Instytut Nauk Biologicznych

Kierownik Katedry prof. dr hab. Mariusz Gagoś ul. Akademicka 19, 20-033 Lublin pokój 43B, tel. +48 81 537 59 04 mail: mariusz.gagos@mail.umcs.pl

Nauczyciele akademiccy

prof. dr hab. Mariusz Gagoś
prof. dr hab. Krystyna Winiarczyk
dr hab. Ewa Szczuka, prof. UMCS      
dr hab. Dorota Tchórzewska, prof. UMCS
dr hab. Ewa Janik-Zabrotowicz
dr Adrianna Sławińska-Brych  
dr Marcin Domaciuk 
dr Kinga Lewtak
dr Joanna Strubińska

Pracownicy wspierajacy badania i dydaktykę

dr Jacek Pietrusiewicz
mgr Dominika Kubera

Doktoranci

mgr Piotr Celuch
mgr Magdalena Chęć
mgr Katarzyna Mitura

Historia Katedry

Katedra Biologii Komórki powstała w roku 2019 z połączenia Zakładów Biologii Komórki i Anatomii i Cytologii Roślin.

Zakład Biologii Komórki powołany został w 1944 roku pod pierwotną nazwą Katedra Zoologii Ogólnej i Ewolucjonizmu. Organizatorem i pierwszym kierownikiem Katedry był ówczesny rektor UMCS prof. Henryk Raabe. Jednostka trzykrotnie zmieniła nazwę: najpierw, w latach 50, na Katedrę Zoologii Ogólnej i Doświadczalnej, następnie w roku 1970 na Zakład Embriologii a w roku 1975 na Zakład Biologii Komórki. Funkcje kierownika jednostki w kolejnych latach pełnili: doc. dr Robert Towarnicki (1950-52); doc. dr Edward Wilkus (1953-57); dr Włodzimierz Juszczyk (1958-59), doc. dr Wanda Stojałowska (1960-61); prof. dr hab. Mirosław Chicewicz (1962-72); prof. dr hab. Michał Górski (1972-75); prof. dr hab. Renata Śnieżko (1992-2011); prof. dr hab. Mariusz Gagoś (2011-2019).

Zakład Anatomii i Cytologii Roślin (początkowo Katedra Anatomii i Cytologii Roślin) powstał w 1963 roku z podziału Katedry Botaniki Ogólnej UMCS. Kierownikami Zakładu byli kolejno: prof. Władysław Wiśniewski, prof. Józef Motyka, doc. dr hab. Maria Olszewska oraz dr Franciszek Kadej. Od 1969 roku Kierownikiem Zakładu został prof. dr hab. Bohdan Rodkiewicz, który tę funkcję sprawował do 1993 roku, jego następcą został prof. dr hab. Józef Bednara, a od 2012 do 1 października 2019 roku funkcję Kierownika sprawowała dr hab. Ewa Szczuka prof. UMCS. Od 1 października 2019 roku pierwszym kierownikiem Katedry Biologii Komórki został prof. dr hab. Mariusz Gagoś.

Aktualna tematyka badawcza

• Spektroskopowe oraz strukturalne badania organizacji molekularnej związków biologicznie czynnych w modelowych układach biologicznych.
• Aktywność przeciwnowotworowa i przeciwgrzybicza naturalnych oraz syntetycznych związków w badaniach in vitro.
• Badania wpływu zafałszowania węzy pszczelej na rozwój stadiów preimaginalnych pszczoły miodnej.
• Poszukiwanie skutecznych metod analizy i oczyszczania wosku pszczelego.
• Wykorzystanie mikrospektroskopii w podczerwieni do mapowania chemicznego na poziomie komórkowy i tkankowym.
• Badania na poziomie tkankowym i komórkowym roślin ważnych rolniczo i ewolucyjnie w aspekcie ich rozmnażania i mikropropagacji.
• Zastosowanie metod in vitro do przełamywania głębokiego spoczynku nasion roślin z zaburzeniami procesu kiełkowania.
• Badania mechanizmów związanych z zaburzeniami płciowego rozmnażania zarówno u roślin dziko rosnących jak i gatunków ważnych przemysłowo.
• Analizy porównawcze biologii, budowy i rozmnażania gatunków z rodzaju Deschampsia rosnących w różnych szerokościach geograficznych w aspekcie zmian klimatycznych.
• Analizy aktywności biologicznej ekstraktów roślinnych gatunków pozyskanych zarówno z ich naturalnego środowiska jak i hodowli tkankowych in vitro.
• Ustalenie warunków embriogenezy somatycznej ślazowca pensylwańskiego.
• Powiązania otoczki białkowej pyłku ze zjawiskami zgodnego i niezgodnego zapylenia.
• Lokalizacja białek arabinogalaktanowych w organach generatywnych roślin naczyniowych.

