Monitoring ścieków sposobem na zagrożenia zdrowotne. Rozmowa z prof. Anną Jarosz-Wilkołazką i prof. Agnieszką Szuster-Ciesielską z Instytutu Nauk Biologicznych UMCS

Dlaczego badanie ścieków, nie tylko pod kątem obecności wirusa SARS-CoV-2 jest tak ważne? Jak będą mogły być wykorzystane dane uzyskane podczas badania ścieków?

Badanie ścieków przeprowadza się pod kątem chemicznym i mikrobiologicznym. Ma to wykazać obecność szkodliwych dla zdrowia substancji i patogenów. Coraz częściej jednak poszukuje się markerów, zarówno chemicznych, jak i biologicznych, które mogą świadczyć nie tylko o zagrożeniach, ale też o kondycji zdrowotnej populacji zamieszkującej dany teren. Tego typu badania przeprowadza się już w niektórych zachodnich krajach, np. Skandynawii czy Belgii. Odpowiednio wczesne wykrycie obecności np. patogennych wirusów daje możliwość szybkiego przygotowania na pojawienie się większej liczby zakażeń wśród ludzi. Monitorowanie obecności w ściekach farmaceutyków, takich jak antybiotyki, środki przeciwbólowe czy narkotyki, a także ich metabolitów, może dostarczyć informacji na temat kondycji zdrowotnej mieszkańców, a w pewnych przypadkach może ujawnić nieprawidłowe i nadmierne stosowanie niektórych leków, np. w hodowli zwierząt i przemyśle spożywczym. Projekt ten pozwoli na tworzenie raportów epidemiologicznych na potrzeby nie tylko wiedzy o stanie zdrowia mieszkańców, ale także umożliwi podjęcie kroków w celu jego poprawy.

Na czym polega innowacyjność projektu monitorowania ścieków, który będzie realizowany przez strony niedawno podpisanej umowy?

Projekt monitorowania ścieków to pierwszy taki program, który będzie wprowadzany w Polsce. Na początku planujemy wykrywanie obecności koronawirusa w ściekach komunalnych. Budowa systemu wodociągów oraz ich ujęć pozwoli na identyfikację zagrożeń na poziomie dzielnic, ulic, a nawet poszczególnych budynków, co jest ważne szczególnie w przypadków zakładów pracy. Stopniowo zamierzamy rozszerzyć działalność na wykrywanie biologicznie czynnych substancji jak antybiotyki czy markery niektórych chorób. Musimy też być przygotowani na ewentualne przyszłe zagrożenia epidemiologicznie, aby wdrożyć system wczesnego ostrzegania.

Jakie zadania w projekcie prowadzonym we współpracy z Nexbio i MPWiK będzie realizował UMCS i Instytut Nauk Biologicznych?

Zadaniem Instytutu Nauk Biologicznych będzie analiza merytoryczna uzyskanych wyników i wskazywanie nowych kierunków badań. Instytut dysponuje niezbędnym know how, wysokospecjalistyczną aparaturą oraz naukowcami, którzy będą uczestniczyć w tym projekcie. W Instytucie pracują naukowcy, którzy na bieżąco śledzą literaturę naukową i mają wiedzę na temat aktualnych trendów w badaniu próbek biologicznych pod kątem monitoringu środowiska. Na bazie tego projektu powstaną wspólne publikacje naukowe, za które będą odpowiedzialni naukowcy z Instytutu Nauk Biologicznych.

Podczas konferencji prasowej wielokrotnie podkreślano, że monitoring ścieków to tylko jeden z aspektów nawiązanej współpracy. Jaki potencjał rozwojowy ma ten projekt? W jakich kierunkach w przyszłości może rozwijać się współpraca między naszą Uczelnią a partnerskimi spółkami Nexbio i MPWiK?

Tak jak już wspominałyśmy, planowane jest rozszerzenie badań o monitoring farmaceutyków oraz ich metabolitów w celu monitorowania stanu zdrowia mieszkańców poszczególnych terenów. Warto rozszerzyć zespół badawczy o naukowców i analityków z obszarów nauk społecznych, tak aby była możliwość wieloaspektowej analizy otrzymanych wyników. Projekt ten jest także szansą na podjęcie współpracy w obszarach związanych z dydaktyką, obejmujących między innymi prowadzenie wspólnych prac doktorskich, organizację staży dla studentów czy też praktyk zawodowych. Na pewno praca w takich interdyscyplinarnych zespołach będzie dla młodych ludzi szansą poznania dobrych praktyk, za którymi idzie sukces indywidualny i zespołowy.

Rozmawę przeprowadziła Ewa Kawałko-Marczuk