnard Staniec, dr hab. Ewa Pietrykowska-Tudruj, prof. UMCS – naukowa Nagroda Zespołowa Rektora UMCS (2018)

Najważniejsze publikacje

• Buczyńska E, Buczyński P. 2019. Survival under anthropogenic impact: the response of dragonflies (Odonata), beetles (Coleoptera) and caddisflies (Trichoptera) to environmental disturbances in a two-way industrial canal system (central Poland). PeerJ, 6: e6215.
• Staniec B, Pietrykowska-Tudruj E. 2019. Pupae of the mega-diverse rove beetle tribe Staphylinini (Coleoptera, Staphylinidae): their traits and systematic significance. ZooKeys 877: 133–159. https://doi.org/10.3897/zookeys.877.35715
• Wiater, A., Pleszczyńska M., Pietrykowska‐Tudruj E., Janczarek M., Staniec B., Szczodrak J. 2019. Isolation and characterization of α-(1→3)-glucan-degradingbacteria from the gut of Diaperis bolete feeding on Laetiporus sulphureus. Entomological Science (2019) 22, 36–41. doi:10.1111/ens.12332
• Kaczmarczyk-Zięba A., Wagner G. K., Grzywnowicz K., Kucharczyk M., Zielińska S. 2019. The microbiome profiling of fungivorous black tinder fungus beetle Bolitophagus reticulatus reveals the insight into bacterial communities associated with larvae and adults. PeerJ 7: e6852 http://doi.org/10.7717/peerj.6852
• Krawczyk R., Zubel R., Komsta Ł. 2019. Military training areas and vegetation – the effect of explosion craters on species diversity along a moisture gradient. Pol. J. Ecol. 67(3): 196-207.
• Kucharczyk H., Kucharczyk M., Winiarczyk K., Lubiarz,M., Tchórzewska D. 2019. Effects of temperature on the development of Thrips nigropilosus Uzel (Thysanoptera: Thripidae) on Mentha × piperita L. and the impact of pest on the host plant. Acta Scientiarum Polonorum Hortorum Cultus, 18(3), 219–233. https://doi.org/10.24326/10.24326/asphc.2019.3.21
• Wiącek J., Polak M., Filipiuk M., Kucharczyk M. 2019. Does railway noise affect forest birds during the winter? European Journal of Foresr Research 138(5): 907-915.
• Skuhrovec J, Volovnik S, Gosik R, Stejskal R, Trnka F. 2019. Cleonis pigra (Scopoli, 1763) (Coleoptera: Curculionidae: Lixinae): Morphological Redescription of the immature stages, keys, tribal comparisons and biology. Insects, 10, 325; doi:10.3390/insects10100325
• Gosik R, Mazur MA, Sawka-Gądek N. 2019. First Descriptions of larva and pupa of Bagous claudicans Boheman, 1845 (Curculionidae, Bagoinae) and systematic position of the species based on molecular and morphological data. Insects, 10, 166; doi:10.3390/insects10060166
• Gosik R, Sprick P, Tiahunova T. 2019 Descriptions of the mature larva and pupa of the Scaly strawberry weevil, Sciaphilus asperatus (Bonsdorff, 1785) (Coleoptera, Curculionidae, Entiminae) and observations of its biology. ZooKeys 873: 65–83; doi: 10.3897/zookeys.873.35922
• Pietrykowska-Tudruj E.;Staniec B., Wagner G.K., ;Zagaja M. 2019. Re-descriptions of mature larvae of two predatory species of Nudobius and Gabrius associated with bark beetle galleries (Coleoptera: Staphylinidae). Zootaxa 4674 (5): 581–599.
• Polak M. 2019. Nest Concealment and Nest Defense by Two Passerines: Effect of Protective Nesting Association. Zoological Studies 58: 15.doi:10.6620/ZS.2019.58-15.
• Buczyńska E., Szlauer-Łukaszewska A., Czachorowski S., Buczyński P. 2018. Human impact on large rivers: the influence of groynes of the River Oder on larval assemblages of caddisflies (Trichoptera). Hydrobiologia, 819 (1), 177-195.
• Kęsik- Maliszewska J., Krzysiak M.K., Grochowska M., Lechowski L., Chase C., Larska M.  2018. Epidemiology of Schmallenberg Virus  in European Bison (Bison bonasus) in Poland, Journal  of Wildlife Diseases 54(2); 272-282 doi: 10.7589/2017-07-159.