Projekty badawcze

1. OPUS 4 (NCN) (2013-2017) „Badania aktywności biologicznej antybiotyku amfoterycyny B kompleksowanego jonami miedzi (II) oraz modyfikowanego oksydacyjnie na układach modelowych błon lipidowych oraz in vitro”. Kierownik projektu: prof. dr hab. Mariusz Gagoś
2. Wiązka synchrotronowa HASYLAB Hamburg (Niemcy) realizacja projektu badawczego I-20120039 EC, temat: „Molecular organisation of amphotericin B in lipid monolayers with cholesterol and ergosterol”, Realizacja 10-17 (7 dni) maja 2013 – Kierownik projektu – prof. dr hab. Mariusz Gagoś

Zgłoszenia patentowe

1. Numer zgłoszenia: P.429877 (Urząd Patentowy Rzeczpospolitej Polskiej); 2019. „Tester wosków”. Twórcy: Pietrow M., Gagoś M., Wawryszczuk J.,.
2. Numer zgłoszenia: P.429878 (Urząd Patentowy Rzeczpospolitej Polskiej); 2019. „Analizator wosków”. Twórcy: Pietrow M., Gagoś M., Wawryszczuk J.,.
3. Numer zgłoszenia: P.429878 (Urząd Patentowy Rzeczpospolitej Polskiej); 2019. „Przyrząd do analizy wosków”. Twórcy: Pietrow M., Gagoś M., Wawryszczuk J.,.
4. Numer zgłoszenia: P.427017 (Urząd Patentowy Rzeczpospolitej Polskiej); 2018. „Sposób obróbki soku owocowego”. Twórcy: Pawłat J., Starek A., Chudzik B.,.
5. Numer zgłoszenia: P.427018. (Urząd Patentowy Rzeczpospolitej Polskiej); 2018. „Sposób obróbki soku owocowego”. Twórcy: Pawłat J., Starek A., Chudzik B., Kwiatkowski M., Terebun P.,.
6. Numer zgłoszenia: P. 427019. (Urząd Patentowy Rzeczpospolitej Polskiej); 2018. „Sposób obróbki soku owocowego”. Twórcy: Pawłat J., Starek A., Chudzik B., Kwiatkowski M., Terebun P., Sagan A., Andrejko D., Kopacki M.,.
7. Numer zgłoszenia: P. 427020. (Urząd Patentowy Rzeczpospolitej Polskiej); 2018. „Sposób obróbki soku warzywnego”. Twórcy: Pawłat J., Starek A., Chudzik B., Kwiatkowski M., Terebun P.,.
8. Numer zgłoszenia: P. 427021. (Urząd Patentowy Rzeczpospolitej Polskiej); 2018. „Sposób obróbki soku warzywnego”. Twórcy: Pawłat J., Starek A., Chudzik B., Kwiatkowski M., Terebun P., Sagan A., Andrejko D., Kopacki M.,.
9. Numer zgłoszenia: P. 427022. (Urząd Patentowy Rzeczpospolitej Polskiej); 2018. „Sposób obróbki soku warzywnego”. Twórcy: Pawłat J., Starek A., Chudzik B.,.
10. Numer zgłoszenia: P. 421946. (Urząd Patentowy Rzeczpospolitej Polskiej); 2017. „Kompozycja do zwalczania infekcji grzybiczych”. Twórcy: Gagoś M., Chudzik B., Niewiadomy A., Matwijczuk A., Czernel G., Karpińska M

