W projekcie zaplanowano datowania bezwzględne – dendrochronologiczne, radiowęglowe oraz termoluminescencyjne, a także opracowania zabytków oraz analizy laboratoryjne metaloznawcze i konserwację przedmiotów metalowych.
DATOWANIA
W sezonie 2023 wykonano datowania dendrochronologiczne (prof. Marek Krąpiec) i radiowęglowe (ETH Zurich) próbek drewna i węgla drzewnego z konstrukcji. Wyniki, co niezwykle interesujące, potwierdzają osadnictwo już od X w. Kolejny etap jest datowany na XII-XIII w.
ZABYTKI.
Ceramika naczyniowa.
Przedmiotem analizy dr. Macieja Trzecieckiego (IAE PAN) był zbiór 28 033 fragmentów naczyń glinianych pozyskanych z badań zarówno z sezonu 2022 jak i 2023. W zbiorze wyróżniono osiem grup gatunkowych. Była to dominująca statystycznie (około 99%) średniowieczna ceramika brunatna i biała (I) oraz w niewielkiej liczbie późnośredniowieczna i nowożytna ceramika ceglasta, siwa i biała (II). Ciekawostką są fragmenty naczyń szkliwionych oraz ułamek importowanej amfory.
Wyroby ceramiczne średniowieczne znajdują analogie w materiałach z terenu Pogranicza polsko-ruskiego i są datowane na X-XIII w.
 |
 |
Zabytki z innych surowców
Opracowanie zabytków wykonała mgr Barbara Chudzińska (UJ). Przedmiotem opracowania było 25 zabytków: ozdoby i części stroju (aplikacja, pierścionek, zawieszka dzwoneczkowata, fragmenty bransolet szklanych i fragment pierścionka z tarczką), metalowy krzyżyk, fragment glinianej pisanki oraz narzędzia żelazne. Większość zabytków datowana jest na X-XIII w. Poniżej wybrane zabytki - fot. R. Niedźwiadek.
 |
 |
 |
ANALIZY
W ramach projektu dla 14 zabytków wykonano konserwację i analizy składu chemicznego, oraz analizy mikroskopowe i RTI. Prace wykonał Karol Żołędziowski.
 |
 |
 |
ARCHEOZOOLOGIA
Analiza archeozoologiczna została wykonana przez dr hab. Joannę Piątkowską-Małecką (UW). Z warstw kulturowych i obiektów gospodarczych pozyskano ponad 6 tys. fragmentów kostnych, wyróżniających się stosunkowo dobrym stanem zachowania, o cechach typowych odpadków po konsumpcji mięsa. Wszystkie należały do kręgowców, przede wszystkim gromady ssaków, w drugiej kolejności ptaków, a pojedyncze reprezentowały ryby. Wśród kości ssaków dominowały pozostałości ssaków udomowionych (bydło, koza/owca, świnia), na drugim miejscu znajdowały się kości zwierząt dziko żyjących (sarna, dzik, jeleń).
 |
 |
Datowania i analizy - sezon 2022 r.
Datowania radiowęglowe wykonano dla 4 próbek drewna i węgli drzewnych z obiektów 1, 3, 5, 6. Analizy wykonano w laboratorium ETH Zürich, Labor für Ionenstrahlphysik (LIP), Zürich, Switzerland. Ich wyniki są niezwykle interesujące. Potwierdziły to co już sygnalizowała stratygrafia, a mianowicie dwie fazy użytkowania stanowiska. Z obiektów 1 i 6 próbki zostały wydatowane pomiędzy końcem IX w. do lat 30. XI w.. Obiekty 3 i 5 uzyskały datowanie na XI-XII w. Ze względu na bardzo obiecujące wyniki datowania absolutne zostaną wykonane dla większej partii próbek.
