Urlopy zw. z rodzicielstwem
Urlopy związane z rodzicielstwem
Zasady udzielania urlopów związanych z rodzicielstwem regulują przepisy Kodeksu pracy w dziale ósmym art. 1751-1891.
Po zmianie przepisów od dnia 2 stycznia 2016 r., długość urlopów płatnych związanych z rodzicielstwem może wynosić:
Urlopu macierzyńskiego i urlopu ojcowskiego udziela się w pełnych tygodniach. Tydzień urlopu odpowiada 7 dniom kalendarzowym.
Część urlopu macierzyńskiego może wykorzystać również ojciec, jeżeli matka dziecka z niego zrezygnuje po wykorzystaniu nie mniej niż 14 tygodni.
Urlop rodzicielski i urlop wychowawczy przysługuje obydwojgu rodzicom, rodzice dziecka mogą z tych urlopów korzystać jednocześnie nie przekraczając należnych wymiarów urlopów. Ojciec dziecka ma również prawo do urlopu ojcowskiego.
Urlop macierzyński
Wymiar urlopu macierzyńskiego wynosi:
Przed przewidywaną datą porodu pracownica może wykorzystać nie więcej niż 6 tygodni urlopu macierzyńskiego. Po porodzie wykorzystuje pozostałą część przysługującego urlopu. Jeżeli pracownica nie korzysta z urlopu macierzyńskiego przed planowaną datą porodu, to pierwszym dniem urlopu jest dzień porodu. Pierwsze 14 tygodni urlopu macierzyńskiego (od dnia porodu) przysługuje wyłącznie matce. Po wykorzystaniu tego okresu, matka ma prawo zrezygnować z pozostałej części urlopu. W takim przypadku, na pisemny wniosek pracownika-ojca wychowującego dziecko złożony na 14 dni przed rozpoczęciem korzystania z urlopu macierzyńskiego, udziela się pozostałej części urlopu macierzyńskiego temu pracownikowi. Pracownica zgłasza pracodawcy pisemny wniosek w sprawie rezygnacji z pozostałej części urlopu macierzyńskiego najpóźniej 7 dni przed przystąpieniem do pracy. Do wniosku musi być załączona kopia wniosku pracownika-ojca o udzielenie pozostałej części urlopu macierzyńskiego przez pracownika - ojca, przypadający bezpośrednio po terminie rezygnacji z części urlopu macierzyńskiego przez pracownicę.
Informacje dotyczące zasiłku macierzyńskiego poniżej w dalszej części dokumentu.
Wzory wniosków:
Urlop rodzicielski
Wymiar urlopu rodzicielskiego wynosi:
Po wykorzystaniu urlopu macierzyńskiego w pełnym wymiarze, pracownik ma prawo do urlopu rodzicielskiego. Urlop rodzicielski jest udzielany jednorazowo lub nie więcej niż w pięciu częściach nie później niż do zakończenia roku kalendarzowego, w którym dziecko kończy 6 rok życia.
Urlopu rodzicielskiego udziela się na pisemny wniosek pracownika, składany w terminie nie krótszym niż 21 dni przed rozpoczęciem korzystania z tego urlopu. Pracodawca jest obowiązany uwzględnić wniosek pracownika. Liczbę części urlopu ustala się na podstawie liczby złożonych wniosków o jego udzielenie. Z urlopu rodzicielskiego mogą jednocześnie korzystać oboje rodzice dziecka.
Pracownik składający wniosek dołącza do wniosku skrócony odpis aktu urodzenia dziecka lub zagraniczny akt urodzenia dziecka albo kopie tych dokumentów, pisemne oświadczenie o braku zamiaru korzystania z urlopu rodzicielskiego przez okres wskazany we wniosku przez drugiego z rodziców dziecka albo o okresie, w którym drugi z rodziców dziecka zamierza korzystać z tego urlopu w okresie objętym wnioskiem, kopię zaświadczenia „Za życiem”(Dz. U. z 2020 r. poz. 1329 oraz z 2022 r. poz. 2140), w przypadku gdy wniosek o udzielenie urlopu rodzicielskiego lub jego części dotyczy urlopu rodzicielskiego w wymiarze, o którym mowa w art. 1821a § 2 Kodeksu pracy.
