Międzynarodowa Organizacja Sztuki Ludowej (IOV) Sekcja Polska

I. STATUT O CZŁONKACH PS IOV

Podstawowa wiedza prawna o członkach jest zawarta w Statucie PS IOV (rozdział III, §§ 12-22, zob. zakładka o statucie). Określa on, że członkami PS IOV mogą być osoby fizyczne oraz prawne i dzieli członków na: zwyczajnych, wspierających i honorowych (§ 12 i 13).

1. Członkowie zwyczajni. Członkiem zwyczajnym może być osoba fizyczna – pełnoletni obywatel RP – posiadająca zdolność do czynności prawnych, uznająca cele IOV i akceptująca jej Statut, zajmująca się praktycznie, naukowo lub organizacyjnie kulturą ludową oraz czynnie wspierająca działalność Polskiej Sekcji IOV (§ 14).
   Członka zwyczajnego przyjmuje Prezydium Polskiej Sekcji IOV lub jego Rada Wykonawcza na podstawie pisemnej deklaracji (zobacz) wspieranej rekomendacją przynajmniej jednego zwyczajnego aktywnego członka IOV (§ 17).
   Członek zwyczajny ma prawo: biernego i czynnego wyboru do władz Sekcji, brania udziału w zebraniach Sekcji i uczestniczenia w różnych przejawach jej działalności oraz zgłaszania wniosków dotyczących działalności Sekcji (§ 19). Oczywiście ma też obowiązki: aktywnie uczestniczyć w życiu i pracach Sekcji, popierać cele IOV i przestrzegać postanowień Statutu oraz opłacać regularnie (corocznie) składkę członkowską (§ 20).
   
   
2. Członkowie wspierający. Członkiem wspierającym może być osoba prawna (instytucja, zespół) lub osoba fizyczna zainteresowana działalnością IOV i deklarująca pomoc rzeczową lub finansową na rzecz IOV (§ 15). Członka wspierającego – zarówno osobę fizyczną, jak też osobę prawną – przyjmuje Prezydium Polskiej Sekcji IOV lub jego Rada Wykonawcza na podstawie pisemnej deklaracji wspieranej rekomendacją przynajmniej jednego zwyczajnego aktywnego członka IOV. Członek-osoba prawna działa w Polskiej Sekcji IOV za pośrednictwem swojego przedstawiciela członka zwyczajnego PS IOV (§ 18). Członkowie wspierający mają te same prawa i obowiązki co członkowie zwyczajni z wyjątkiem biernego i czynnego prawa wyborczego przy wyborze władz (§ 21).
   
   Członkostwo wygasa na skutek: dobrowolnego wystąpienia zgłoszonego na piśmie do Prezydium Sekcji; skreślenia z ewidencji członków przez Prezydium Sekcji z powodu nie wywiązywania się z obowiązków członka, a szczególnie za zaleganie ponad rok z opłatą składki członkowskiej; wykluczenia na podstawie prawomocnego orzeczenia Sądu Rozjemczego za działalność sprzeczną z celami IOV; skazania prawomocnym wyrokiem sądu powszechnego na karę dodatkową utraty praw publicznych; utraty osobowości prawnej przez członka wspierającego – osobę prawną; śmierci członka zwyczajnego. Skreślenia lub wykluczenia z listy członków Polskiej Sekcji IOV dokonuje Prezydium, a odwołanie od tej decyzji rozpatruje Sąd Rozjemczy (§ 22).
3. Członkowie honorowi. Członkiem honorowym może być osoba fizyczna będąca członkiem zwyczajnym, szczególnie zasłużona w rozwoju działalności IOV. Godność członka honorowego nadaje i może cofnąć Walne Zgromadzenie Członków (Delegatów) IOV na wniosek Prezydium Polskiej Sekcji IOV. Członkowie honorowi zwolnieni są od płacenia składki członkowskiej (§16).

