Fot. Henryk Poddębski (1890-1945) Źródło: polona.pl
Najważniejszy to był koń, bo to sie wszystko koniem robiło kiedyś – i orało, i bronowało, i w ogóle wszystko sie woziło. Bo nie było traktorów ani niczego, tylko koniem sie wszystko robiło – mówi jedna z informatorek nagrana przez Olgę Kielak podczas badań terenowych.
W Ogólnopolskim Dniu Konia przypominamy, jak ważną rolę pełnił dawniej koń na wsi. W opublikowanym w 1980 roku zeszycie próbnym naszego słownika, który ukazał się pod tytułem Słownik ludowych stereotypów językowych, Jerzy Bartmiński opracował hasło KOŃ, które liczyło 25 stron. W streszczeniu tego hasła czytamy:
„Zwierzę inwentarskie duże, silne, wartościowe, mądre, wierne; pomagające ludziom, przeczuwające śmierć człowieka, używane do jazdy wierzchem i do zaprzęgu (tj. jazdy wozem lub do pługa i brony), stawiane w gospodarstwie i obyczaju najwyżej ze zwierząt, uważane za zwierzę mężczyzny (gospodarza, kawalera, żołnierza), tak jak zwierzęciem kobiety była krowa. Posiadanie koni było oznaką zamożności i powodem dumy. Przypisywano koniowi cechy żywiołowości i demoniczności”.
Zamieszczamy dla Was skan całego hasła, żebyście mogli dowiedzieć się więcej o roli, jaką pełnił koń w polskiej tradycji ludowej. Na przykładzie tego hasła możecie też zobaczyć, jakie były początki naszego słownika, bo w zeszycie próbnym definicje wyglądały nieco inaczej niż we „właściwych” zeszytach wydawanych od 1996 roku.
A już teraz zapowiadamy, że niebawem ukaże się pierwszy zeszyt tomu Zwierzęta naszego słownika, w którym znajdzie się nowa wersja hasła KOŃ opracowana przez Jerzego Bartmińskiego i Olgę Kielak. Hasło będzie obszerniejsze niż to przedstawione w zeszycie próbnym, bo bazuje na dużo bogatszym materiale dokumentacyjnym. Obok KONIA pojawią się też hasła MASZKARA KONIA, KOBYŁA, KLACZ i ŹREBIĘ. Jest więc na co czekać!
Przy okazji zachęcamy do posłuchania, co Olga Kielak mówiła o koniu w audycji Źródłosłów Radiowego Centrum Kultury Ludowej (Program 2 Polskiego Radia).