• Hanaka A., Lechowski L., Mroczek-Zdyrska M.,Strubińska J.2018. Oxidative enzymes activity during abiotic and biotic stresses in Zea mays leaves and roots exposed to Cu, methyl jasmonate and Trigonotylus caelestialium. Physiology and Molecular  Biology of  Plants m24(1):1-5. doi: 10.1007/s12298-017-0479-y.
• Staniec B, Zagaja M, Pietrykowska-Tudruj E, Wagner G. K. 2018 Comparative larval ultramorphology of some myrmecophilous Aleocharinae (Coleoptera, Staphylinidae), with a first description of the larvae of Amidobia talpa (Heer O, 1841) and Oxypoda haemorrhoa (Mannerheim C.G., 1830), associated with the Formica rufa species group. ZooKeys 808: 93–114. https://doi.org/10.3897/zookeys.808.29818
• Bordoni A., Staniec B. 2018. Description of Neoxantholinus koghianus sp. n. and its larva from New Caledonia (Coleoptera, Staphylinidae, Xantholinini). Zootaxa 4446 (2): 247–256. https://doi.org/10.11646/zootaxa.4446.2.4
• Kaczmarczyk A., Kucharczyk H, Kucharczyk M., Kapusta P., Sell J., Zielińska S. 2018. First insight into microbiome profile of fungivorous thrips Hoplothrips carpathicus (Insecta:  Thysanoptera) at different developmental stages: molecular evidence of Wolbachia endosymbiosis. Scientific Reports 8:14376| DOI:10.1038/s41598-018-32747-x
• Staniec B, Pietrykowska-Tudruj E, Pawlęga K. 2018. First description of the larva of Dinaraea Thomson, 1858, with comments on chaetotaxy, pupa, and life history based on two saproxylic species from Europe (Staphylinidae, Aleocharinae, Athetini). ZooKeys 752: 99–123. https://doi.org/10.3897/zookeys.752.24440
• Caldara R, Skuhrovec J, Gosik R, Marvaldi AE. 2018. On the affinities and systematic position of Pachytychius Jekel, a genus currently incertae sedis in Coleoptera, Curculionidae: evidence from immature stages and the COI gene support its placement in Smicronychini. Zoologischer Anzeiger, 277: 218-230.
• Buczyńska E., Czachorowski S., Buczyński P., Pakulnicka J., Stępień E., Szlauer-Łukaszewska A., Stryjecki R., Zawal A. 2017. Environmental heterogeneity at different scales: key factors affecting caddisfly assemblages in standing waters within a lowland river catchment. Journal of Limnology, 76 (2): 305-325. 
• Buczyński P., Szlauer-Łukaszewska A., Tończyk G., Buczyńska E. 2017. Groynes: a factor modifying the occurrence of dragonfly lavae (Odonata) on a large lowland river. Marine and Freshwater Research, 68 (9): 1653-1663.
• Larska M., Grochowska M., Lechowski L., Żmudziński J.F. 2017. Abundance and species composition of Culicoides spp. Biting midges near cattle and horse in South- Eastern Poland. Acta Parasitologica 62,4: 739-747.  doi: 10.1515/ap-2017-0089
• Zagaja M., Staniec B., Pietrykowska-Tudruj E.& Trytek M. 2017. Biology and defensive secretion of myrmecophilous Thiasophila spp. (Coleoptera: Staphylinidae: Aleocharinae) associated with the Formica rufa species group, Journal of Natural History, http://dx.doi.org/10.1080/00222933.2017.1387299
• Bereś P.K., Kucharczyk H., Górski D. 2017. Effects of Insecticides Used against the European Corn Borer on Thrips Abundance on Maize. Plant Protection Science, 53, 1: 44-49, doi: 10.17221/78/2016-PPS: 1-6.
• Strachecka A., Chobotow J., Paleolog J., Łoś A., Schulz M., Teper D., Kucharczyk H., Grzybek M. 2017. Insights into the biochemical defence and methylation of the solitary bee Osmia rufa L: A foundation for examining eusociality development. PLoS ONE 12 (4): e0176539.https://doi.org/10.1371/journal.pone.0176539
• Hurej M., Kucharczyk H., Twardowski J., Kotecki A. 2017. Thrips (Thysanoptera) associated with two genetically modified types of linseed (Linum usitatissimum L.).Journal of Plant Diseases and Protection, 124: 81-91. doi: 10.1007/s41348-016-0052-x
• Grzywaczewski G., Bochniak A., Wiącek J., Łapiński P., Morelli F. 2017. Water on the Fen Mire as a problem in the Protection of Globally Threatned Species: Long Term Changes in Aquatic Warbler Numbers. Pol.J.Environ.Stud. 26(2): 613-618.