II. SYNTETYCZNIE O CZŁONKACH ZWYCZAJNYCH PS IOV

1. Nasi Członkowie Zwyczajni w przeszłości. Sprawa naszych członków IOV jest znacznie bardziej odległa w czasie niż istnienie PS IOV. Pierwszym polskim członkiem IOV został mgr Stanisław Leszczyński w 1982 r. W roku 1985, gdy nieformalnie rozpoczynała działalność PS IOV, było w Polsce już około 30 członków, natomiast na początku 1989, gdy PS IOV została formalnie zarejestrowana, było ich już ponad 50, zaś na koniec tegoż roku Sekcja liczyła już 70 członków zwyczajnych, a w następnych latach ich liczba dalej rosła i w 1994 r. osiągnęła 97 osób, a w 2001 r. wzrosła do 112 (twórców ludowych, kierowników zespołów folklorystycznych, pracowników placówek upowszechniania kultury oraz pracowników naukowych szkół wyższych, którzy stanowili wówczas 30 % wszystkich polskich członków IOV). W następnych latach – głównie z powodu trudności ekonomicznych w sferze kultury wywołanych wprowadzeniem gospodarki rynkowej, a od 2007 r. także z braku więzi z członkami – ich liczba stopniowo malała do około 60 osób w maju 2015 r., kiedy odbyło się ostatnie Walne Zgromadzenie Członków PS IOV. Od tego czasu następuje powolny wzrost liczby polskich członków IOV. Starajmy się wszyscy, aby ta tendencja utrzymywała się nadal.
   
   
2. Aktualni Członkowie Zwyczajni PS IOV. Jak już wspomniano, aktualnie Sekcja skupia około 60 członków zwyczajnych (stan jest zmienny), w tym 66,7 % kobiet i 33,3 % mężczyzn. Biorąc pod uwagę charakter ich zatrudnienia stwierdzamy, iż ponad 53 % to pracownicy naukowo-dydaktyczni szkół wyższych i instytutów naukowo-badawczych (w tym 40 % stanowią osoby zatrudnione w sferze humanistyki, głównie nauk o kulturze i ponad 13 % to specjaliści w zakresie etnografii i etnologii). Duży odsetek (prawie 37 %) stanowią pracownicy, a po części wolontariusze instytucji i placówek upowszechniania kultury, zaś niewielu (ponad 4 %), to doktoranci (przeważnie w zakresie kultury); dla ok. 6 % nie ustalono charakteru pracy. Pod względem szeroko pojmowanego terenu działalności stanowią więc społeczność usytuowaną na płaszczyźnie kulturowej, co nie jest bez znaczenia dla członkostwa w IOV. Podobnie korzystnie przedstawia się poziom wykształcenia naszych członków IOV – aż 85 % ma wykształcenie wyższe akademickie, w tym 25 % z tytułem profesora, 5 % ze stopniem dra hab., 21,7 % ze stopniem dra i 33,3 % ze stopniem mgr, a tyko 15 % ma wykształcenie wyższe zawodowe i (jednostki) średnie. Natomiast bardzo nieproporcjonalne jest rozmieszczenie terytorialne naszych członków zwyczajnych. Aż 43,3 % mieszka i działa w województwie lubelskim (co można uzasadnić tym, iż w tym województwie Sekcja się kształtowała i działała nieformalnie w latach 1985-1989). Dość dużo, bo 16, 7 % członków funkcjonuje w województwie śląskim (niedługo powstaną tam warunki do utworzenia oddziału terenowego PS IOV), sporo jeszcze jest zlokalizowanych w województwach: małopolskim (10 %), opolskim i w Warszawie (po 6,6 %), ale już niewielu w kolejnych kilku województwach: 5 % w województwie łódzkim, 3,3 % w dolnośląskim i po 1,7 % (po 1 członku) w kujawsko-pomorskim, podkarpackim, podlaskim, świętokrzyskim i warmińsko- mazurskim; natomiast w 5 województwach: lubuskim, mazowieckim (bez Warszawy), pomorskim, wielkopolskim i zachodniopomorskim nie ma ani jednego członka PS IOV. Podsumowując powyższe uwagi można stwierdzić, że w Polskiej Sekcji IOV mamy doskonale przygotowanych członków zwyczajnych do wielokierunkowej działalności na rzecz IOV. Ten duży potencjał, niestety, nie jest dobrze spożytkowany. Prezydium i Rada Wykonawcza PS IOV zwracają się do nich z gorącą prośbą o większą aktywność członkowską (obok regularnego opłacania składki członkowskiej) – do udziału w zespołach naukowych i komisjach problemowych (zob. zakładki), a szczególnie do pozyskiwania nowych kandydatów na członków IOV i wspierania ich rekomendacjami w procesie przyjmowana do IOV (zarówno z miejsc zamieszkania i pracy zawodowej, jak też z województw stanowiących tzw. białe plamy), a także do udziału w tworzeniu oddziałów terenowych Polskiej Sekcji IOV.
   
