Fot. Nandanautiyal Źródło: Wikimedia Commons
Przed nami katarzynki, andrzejki, noc wigilijna i wieczór sylwestrowy, a więc czas wróżb, zwłaszcza matrymonialnych. Dawniej we wróżbach tych ważną rolę pełniły zwierzęta, w tym m.in. gąsior. Panny brały go do izby, zawiązywały mu oczy i czekały, którą pierwszą pokąsa – wierzyły, że ta najprędzej wyjdzie za mąż. Mowa o tym m.in. w zapisie z „Ludu” z 1902 roku: „Jedna z dziewcząt zawiązuje mu [gąsiorowi] chustką oczy, poczem zasiadają dziewczęta na ławki dokoła i puszczają gęsiora w pośrodek siebie. Którą z dziewcząt chwyci gęsior za fartuszek lub spódnicę, ta wyda się w przeciągu roku za mąż najwcześniej”. Podobny zapis znajdziemy w książce Michała Federowskiego Lud okolic Żarek, Siewierza i Pilicy (1889): „Oto wewnątrz izby kilka dorodnych dziewcząt, przystrojonych w barwiste gorsety, chcąc się dowiedzieć, która z nich najpierw pójdzie do ołtarza, wpuściły do izby gąsiora z zawiązanemi oczami, a otoczywszy go dokoła, wzięły się za ręce i niecierpliwie oczekują, którą z nich naprzód skubnie”.
Dlaczego we wróżbach matrymonialnych dziewcząt pojawia się właśnie gąsior? Bo to ptak łączony w kulturze ludowej z męskością i wigorem. Ponieważ ma długą szyję i potrafi mocno kąsać, w pieśniach ludowych jest symbolem młodego, jurnego kawalera. Gdy panna pasie gąsiora, karmi go owsem z fartuszka, bawi się z gąsiorem i zostaje pokąsana, jest to symboliczny obraz aktu miłosnego. Jako przykład przytaczamy pieśń miłosną Bawiła się panna z gąsiorem, opublikowaną w tomie Lubelskie. Polska pieśń i muzyka ludowa. Źródła i materiały pod red. Jerzego Bartmińskiego (2011):
Gąsiorek – kawaler pojawia się też w obrzędzie weselnym. Pisze o tym Oskar Kolberg w tomie Poznańskie (1875):
Z dalszego opisu obrzędu dowiadujemy się, że „gąsiorek znalazł już szczęśliwie swoją gąskę, więc: będzie jéj teraz dobrze piérze skubał”.
Inne historie o gąsiorze znajdą się w opracowywanym właśnie haśle GĄSIOR, które w przyszłym roku zostanie opublikowane w zeszycie Zwięrzeta i ptactwo domowe naszego słownika.