Współpraca naukowa

Katedra Biologii Komórki współpracuje z innymi jednostkami naukowymi uczelni lubelskich: UMCS (Katedra Biofizyki, Ogród Botaniczny), Uniwersytet Przyrodniczy (Katedra Biofizyki, Zakład Pszczelarstwa, Zakład Parazytologii i Chorób Inwazyjnych), Uniwersytet Medyczny (Zakład Parazytologii i Chorób Inwazyjnych, Katedra i Zakład Mikrobiologii Lekarskiej, I Klinika Anestezjologii i Intensywnej Terapii), Katolicki Uniwersytet Lubelski (Katedra Ochrony Środowiska Przyrodniczego i Krajobrazu, Katedra Fizjologii i Biotechnologii Roślin). Ponadto, współpracujemy z następującymi ośrodkami krajowymi: Uniwersytet Warmińsko-Mazurski w Olsztynie (Katedra Fizjologii, Genetyki i Biotechnologii Roślin), Instytut Genetyki Roślin PAN w Poznaniu, Śląski Uniwersytet Medyczny w Katowicach (Katedra Biologii Molekularnej).

Katedra Biologii Komórki prowadzi również współpracę z ośrodkami zagranicznymi: Laboratory for Cell Biology, Wageningen University and Research Centre, Wageningen, The Netherlands, The Robert H. Smith Institute of Plant Science and Genetics in Agriculture, The Hebrew University of Jerusalem Rehovot (Israel) Department of Ornamental HorticultureThe Volcani CenterBet Dagan (Israel), Ogród botaniczny Lwowskiego Narodowego Uniwersytetu Medycznego im. Daniela Halickiego (Ukraine), McMaster University, Department of Pathology and Molecular Medicine, Hamilton, Canada.