   
3. Członkowie zwyczajni PS IOV uhonorowani za działalność. Wieloletnia i wyróżniająca działalność szeregu członków zwyczajnych PS IOV została doceniona w formie sformułowania wniosku przez Prezydium Sekcji i uhonorowana uchwałą Walnego Zgromadzenia Członków PS IOV z dnia 16 maja 2015 r. nadającą im godność Członka Honorowego Polskiej Sekcji IOV.
   
   Do osób uhonorowanych tą godnością należą:
   1. mgr Edward Balawejder,
   2. prof. dr hab. Barbara Bazielich,
   3. prof. dr hab. Irena Bukowska-Floreńska,
   4. mgr Andrzej Dyrdał,
   5. mgr Stanisław Leszczyński,
   6. mgr Janina Leszczyńska,
   7. Danuta Morawska,
   8. mgr Henryka Kazubek,
   9. mgr Teresa Ochab.
   
   Prezydium PS IOV, debatując nad osobami umieszczanymi we wniosku o nadanie im tej godności przez Walne Zgromadzenie, usiłowało umieścić wśród nich prof. dr hab. Annę Brzozowską-Krajkę, szczególnie predestynowaną do tej godności ze względu na 30-letnie pełnienie odpowiedzialnych funkcji zarówno PS IOV, jak też w IOV World – niestety, Profesor sprzeciwiła się tej propozycji, uzasadniając sprzeciw objęciem przed kilkoma miesiącami funkcji przewodniczącej PS IOV i kandydowaniem do tej funkcji na Walnym Zgromadzeniu Członków PS IOV. Prezydium uległo tej argumentacji, odkładając sprawę na niedaleką przyszłość.
   Ponadto cytowaną wyżej uchwałą Walnego Zgromadzenia doc. dr Mieczysław Marczuk uhonorowany został godnością Przewodniczącego Honorowego Polskiej Sekcji IOV, natomiast wcześniej, w 2000 r. Prezydium IOV World nadało mu tytuł Członka Honorowego IOV.
   