Każdemu z pracowników – rodziców dziecka przysługuje wyłączne prawo do 9 tygodni urlopu rodzicielskiego z wymiaru ww. urlopu. Prawa tego nie można przenieść na drugiego z pracowników – rodziców dziecka
Pracownicy, którzy w okresie od dnia 2 sierpnia 2022 roku do dnia 26 kwietnia 2023 roku mieli prawo do urlopu rodzicielskiego albo jego części lub korzystali z urlopu rodzicielskiego albo jego części będą uprawnieni także do dodatkowej 9 tygodniowej puli urlopu rodzicielskiego.
Jeden z rodziców może skorzystać maksymalnie z 32 tygodni urlopu rodzicielskiego. Wtedy drugi z rodziców może wykorzystać pozostałe 9 tygodni. Rodzice mogą się dzielić urlopem rodzicielskim w różny sposób, oczywiście zgodnie z zasadami liczby części i wieku dziecka. Np. mama może skorzystać z 20 tygodni urlopu rodzicielskiego, a tata z pozostałych
21 tygodni.
Pracownik może łączyć korzystanie z urlopu rodzicielskiego z wykonywaniem pracy u pracodawcy. Wymiar urlopu rodzicielskiego będzie ulegał wydłużeniu proporcjonalnie do wymiaru czasu pracy wykonywanej przez pracownika w trakcie korzystania z urlopu lub jego części, nie dłużej jednak niż do: 82 tygodni ‒ w przypadku urodzenia jednego dziecka przy jednym porodzie, 86 tygodni w przypadku porodu mnogiego.
W trakcie wykorzystywania urlopu, pracownica może zrezygnować z korzystania z urlopu rodzicielskiego w całości lub w części i powrócić do pracy. W tym celu składa pracodawcy pisemny wniosek w sprawie rezygnacji z korzystania z urlopu rodzicielskiego w całości lub w części, w terminie nie krótszym niż 7 dni przed przystąpieniem do pracy. Pracodawca jest obowiązany uwzględnić wniosek pracownicy.
W takiej sytuacji, pracownik-ojciec wychowujący dziecko może złożyć pisemny wniosek o udzielenie urlopu rodzicielskiego, bezpośrednio po rezygnacji z tego urlopu przez matkę dziecka, w całości lub w części, w terminie nie krótszym niż 21 dni przed rozpoczęciem korzystania z urlopu rodzicielskiego albo z części takiego urlopu. Pracodawca jest obowiązany uwzględnić wniosek pracownika-ojca wychowującego dziecko.
Jeśli sytuacja rodziców dziecka ulegnie zmianie w ten sposób, że ojciec będzie rezygnował z urlopu rodzicielskiego i matka dziecka będzie korzystała z następnej części tego urlopu, to w takim przypadku, pozostałą część urlopu rodzicielskiego może wykorzystać pracownica, składając pisemny wniosek o udzielenie pozostałego urlopu w całości lub w części, w terminie nie krótszym niż 21 dni przed rozpoczęciem korzystania z tego urlopu. Pracodawca jest obowiązany uwzględnić ten wniosek. Wówczas pracownik-ojciec składa pracodawcy pisemny wniosek w sprawie rezygnacji z urlopu w całości lub w części, w terminie nie krótszym niż 7 dni przed przystąpieniem do pracy. Pracodawca jest obowiązany uwzględnić wniosek pracownika.
Wzory wniosków:
Urlop ojcowski
Pracownik - ojciec wychowujący dziecko ma prawo do urlopu ojcowskiego w wymiarze 2 tygodni, nie dłużej jednak niż do ukończenia przez dziecko 12 miesiąca życia. Urlop ojcowski może być wykorzystany jednorazowo albo nie więcej niż w 2 częściach, z których każda część powinna trwać jeden tydzień. Urlopu ojcowskiego udziela się na pisemny wniosek pracownika-ojca wychowującego dziecko, składany w terminie nie krótszym niż 7 dni przed rozpoczęciem korzystania z urlopu. Pracodawca jest obowiązany uwzględnić wniosek pracownika.
Wzór wniosku:
Urlop wychowawczy
Pracownik zatrudniony co najmniej 6 miesięcy ma prawo do urlopu wychowawczego w celu sprawowania osobistej opieki nad dzieckiem, nie dłużej jednak niż do końca roku kalendarzowego, w którym dziecko kończy 6 rok życia. Do sześciomiesięcznego okresu zatrudnienia wlicza się poprzednie okresy zatrudnienia. Wymiar urlopu wychowawczego wynosi 36 miesięcy.
