[Dziewczyna w paprociach], fot. obrazu Antoniego Piotrowskiego, źródło: Polona
Przed nami noc świętojańska, która – jak pisał w 1838 roku Żegota Pauli – „jest jednem z świąt najważniejszych oraz i najdawniejszych rodzaju ludzkiego, odprawiane na cześć dobroczynnego żywiołu ognia (słońca, światła) nie tylko w całéj Sławiańszczyźnie, ale i u Greków, Rzymian, Skandynawów, Celtów, Izraelitów, Persów, Indian”. To też jedyna noc w roku, kiedy według opowieści ludowych ma zakwitać tajemniczy kwiat paproci. Co o nim wiemy?
Jak pisze Ewa Hrycyna w „kapsule” hasła KWIAT PAPROCI w naszym słowniku, „wedle wierzeń paproć zakwita raz w roku, w noc świętojańską o północy. Jej kwiat jest drobny, jasny, świecący lub niewidzialny. Strzeże go diabeł. Zdobyć kwiat mogą tylko ludzie odważni, błogosławieni lub odwrotnie – sprzymierzeni z diabłem. Podczas wyprawy należy zachować odpowiednią ostrożność: nie ulegać strachowi, pokusom, nie oglądać się do tyłu, nie rozmawiać, nie mówić nikomu o zdobyczy oraz zabezpieczać się za pomocą świętych przedmiotów, modlitw, praktyk magicznych, jak np. przez określenie się kołem przy użyciu kredy święconej. Wierzono, że kwiat paproci można też zdobyć przypadkiem, gdy wpadnie do buta. Kto odnajdzie kwiat, ten znajdzie lub zobaczy skarby ukryte w ziemi, a także będzie miał wiedzę o wszystkim (zwłaszcza o przyszłości), mądrość, moc leczenia chorób, zdolność widzenia przez ziemię, zrozumie mowę zwierząt, osiągnie szczęście i – zdobędzie miłość, spełni mu się wszystko, czego zechce, zyska zdrowie, zabezpieczy się od słabości i śmierci, sprzeda wszystko na targu, a nawet stanie się niewidzialny” (w: Słownik stereotypów i symboli ludowych, t. 2 Rośliny, z. 4 Zioła, Lublin 2019, s. 264).
Zachęcamy do przeczytania pełnej wersji hasła KWIAT PAPROCI, a także hasła PAPROĆ, bo to roślina wykorzystywana na polskiej wsi nie tylko w magii, ale też w lecznictwie czy w walce ze szkodnikami (pchłami, pluskwami, myszami). Ma słodkie, jadalne korzenie, gdyż według legendy zanotowanej w 1883 roku ochroniła Świętą Rodzinę przed głodem – podczas ucieczki przed Herodem Maryja i Józef, „nie mając co dać głodnéj Bożéj dziecinie, wyrwali w lesie paprotkę z korzeniami i tymi karmili Bożego syna. Totéż Pan Jezus na tę pamiątkę postanowił, iż od owego czasu korzenie paprotki utraciły piérwotną gorycz i odtąd mogą służyć za pokarm głodnemu człowiekowi”.