   
4. Członkowie zwyczajni PS IOV pełniący obowiązki w strukturach IOV World:

• Prof. dr hab. Tadeusz Aleksander (Uniwersytet Jagielloński) w latach 1995 -2000 członek Międzynarodowej Komisji Nauki i Badań IOV (The International Commission on Science and Research IOV).
• Prof. dr hab. Barbara Bazielich (Uniwersytet Wrocławski) organizator od podstaw i przewodnicząca w latach 1991-2005 Międzynarodowej Komisji Strojów Ludowych IOV. W 1999 r. wspólnie z Sekretariatem Generalnym IOV zorganizowała międzynarodową konferencję IOV w Wiedniu dotyczącą strojów ludowych w świecie. Ponadto na dwu europejskich konferencjach kultury ludowej IOV, w Mińsku (1997) i Nikozji (1998) zaprezentowała referaty dotyczące polskich strojów ludowych.
• Dr Aleksander Błachowski (Muzeum Etnograficzne w Toruniu) w latach 1991-2005 członek Międzynarodowej Komisji Muzeów Etnograficznych IOV.
• Prof. dr hab. Anna Brzozowska-Krajka (Uniwersytet Marii Curie-Skłodowskiej w Lublinie) w latach 1995-2000 członek i wiceprzewodnicząca Międzynarodowej Komisji Mitologii, Legend, Baśni, Literatury, Poezji Ludowej i Dramatu Ludowego IOV (The International Commission on Mythology, Legends, Fairy-tales, Literature, Folk Poetry and Folk Drama); w latach 2001-2004 przewodnicząca Międzynarodowej Komisji Nauki i Badań IOV (The International Commission on Science and Research IOV); w 2004 r. była współorganizatorem XI Europejskiej Konferencji Kultury Ludowej w Lublinie i Kazimierzu Dolnym. Od r. 2009 jest przewodniczącą Międzynarodowej Komisji Nauki i Badań IOV dla Europy Centralnej i Wschodniej (The International Commission on Science and Research IOV for East-Central Europe), a w 2013 r. wspólnie z Sekcją Ukraińską IOV i Ukraińską Akademia Nauk była współorganizatorem XIII Europejskiej Konferencji Kultury Ludowej w Kijowie i Sewastopolu. Była też referentem teoretycznych problemów kultury ludowej na wielu międzynarodowych konferencjach i kongresach kultury ludowej IOV World.
• Prof. dr hab. Irena Bukowska-Floreńska (Uniwersytet Śląski) w latach 1993-2005 była członkiem Międzynarodowej Komisji Nauki i Badań IOV (The International Commission on Science and Research IOV), a od 2009 r. jest członkiem Międzynarodowej Komisji Nauki i Badań IOV dla Europy Centralnej i Wschodniej (The International Commission on Science and Research IOV for East-Central Europe).
• Dr Krzysztof Ciejpa-Znamirowski (Katolicki Uniwersytet Lubelski) w latach 1985-1995 uczestniczył w Międzynarodowej Komisji Finansowej IOV, a w latach 1995-2007 był członkiem Międzynarodowej Komisji Spotkań Folklorystycznych i Festiwali IOV Word.
• Dr Kinga Czerwińska (Uniwersytet Śląski) w latach 2009-2011 była członkiem Komitetu Młodych Członków IOV (The IOV World Youth Committee), a od 2011 do 2016 r. była członkiem Prezydium IOV – doradcą projektów i działań organizowanych przez Młodych Członków IOV oraz przewodniczącą Komisji do rozstrzygania sporów (Chair, Dispute Resolution Committee). Ponadto od 2013 r. była członkiem Komitetu Redakcyjnego “The IOV Journal of Intagible Cultural Heritage” (r. wyd. 2015). Była też uczestnikiem, referentem i koordynatorem polskich grup młodych członków IOV na Światowych Kongresach Młodych Członków IOV (The IOV World Youth Congress) w 2008 r. – Bountiful, Utah, USA; w 2010 r. – Nanjing, Chiny i w 2012 r. – Tjörn i Sztokholm, Szwecja.