Najważniejsze publikacje

• Wu A., E. Grela, K. Wójtowicz, N. Filipczak, Y. Hamon, R Luchowski, W. Grudziński, O. Raducka-Jaszul, M. Gagoś, A. Szczepaniak, G. Chimini, W.I. Gruszecki, T. Trombik. ABCA1 transporter reduces amphotericin B cytotoxicity in mammalian cells. Cellular and Molecular Life Sciences 76(24), pp. 4979-4994
• Chudzik B., Bonio, K., Dąbrowski, W., Pietrzak, D., Niewiadomy, A., Olender, A. Malodobry, K., Gagoś, M. Synergistic antifungal interactions of amphotericin B with 4-(5-methyl-1,3,4-thiadiazole-2-yl) benzene-1,3-diol. 2019. Scientific Reports 9(1) 12945
• Starek A., Pawłat J., Chudzik B., Kwiatkowski M.,Terebun P., Sagan A., Andrejko D.. Effect of coldatmospheric pressure plasma generated in a GlidArc reactor on differentquality parameters of tomato juice. 2019. Scientific Reports. 9(1),8407.
• Sławińska-Brych A., B. Zdzisińska, A. Czerwonka, M. Mizerska-Kowalska, M. Dmoszyńska-Graniczkac, A. Stepulak, M. Gagoś. Xanthohumol exhibits anti-myeloma activity in vitro through inhibition ofcell proliferation, induction of apoptosis via the ERK and JNK-dependent mechanism, and suppression of sIL-6R and VEGF production. 2019. BBA – General Subjects 1863. 129408
• Żurek A, Mizerska-Kowalska M, Sławińska-Brych A, Kaławaj K, Bojarska-Junak A, Kandefer-Szerszeń M, Zdzisińska B. Alpha ketoglutarate exerts a pro-osteogenic effect in osteoblast cell lines through activation of JNK and mTOR/S6K1/S6 signaling pathways. Toxicol Appl Pharmacol. 2019, Toxicology and Applied Pharmacology, 374, pp. 53-64
• Mizerska-Kowalska M., Sławińska-Brych A., Kaławaj K., Żurek A., Pawińska A., Rzeski W., Zdzisińska B. Betulin promotes diferentiation of human osteoblasts in vitro and exerts an osteoinductive efect on the hFOB 1.19 cell line through activation of JNK, ERK1/2, and mTOR kinases. Molecules 2019, Molecules 24(14),2637
• Chudzik B., Bonio, K., Dąbrowski, W., Pietrzak, D., Niewiadomy, A., Olender, A., Pawlikowska-Pawlęga B., Gagoś, M. Antifungal effects of a 1,3,4-thiadiazole derivative determined by cytochemical and vibrational spectroscopic studies. 2019. PLoS ONE 14(9),e0222775
• Marciniec, R., Zięba, E., Winiarczyk, K. 2019. Distribution of plastids and mitochondria during male gametophyte formation in Tinantia erecta (Jacq.) Fenzl. Protoplasma 256 (4): 1051-1063
• Fiołka  M. J., Rzymowska J., Bilska S., K. Lewtak,  Dmoszyńska‐Graniczka M.,  Grzywnowicz K., Kaźmierski W., Urbanik‐Sypniewska T. „Antitumor activity and apoptotic action of coelomic fluid from the earthworm Dendrobaena veneta against A549 human lung cancer cells”. APMIS, 127(6):435-448
• Leszczuk A., Szczuka E., Zdunek A. 2019. Arabinogalactan proteins: Distribution during the development of male and female gametophytes. Plant Physiology and Biochemistry. 135: 9-18, https:/doi.org/10.1016/j.plaphy.2018.11.023
• Dąbrowska A., Śmigała M., Denisow B., Winiarczyk K. 2019. Biology of flowering and insect visitors of Iris aphylla L. (Iridaceae). Turkish Journal of Botany: 43: 1-11, doi:10.3906/bot-1812-36
• Leszczuk A., Kozioł A., Szczuka E., Zdunek A. 2019. Analysis of AGP contribution to the dynamic assembly and mechanical properties of cel wall during pollen tube growth. Plant Science 281: 9-19
• Leszczuk A., Wydrych J., Szczuka E. 2019. The occurrence of calcium oxalate crystals and distribution of arabinogalactan proteins (AGPs) in ovary cells during Fragaria x ananasa (Duch.) development. Journal of Plant Growth Regulation, doi. org/10.1007/s00344-018-0912-7   
• Lewtak K., Fiołka M.J., Czaplewska P., Macur K., Kaczyński Z., Buchwald T., Szczuka E., Rzymowska J. 2019. Sida hermaphrodita seeds as the source of anti – Candida albicans activity. Scientific Reports 9:12233,https://doi.org/10.1038/s41598-019-48712-1
