7 II 2023 minął rok od śmierci prof. Jerzego Bartmińskiego, światowej sławy językoznawcy, twórcy lubelskiej szkoły etnolingwistycznej, doskonałego dydaktyka. W ciągu prawie 60 lat pracy w Instytucie Filologii Polskiej UMCS wykształcił on wiele pokoleń polonistów, którym przekazał swoją pasję badania języka i kultury. Jego niezwykle liczne i nowatorskie publikacje z zakresu etnolingwistyki, folklorystyki, tekstologii i gramatyki na stałe weszły do kanonu lektur uniwersyteckich i są wysoko cenione przez naukowców polskich i zagranicznych.
Władze Wydziału Filologicznego, Instytutu Językoznawstwa i Literaturoznawstwa oraz uczniowie i najbliżsi współpracownicy prof. Jerzego Bartmińskiego, przekonani nie tylko o potrzebie uczczenia jego pamięci, ale także o konieczności kontynuowania prac przez niego rozpoczętych, wnioskowali do władz Uczelni o nadanie imienia Jerzego Bartmińskiego Pracowni Etnolingwistycznej – miejscu, które stworzył i które będzie służyć rozwojowi jego myśli naukowej. Wniosek ten został rozpatrzony pozytywnie, dzięki czemu oficjalna nazwa jednostki to obecnie Pracownia Etnolingwistyczna im. Jerzego Bartmińskiego.
Badania etnolingwistyczne prowadzone w Instytucie Filologii Polskiej UMCS pod kierunkiem prof. Jerzego Bartmińskiego mają znacznie dłuższą historię niż sama Pracownia. Kojarzone są z pracami, które Profesor rozpoczął w zasadzie na początku swojego zatrudnienia w UMCS (1961 rok) i rozwijał wraz z gronem najbliższych współpracowników skupionych w ramach zespołu etnolingwistycznego. Sama Pracownia Etnolingwistyczna została przez niego założona w 2008 roku (wówczas pod nazwą Pracownia „Archiwum Etnolingwistyczne”) jako jednostka wyodrębniona z ówczesnego Zakładu Tekstologii i Gramatyki Współczesnego Języka Polskiego, której zadaniem jest gromadzenie, opracowywanie i udostępniane materiałów dotyczących języka i kultury ludowej. Profesor był nie tylko założycielem i wieloletnim kierownikiem Pracowni, ale także autorem projektów w niej realizowanych. Materiały, które zebrał podczas badań terenowych w latach 1961–1970 w 71 wsiach Lubelszczyzny na potrzeby rozprawy doktorskiej, a później książki O języku folkloru (1973), stanowiły pierwszą zwartą część taśmoteki nagrań tekstów gwarowych gromadzonych w Pracowni (obecnie liczy ona ponad 1800 nośnikow – wielogodzinnych taśm szpulowych, kaset magnetofonowych, płyt CD). Przez kolejne kilkadziesiąt lat prof. Jerzy Bartmiński wraz z zespołem współpracowników i studentów prowadził dalsze eksploracje terenowe, dzięki czemu Pracownia dysponuje jednym z najbogatszych w Polsce zbiorów nagrań dokumentujących gwarę i folklor słowny. Na bazie tych materiałów przygotowane zostały liczne publikacje, m.in. Lubelskie (cz. 1–6), powstałe jako czwarty tom monumentalnego wydawnictwa Polska pieśń i muzyka ludowa. Źródła i materiały (tzw. „Nowy Kolberg”), nagrodzone Nagrodą Naukową „Marii Curie” (2012) i Ministra Nauki i Szkolnictwa Wyższego (2012).
Z inicjatywy Profesora w Pracowni wyodrębniona została ogólnopolska baza kolęd (KarKol) oraz powstała komputerowa baza Folbas, obejmująca teksty pieśni i wierszy z Dzieł wszystkich Oskara Kolberga. Głównym celem baz jest wspieranie najważniejszego przedsięwzięcia realizowanego w Pracowni – Słownika stereotypów i symboli ludowych (1996–2022), którego koncepcję stworzył i przez lata rozwijał prof. Jerzy Bartmiński. Jego zamierzeniem było opracowanie dzieła, które pokaże bogactwo wyobrażeń ludowych, tradycyjny obraz świata i człowieka utrwalony w języku, folklorze i obrzędach. Profesor cenił bowiem kulturę ludową bardzo wysoko, uważał, że jest bardziej uniwersalna niż kultura narodowa, i wzywał do podniesienia etosu chłopskiego na poziom równy etosowi inteligenckiemu. O poparciu dla tej inicjatywy świadczą granty, które uzyskał na projekty realizowane w Pracowni oraz porozumienia zawierane z różnymi instytucjami edukacyjno-kulturalnymi korzystającymi ze materiałów folklorystycznych w niej zgromadzonych. Pracownia od lat wspiera też proces dydaktyczny, jej zbiory i bazy są prezentowane i udostępniane studentom w ramach zajęć uniwersyteckich, a dzieci i młodzież szkolna mają możliwość zapoznania się z działalnością jednostki podczas Lubelskiego Festiwalu Nauki. Planowane są też inicjatywy mające na celu modernizację i digitalizację zbiorów w niej zgromadzonych, by mogły być dostępne dla szerszego grona odbiorców.
Prof. Jerzy Bartmiński był niezwykle otwarty na świat i lubił ludzi. Bardzo wysoko cenił sobie pracę zespołową i był jej doskonałym organizatorem, czego wyrazem jest stworzenie miejsca, którego działalność opiera się na współpracy osób przekonanych o potrzebie dokumentowania, badania i popularyzowania języka i kultury ludowej. Nadanie Pracowni Etnolingwistycznej imienia Jerzego Bartmińskiego jest więc nie tylko wyrazem uznania dla dorobku Profesora, ale przede wszystkim zobowiązaniem do kontynuowania jego myśli naukowej i podejmowania nowych inicjatyw etnolingwistycznych.