• Prof. dr hab. Wiesław Krajka (Uniwersytet Marii Curie-Skłodowskiej w Lublinie) w latach 1995-2000 członek Międzynarodowej Komisji Mitologii, Legend, Baśni, Literatury, Poezji Ludowej i Dramatu Ludowego IOV (The International Commission on Mythology, Legends, Fairy-tales, Literature, Folk Poetry and Folk Drama), a od 2009 r. do dziś Regionalny Sekretarz Wykonawczy IOV na Europę Centralną i Wschodnią (Regional Executive Secretary for Central and Easter Europe). W okresie pełnienia tej funkcji prof. Wiesław Krajka czynnie uczestniczył w wielu posiedzeniach władz IOV World i konferencjach naukowych IOV, a w 2013 r. był współorganizatorem XIII Europejskiej Konferencji Kultury Ludowej w Kijowie i Sewastopolu (Ukraina).
• Mgr Stanisław Leszczyński (Uniwersytet Marii Curie-Skłodowskiej w Lublinie) w latach 1982-1985 był członkiem Prezydium IOV Świat; nawiązał pierwsze kontakty między Polską i Sekretarzem Generalnym IOV. Z założonym i kierowanym przez niego przez 60 lat Zespołem Tańca Ludowego UMCS, wspieranym przez IOV World, odbył ponad 300 wojaży zagranicznych do ponad 60 krajów świata na 5 kontynentach i zorganizował tam ponad 6000 koncertów, popularyzując polską kulturę ludową i założenia programowe IOV Świat.
• Doc. dr Mieczysław Marczuk (Uniwersytet Marii Curie-Skłodowskiej w Lublinie) w latach 1985-2000 pełnił funkcję członka Prezydium IOV Word, w 1986 r. był organizatorem Międzynarodowej Komisji Nauki i Badań IOV (The International Commission on Science and Research IOV) i przewodniczył tej Komisji przez 14 lat (do końca2000 r.). Był autorem programu działalności naukowej IOV na lata 1986-1990, 1991-1994 i 1995-1998 oraz współorganizatorem dwu światowych kongresów kultury ludowej IOV: w 1988 r. w Gorizi (Włochy), gdzie wygłosił referat wprowadzający nt. „Główne założenia Światowej Dekady Rozwoju Kulturalnego a zadania Międzynarodowej Komisji Nauki i Badań IOV” oraz w 1995 r. w Mődling (Austria), gdzie przedstawił referat nt. „Współczesne zagrożenia dla folkloru a przyszłość kultury ludowej”. Uczestniczył też w charakterze konsultanta w przygotowaniu dziewięciu europejskich konferencjach kultury ludowej, a na siedmiu z nich wygłosił wprowadzające referaty: - 1989 Bursa (Turcja), - 1990 Novgorod (Rosja), - 1996 Manterndorf (Austria), - 1997 Mińsk (Białoruś), - 1998 Nikozja (Cypr), - 1999 Deva (Rumunia), - 2000 Colmar (Francja). Ponadto w 1994 r. był współorganizatorem międzynarodowej konferencji IOV w Kairze (Egipt), gdzie w imieniu Komisji Naukowej IOV World zaprezentował referat wprowadzający. W dniu 9 grudnia 2000 r. doc. dr Mieczysław Marczuk – w obecności władz UMCS oraz sekretarza generalnego IOV Alexandra Veigla i wiceprezydenta IOV Etienne Vainkeirsbilcka – zrezygnował z funkcji przewodniczącego Międzynarodowej Komisji Nauki i Badań IOV(ze względu na zły stan zdrowia) na rzecz prof. dr hab. Anny Brzozowskiej-Krajki z Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej w Lublinie (Polska). Wówczas też za wieloletnią działalność w ramach IOV wspomniani przedstawiciele IOV World wręczyli mu dyplom z tytułem Honorowego Członka IOV.
• Prof. dr hab. Teresa Smolińska (Uniwersytet w Opolu) od 2009 członek Międzynarodowej Komisji Nauki i Badań IOV na Europę Środkową i Wschodnią.