Jeżeli z powodu stanu zdrowia, potwierdzonego orzeczeniem o niepełnosprawności lub stopniu niepełnosprawności, dziecko wymaga osobistej opieki pracownika, pracownik posiadający wyżej wymieniony okres zatrudnienia, bez względu na to, czy korzystał z urlopu wychowawczego przewidzianego w wyżej wymienionym przepisie, może skorzystać z dodatkowego urlopu wychowawczego w wymiarze 36 miesięcy, nie dłużej jednak niż do ukończenia przez dziecko 18 roku życia.
Każdemu z rodziców lub opiekunów dziecka przysługuje wyłączne prawo do jednego miesiąca urlopu wychowawczego z łącznego wymiaru urlopu 36 miesięcy i z dodatkowego wymiaru 36 miesięcy (w przypadku niepełnosprawności dziecka). Prawa tego nie można przenieść na drugiego z rodziców lub opiekunów dziecka. Zatem jedno z rodziców (opiekunów) może wykorzystać maksymalnie 35 miesięcy urlopu i drugie z rodziców (opiekunów) 1 miesiąc.
Rodzic ma prawo do urlopu wychowawczego w wymiarze do 36 miesięcy tylko wtedy gdy:
Rodzice lub opiekunowie dziecka spełniający warunki do korzystania z urlopu wychowawczego mogą jednocześnie korzystać z takiego urlopu. W takim przypadku łączny wymiar urlopu wychowawczego nie może przekroczyć wymiaru opisanego powyżej.
Urlopu wychowawczego udziela się na wniosek pracownika. Urlop wychowawczy może być wykorzystany najwyżej w 5 częściach. Liczbę części urlopu ustala się na podstawie liczby złożonych wniosków o jego udzielenie.
W czasie urlopu wychowawczego pracownik ma prawo podjąć pracę zarobkową u dotychczasowego lub innego pracodawcy albo inną działalność, a także naukę lub szkolenie, jeżeli nie wyłącza to możliwości sprawowania osobistej opieki nad dzieckiem.
W razie ustalenia, że pracownik trwale zaprzestał sprawowania osobistej opieki nad dzieckiem, pracodawca wzywa pracownika do stawienia się do pracy w terminie przez siebie wskazanym, nie później jednak niż w ciągu 30 dni od dnia powzięcia takiej wiadomości i nie wcześniej niż po upływie 3 dni od dnia wezwania.
Pracownik może zrezygnować z urlopu wychowawczego:
Pracodawca dopuszcza pracownika po zakończeniu urlopu wychowawczego do pracy na dotychczasowym stanowisku, a jeżeli nie jest to możliwe, na stanowisku równorzędnym z zajmowanym przed rozpoczęciem urlopu lub na innym stanowisku odpowiadającym jego kwalifikacjom zawodowym, za wynagrodzeniem nie niższym od wynagrodzenia za pracę przysługującego pracownikowi w dniu podjęcia pracy na stanowisku zajmowanym przed tym urlopem.
Okres urlopu wychowawczego, w dniu jego zakończenia, wlicza się do okresu zatrudnienia, od którego zależą uprawnienia pracownicze.
Pracownik uprawniony do urlopu wychowawczego może złożyć pracodawcy pisemny wniosek o obniżenie jego wymiaru czasu pracy do wymiaru nie niższego niż połowa pełnego wymiaru czasu pracy w okresie, w którym mógłby korzystać z takiego urlopu. Pracodawca jest obowiązany uwzględnić wniosek pracownika. Wniosek, składa się na 21 dni przed rozpoczęciem wykonywania pracy w obniżonym wymiarze czasu pracy. Jeżeli wniosek został złożony bez zachowania terminu, pracodawca obniża wymiar czasu pracy nie później niż z upływem 21 dni od dnia złożenia wniosku.
Korzystanie z urlopu wychowawczego nie powoduje obniżenia wymiaru przysługującego pracownikowi urlopu wypoczynkowego, jeżeli w danym roku kalendarzowym pracownik korzysta z urlopu wychowawczego a następnie w tym samym roku z niego powraca.
Ponadto, na czas korzystania z urlopu wypoczynkowego nie biegnie (lub ulega zawieszeniu) przedawnienie prawa do urlopu wypoczynkowego.