• Sugier D., Sugier P., Jakubowicz-Gil J., Winiarczyk K., Kowalski R. Essential Oil from Arnica Montana L. Achenes: Chemical Characteristics and Anticancer Activity.  Molecules 2019, 24, 4158; doi:10.3390/molecules24224158
• A. Hoser, D. M. Kamiński, A. Skrzypek, A. Matwijczuk, A. Niewiadomy, M. Gagoś, K. Woźniak. Interplay of inter- and intramolecular interactions in crystal structures of 1,3,4-thiadiazole resorcinol derivatives. Crystal Growth & Design. 2018. 18(7), pp. 3851-3862
• D.M. Kamiński, I. Budziak, M. Arczewska, M. Sachadyn-Król, A. Matwijczuk, A. Waśko, M. Gagoś, K. Terpiłowski. Effect of Polyols on the DMPC Lipid Monolayers and Bilayers. Biochimica et Biophysica Acta – Biomembranes 1860(11), pp. 2166-2174
• A. Matwijczuk, D. Karcz, K. Pustuła, M. Makowski, A. Górecki, D. Kluczyk, M. Karpińska, A. Niewiadomy, M. Gagoś,. Spectroscopic and theoretical studies of fluorescence effects in bio-active: 4-(5-(methyl-1,3,4-thiadiazol-2-yl))benzene-1,3-diol and 4-(5-(methylamino-1,3,4-thiadiazol-2-yl))benzene-1,3-diol compounds: Effect of molecular aggregation and amino group position. Journal of Luminescence. 2018. 201. pp. 44-56
• A. Matwijczuk, E. Janik, R. Luchowski, A. Niewiadomy. W.I. Gruszecki, M. Gagoś, Spectroscopic studies of the molecular organization of 4-([ 1,2,4 ] triazolo [ 4,3-a ] pyridin-3-yl)-6-methylbenzene-1,3-diol in selected solvents. Journal of Luminescence. 2018. 194. pp. 208-218
• Leszczuk A., Szczuka E., Wydrych J., Zdunek A. 2018. Changes in arabinogalactan proteins (AGPs) distribution in apple (Malus x domestica) fruit during senescence. Postharvest Biology and Technology, 138: 99-106
• Leszczuk A., Domaciuk M., Szczuka E. 2018. Unique features of the female gametophyte development of strawberry Fragaria x ananassa Duch. Scientia Horticulturae, 234: 201-209
• Tchórzewska D., Luchowski R., Gruszecki W. I.,  Winiarczyk K. 2018. Comparative studies of live tapetum cells in sterile garlic (Allium sativum) and fertile leek (Allium ampeloprasum) using the fluorescence lifetime imaging analytical method. South African Journal of Botany. South African Journal of Botany, 117: 222-231
• Leszczuk A., Chylińska M., Zięba E., Skrzypek T., Szczuka E., Zdunek A. 2018. Structural network of arabinogalactan proteins (AGPs) and pectins in apple fruit during ripening and senescence processes. Plant Science, 275: 36-48
• Chudzik B., Szczuka E., Leszczuk A. 2018. Strubińska J. Modification of pectin distribution in sunflower (Helianthus annuus L.) roots in response to lead exposure. Environmental and Experimental Botany, 155: 251-259
• Leszczuk A., Szczuka E. 2018. Arabinogalactan proteins: Immunolocalization in the developing ovary of a faculltative apomict Fragaria x ananassa (Duch.). 2018. Plant Physiology and Biochemistry, 123: 24-33
• E. Janik, J. Bednarska, K. Sowinski, R. Luchowski, M. Zubik, W. Grudzinski, Wieslaw I. Gruszecki, Light-induced formation of dimeric LHCII. Photosynthesis Research, 2017. 132(3), pp. 265-276
• M. Bartnik, A. Sławińska-Brych, A. Żurek, M. Kandefer-Szerszeń, B. Zdzisińska. 8-methoxypsoralen reduces AKT phosphorylation, induces intrinsic and extrinsic apoptotic pathways, and suppresses cell growth of SK-N-AS neuroblastoma and SW620 metastatic colon cancer cells. Journal of Ethnopharmacology. 2017. 207. pp. 19–29
• B. Chudzik, G. Czernel, A. Miaskowski, M. Gagoś, Amphotericin B-copper(II) complex shows improved therapeutic index in vitro. European Journal of Pharmaceutical Sciences. 2017, 97, pp. 9-21
• M. Arczewska, Kamiński, D.M., Gieroba B., Gagoś, M., Acid-Base Properties of Xanthohumol: A Computational and Experimental Investigation. Journal of Natural Products. 2017. 80(12). pp. 3194-3202