Tak więc pracownicy naukowi różnych dyscyplin – polscy członkowie IOV w międzynarodowej działalności naukowej IOV odgrywali i odgrywają znaczącą rolę. Należą się im za to od Polskiej Sekcji IOV i od IOV World wyrazy głębokiego uznania i podziękowania oraz życzenia dalszej skutecznej aktywności.

III. SYGNALNIE O CZŁONKACH WSPIERAJĄCYCH PS IOV

1. Członkowie wspierający PS IOV w przeszłości. Najwcześniej były nimi zespoły folklorystyczne, początkowo z Lubelszczyzny, później ze Śląska i kilku innych województw oraz inne instytucje związane z kulturą i nauką. Pierwszym polskim członkiem wspierającym IOV (od 1982 r.) był kierowany przez mgra S. Leszczyńskiego Zespół Tańca Ludowego UMCS. W latach starań o zarejestrowanie Sekcji (1985-1989) przystąpiło do IOV około 10 zespołów (w tym Zespół P. i T. „Biawena” z Białej Podlaskiej, Zespół P. i T. „Kos” z Lublina i inne), co umożliwiało im wyjazdy zagraniczne z koncertami i przyjmowanie u siebie zespołów zagranicznych. Gdy w styczniu 1989 Polaka Sekcja IOV została formalnie zarejestrowana i rozpoczęła działalność jej Komisja Promocji i Wymiany Zespołów Folklorystycznych pod przewodnictwem dr Krzysztofa Ciejpy-Znamirowskiego, nastąpił dalszy wzrost liczby zespołów członków IOV (w 1994 było już 25 członków wspierających, w tym 14 zespołów tanecznych, 6 kapel ludowych i 5 innych podmiotów, w tym 3 o szczególnym znaczeniu: Zakład Folklorystyki UŁ, Zarząd Główny Towarzystwa Wolnej Wszechnicy Polskiej i Pracownia Rękodzieła Ludowego D. Ledzion w Łodzi). Najszybszy wzrost liczby tego typu członków nastąpił w latach 1998-2001, kiedy to ich liczba wzrosła do 46 (przybyło 3 z Pomorza, 1 ze Śląska i aż 21 z rejonu Częstochowy, a to dzięki aktywności pracownic WDK w Częstochowie mgr A. Operacz i L. Kamińskiej-Koj). W następnych kilku latach postępował nieoczekiwany spadek liczby członków wspierających z przyczyn niezależnych od Prezydium PS IOV. Główną tego przyczyną był złożony proces wprowadzania w Polsce bezwzględnych praw gospodarki rynkowej, który dla kultury w ogóle, a dla kultury ludowej w szczególności okazał się bardzo trudny do pokonania. Wiele placówek kultury – zwłaszcza tzw. zakładowych, ale też osiedlowych i niektórych gminnych, które były głównym oparciem dla tradycyjnych zespołów ludowych – uległo likwidacji. Wraz z nimi przestało funkcjonować wiele zespołów folklorystycznych. Likwidacja w szkołach zajęć pozalekcyjnych i licznych zajęć pozaszkolnych, gdzie wcześniej często rodziły się początki aktywności folklorystycznej wśród dzieci, zahamowała dopływ do zespołów ludowych nowych kandydatów. Intensywny rozwój zuniformizowanej kultury masowej przyćmił pracę zespołów folklorystycznych. W niektórych placówkach kultury, w pogoni za „wypracowaniem” funduszy na bieżącą egzystencję, wyzbyto się zespołów folklorystycznych. Nie wytrzymały one bowiem konkurencji z wprowadzanymi do placówek różnorodnymi komercyjnymi formami uczestnictwa kulturalnego. W tej sytuacji także w wielu zespołach kultury ludowej należących do PS IOV działalność bądź całkowicie zamarła, bądź ograniczono ją znacznie czekając na przetrwanie. Gdy w 2007 r. przeprowadzono weryfikację członków wspierających okazało się, iż z 46 w IOV pozostało tylko 20, w tym 11 (z 21) z rejonu Częstochowy i 9 z całego kraju. W latach 2008-2014, głównie z braku kontaktu z nimi ze strony Sekcji następowała dalsza ich rezygnacja z przynależności do IOV (w tym 10 z 11 w rejonie Częstochowy) i z przyczyn losowych (np. likwidacja firmy D. Ledzion z Łodzi). Kolejna weryfikacja przeprowadzona w maju 2015 r., przed ostatnim Walnym Zgromadzeniem Członków PS IOV wykazała, że z dawnych 46 członków wspierających w PS IOV pozostało tylko 7 i oni stanowili podstawę tworzenia składu członków wspierających w aktualnej kadencji PS IOV.
2. Aktualni Członkowie Wspierający PS IOV. Aktualny skład członków wspierających PS IOV odzwierciedla poniższe syntetyczne zestawienie, ukazujące zarazem ich ramowy staż w IOV.

Członkowie wspierający PS IOV (kwiecień 2016)

Członkowie zajmujący w tabeli pozycje 1-7 wstąpili do IOV najwcześniej, bo w latach 1982- 2007, mający pozycję 8 jest członkiem od 2009 r. - wstąpił bezpośrednio do IOV World pomijając PS IOV, a dalsi zostali przyjęci przez PS IOV w latach 2015-2016. Ich rozmieszczenie w kraju, podobnie jak członków zwyczajnych, jest bardzo nierównomierne: 4 funkcjonuje w województwie lubelskim, 3 w śląskim, 2 w dolnośląskim, 2 w łódzkim oraz po 1 w małopolskim, podkarpackim i wielkopolskim, zaś w 9 województwach nie ma ani jednego członka wspierającego IOV. Po 30 latach funkcjonowania PS IOV powróciliśmy do liczby członków wspierających z roku jej powstania. Sprawę pozostawiamy bez komentarza.

Opracował M. Marczuk