 |
 |
Drewno z obiektu 5 (po prawej) i 6 (po lewej) datowane radiowęglowo (fot. T. Dzieńkowski)
Datowania luminescencyjne wykonano dla trzech fragmentów ceramiki pozyskanych z obiektów datowanych metodą radiowęglową (analizy dr. inż. A. Gintera). Uzyskane wyniki są kompatybilne i sygnalizują ogromną przydatność OSL do badań archeologicznych.
 |
 |
Fragmenty ceramiki datowane OSL
Analizy metaloznawcze i konserwację zabytków realizował zespół pod kierunkiem mgr. Karola Żołędziowskiego. Do analiz przekazano 10 zabytków metalowych: ozdoby (zawieszka dzwoneczkowata i pierścionek) oraz plomby, noże i dwa nieokreślone fragmenty żelazne.
Zawieszka, pierścionek i plomba przed i po konserwacji (fot. K. Żołędziowski)
 |
 |
 |
 |
 |
 |
Badania polegały na ocenie stanu zachowania zabytków, analizie powierzchni (badania ornamentu, technik produkcji) i analizie metaloznawczej. Zabytki poddano zabiegom konserwatorskim. Przed przystąpieniem do konserwacji zabytki żelazne zostały prześwietlone przy pomocy aparatu rentgenowskiego Balteau 200. Niestety wykonane zdjęcia uwidoczniły zaawansowany stan degradacji przedmiotów.
 |
RTG zabytków (oprac. K. Żołędziowski)
Dla zabytków z metali kolorowych wykonano dodatkowe zdjęcia mające na celu dokładne zadokumentowanie widocznej na nich ornamentyki. Użyto mikroskopu Nikon SMZ 800 z okularem Nikon C-W10xB/22 i obiektywem Nikon Plan x1 zaopatrzony w głowicę zoom 6,3:1, która daje zakres powiększeń od 1x do 6,3x. Analiza mikroskopowa poza zadokumentowaniem ornamentyki pozwoliła na uchwycenie śladów w postaci równolegle ułożonych bruzd na jednej z plomb (Czermno3 mik_1,2,5). Są one prawdopodobnie pozostałością po niedokładnej obróbce ściernej szczęk plombownicy na co wskazuje równoległy i pozytywowy charakter odcisków. Kolejne ślady produkcyjne widoczne są przy oglądzie makroskopowym brązowego dzwoneczka (Czermno2), na którego czaszy, w jednej osi z uszkiem zachowała się pozostałość szwu odlewniczego wskazująca na odlanie go w formie dwuczęściowej.
 |
Ślady produkcyjne na powierzchni plomby i zawieszki (opr. K. Żołędziowski)
Do analizy składu chemicznego wytypowanych zostało sześć zabytków (Czermno2-7) wykonanych z metali kolorowych. Analiza wykazała, że wszystkie przebadane plomby wykonano z ołowiu pozbawionego innych intencjonalnych dodatków stopowych. Analiza dzwoneczka i pierścienia ze stopów miedzi potwierdziła, że mamy do czynienia z dwoma różnymi stopami. Dzwoneczek został wykonany z brązu cynowo-ołowiowego (Cu-Sn-Pb) o dużej zawartości cyny. Pierścień natomiast z mosiądzu ołowiowego (Cu-Pb-Zn).
Miejsca poboru próbek do analiz metaloznawczych (fot. K. Żołędziowski)
 |
 |
Literatura
Zajceva I. E. [Зайцева И.Е]
2010 Zum mittelalterlichen dörflichen Buntmetallhandwerk im nordöstlichen Grenzgebiet der Kiever Rus’ ,„Eurasia Antiqua”, 16/2010, 1-29
Zajceva I. E., Saračeva T. G., [ЗайцеваИ.Е., СарачеваТ. Г.]
2011 Ûvelirnoe delo Zemli vâtičej- vtoroj poloviny XI – XIII v. [Ювелирное дело Земли вятичей- второй половины XI – XIII в.], Moskva [Москва].