• Polak M. 2017. Bąk. Monografia przyrodnicza. Klub Przyrodników. Świebodzin, (ISBN 978-83-63426-14-9), 136 stron.
• Grochowska M., Lechowski L., Larska M., Żmudziński J.F. Kęsik- Maliszewska J. Krzysiak K. 2016. Analysis of the composition and abundance of SBV vectors Culicoides  spp., in habitats of wild and livestock animals. Journal of Veterinary Science & Medical Diagnosis 5: 5 (suppl). doi : 10.4172/2325-9590.C1.009.
• Staniec B., Pietrykowska-Tudruj E., Czepiel-Mil K. 2016. Larva Of Gyrophaena boleti (Linnaeus, 1758) (Coleoptera: Staphylinidae) – an obligatory saproxylic and mycophagous species associated with Fomitopsis pinicola: notes on tergal gland system and behavior. Annales Zoologici, 66 (1): 83-100. 10.3161/00034541ANZ2016.66.1.006
• Staniec B., Pietrykowska-Tudruj E., Wagner K. 2016. Ultramorphological characteristics of unknown larva of Phloeonomus punctipennis Thomson, 1867 (Coleoptera; Staphylinidae; Omaliinae) – an obligate saproxylic species: notes on chaetotaxy and ecological preferences. Zootaxa 4171(3): 475-490. http://doi.org/10.11646/zootaxa.0000.0.0
• KrawczykR., CwenerA., Michalczuk W., Zubel R. 2016.Ephemeral wetlands communities of Isoëto-Nano-Juncetea class – new data from south-eastern Poland. Biodiv. Res. Conserv. 42: 41-54.
• Polak M. 2016. Nest survival patterns in Eurasian Bittern: Effect of nest age, time and habitat variables. PeerJ 6, e2047 doi: 10.7717/peerj.2047
• Polak M. 2016. Comparative breeding ecology, nest survival and agonistic behaviour between Barred Warbler and Red–backed Shrike. Journal of Ornithology: 157: 747-758 doi: 10.1007/s10336-016-1336-4.
• Buczyński P. 2015. Dragonflies (Odonata) of anthropogenic waters in middle-eastern Poland. Wydawnictwo Mantis, Olsztyn, 272 s.
• Mirosław Zagaja & Bernard Staniec. 2015. Thiasophila szujeckii sp. n. (Coleoptera, Staphylinidae, Aleocharinae)—a cryptic species associated with Formica truncorum in Poland Zootaxa 3955 (3): 417–426. http://dx.doi.org/10.11646/zootaxa.3955.3.8.
• Przybylska A., Fiedler Ż., Kucharczyk H., Obrępalska-Sęplowska A. 2015. Detection of the quarantine species Thrips palmi by loop-mediated isothermal amplification. PLOS one 10(3): e0122033. doi:10.1371/journal.pone.0122033
• Krawczyk A.J. Augustiničová G., Gwiazdowicz D.J., Konwerski S., Kucharczyk H., Olejniczak I., Rutkowski T., Skubała P.,Solarz K., Zdrojewska Z., Trojanowski P. 2015. Nests of the harvest mouse (Micromys minutus) as habitat for nvertebrates. Biologia 70/11: 1—, 2015 Section Zoology DOI: 10.1515/biolog-2015-0186
• Hurej M., Kucharczyk H., Twardowski J., Kotecki A. 2015. Thrips (Thysanoptera) associated with two morphological forms of Andean lupin (Lupinus mutabilis). Biologia 70/7: 935-942
• Wiacek J., Polak M., Filipiuk M., Kucharczyk M., Bohatkiewicz J. 2015. Do birds Avoid Railroads as Has Been Found for Roads? Environmental Management 56(3): 643-652.
• Wiącek J., Polak M., Kucharczyk M., Bohatkiewicz J. 2015. The influence of road traffic on birds during autumn period: Implications for planning and management of road network. Landscape and Urban Planning 134 (2015): 76-82.
• Wiącek J., Polak M. 2015. Does traffic noise affect the distribution and abundance of wintering birds in a managed woodland? 2015. Acta Ornithologica 50(2): 233-245.
• Polak M. 2015. Variation in the nesting phenology of two positively interacting passerines. Avian Biology Research 8: 97–103 doi: 10.3184/175815515X14279001268462.