• E. Janik, J. Bednarska, M. Zubik, Luchowski R., Mazur R., Sowiński K., Grudziński W., Garstka M., Gruszecki W.I., A chloroplast “wake up” mechanism: Illumination with weak light activates the photosynthetic antenna function in dark-adapted plants, Journal of Plant Physiology. 2017, 210, pp. 1-8   
• Kellmann-Sopyła W., Koc J., Górecki R.J., Domaciuk M.,Giełwanowska I. 2017. Development of generative structures of polar Caryophyllaceae plants, the Arctic Cerastium alpinum and Silene involucrata, and the Antarctic Colobanthus quitensis. Polish Polar Research, 38(1): 83-104.
• Borsuk G., Ptaszyńska A., Olszewski K., Domaciuk M., Krutmuang P. Paleolog J.2017. A New Method for Quick and Easy Hemolymph Collection from Apidae Adults. Plos One, 12(1): e0170487.
• Tchórzewska D., Bocianowski J., Najda A., Dąbrowska A., Winiarczyk K. 2017. Effect of environment fluctuations on biomass and allicin level in Allium sativum (cv. Harnas, Arkus) and Allium ampeloprasum var. ampeloprasum (GHG-L). Journal of Applied Botany and Food Quality, 90: 106-116
• Tchórzewska D. 2017. Chondriokinesis during microsporogenesis in plants. Planta, 246:1–18
• Tchórzewska D., Deryło K., Winiarczyk K. 2017. Cytological and biophysical comparative analysis of cell structures at the microsporogenesis stage in sterile and fertile Allium species. Planta, 245: 137-150
• Chylińska M., Szymańska-Chargot M., Deryło K., Tchórzewska D., Zdunek A. 2017. Changing of biochemical parameters and cell wall polysaccharides distribution during physiological development of tomato fruit. Plant Physiology and Biochemistry, 119: 328-337
• Konarska A., Domaciuk M. 2017. Differences in the fruit structure and the location and content of bioactive substances in Viburnum opulus and Viburnum lantana fruits. Protoplasma, 255(1): 25-41
• Skuhrovec J., Gültekin L., Śmigala M., Winiarczyk K., Dąbrowska A., Gosik R. 2017. Description of the immature stages of two Mononychus species(Coleoptera: Curculionidae: Ceutorhynchinae) and a study of the host preferences of M. punctumalbum for Iris species in central Europe. Acta Zoologica, 99(3): 296-318
• Winiarczyk K, Gębura J. 2016.  Activity of selected hydrolytic enzymes in Allium  sativum L. anthers. Plant Physiology and Biochemistry102: 37- 42
• Winiarczyk K, Łożykowska K, Gębura J, Bocianowski J. 2016. Vitality and germination of lemon balm (Melissa officinalis L.) seeds. Journal of Applied Botany and Food Quality 89, 156 -162  DOI:10.5073/JABFQ.2016.089.019
• Gębura J, Winiarczyk K 2016. A study on calcium oxalate crystals in Tinantia anomala (Commelinaceae) with special reference to ultrastructural changes during anther development. Journal of Plant Research 129:685–695        
• Najda A, Błaszczyk L, Winiarczyk K, Dyduch J, D. Tchórzewska 2016. Comparative studies of nutritional and health-enhancing properties in the "garlic-like" plant Allium ampeloprasum var. ampeloprasum (GHG-L) and A. sativum. Scientia Horticulturae 201: 247–255    
• Winiarczyk K, Gębura J. 2016. Formation of a unique structure during microsporogenesis in Tinantia anomala (Commelinaceae) anthers. Protoplasma  DOI 10.1007/s00709-016-0990-y
• Domaciuk M,  Leszczuk A, Szczuka E, Kellmann-Sopyła W,  Koc J Giełwanowska I. 2016. Female sporogenesis in the native Antarctic grass Deschampsia antarctica Desv. Polish Polar Research, 37 (2): 289–302
• Tchórzewska D, Deryło K,  Błaszczyk L ,  Winiarczyk K 2015 Tubulin cytoskeleton during microsporogenesis in the male-sterile genotype of Allium sativum and fertile Allium ampeloprasum L. Plant Reproduction, 28(3-4): 171-182
• Seta-Koselska A, Szczuka E 2015.  Activity and localization of lipoxygenase in the ovule of Larix kaempferi (Lamb.) Carr. during megasporogenesis. Plant Growth Regulation, 76: 177-186