Badania sondażowe wykopaliskowe w 2023 r. były kontynuacją prac realizowanych w poprzednim roku.
W tegorocznych badaniach wykopaliskowych założono trzy wykopy, których lokalizacja wynikała z konieczności rozpoznania południowej części stanowiska. Udokumentowano relikty osadnictwa wczesnośredniowiecznego (25 obiektów) oraz wydzielono dwie fazy użytkowania stanowiska (X-XI i XII-XIII w.). W wykopie 3, 3A odkryto relikty osadnictwa w postaci obiektów gospodarczych oraz fragment fosy. Relikty konstrukcji drewnianych oraz jamy osadnicze odsłonięto w kolejnych wykopach 4, 4A i 5. Były to pozostałości traktu wewnętrznego w postaci układanych belek. Z konstrukcji pobrano próbki do datowania dendrochronologicznego i C14. Z warstwy, ale i obiektów pozyskano ogromne liczby zabytków – ceramiki naczyniowej (około 17 tys.), kości zwierzęcych oraz zabytków wydzielonych –bransolety szklane, paciorki, przęśliki, plomby drohiczyńskiego typu, pierścionki, noże, okucia kościane i rogowe.
Badania sondażowe wykopaliskowe w 2022 r. miały na celu rozpoznanie pierwotnego kontekstu osadniczego – zarejestrowanie układu stratygraficznego stanowiska - warstw i obiektów, relacji między nimi oraz pozyskanie materiałów ruchomych.
Wykopy założono w rejonie południowo-wschodnim stanowiska, w strefie położonej w pobliżu grodziska, a tym samym w rejonie domniemanego przebiegu wału obronnego i fosy.
 |
 |
Lokalizacja wykopów i widok terenu badań (fot. M. Czarnecki, M. Jakubczak)
Eksplorację w wykopach prowadzono metodą stratygraficzną. Odkryto 11 obiektów i udokumentowano 43 jednostki stratygraficzne. Na podstawie badań sondażowych wyróżniono dwie fazy funkcjonowania stanowiska: X w. do pocz. XI w. i XI-XII w. Dane te świadczą o co najmniej X-wiecznym początku osadnictwa, co jak wiemy jest niezwykle ważne dla problematyki formowania się pogranicza polsko-ruskiego i chronologii całego kompleksu osadniczego.
 |
 |
Badania sondażowe (fot. T. Dzieńkowski i M. Maziarczuk)
Funkcja stanowiska - bazując na zabytkach ruchomych i obiektach można akcentować działalność usługowo-rzemieślniczą i handlową.
W trakcie badań pozyskano ponad 20 tys. sztuki zabytków o różnej funkcji i wykonanych z różnych surowców (glina, żelazo, brąz, kość, róg). Wśród zabytków wydzielonych zwraca uwagę pobocznica rogowa wędzidła, zdobione okładziny, fragmenty grzebieni, kolce czy pionki do gry. Kolejną grupę stanowią wyroby z brązu/miedzi w postaci ozdób jak zawieszka dzwoneczkowata, pierścionek taśmowaty, blaszki zdobione, szpile (?). Warto wspomnieć o zabytkach szklanych – licznych ułamkach bransolet i paciorków oraz fragment szkliwionej pisanki. Ciekawostką są znaleziska dużej ilości szlaki szklanej i fragmentów szkła wskazujących na poprodukcyjny charakter. Kwestia ta wymaga dalszych badań i analiz. Wśród pozostałych zabytków należy wymienić przęśliki z łupku owruckiego, noże żelazne, osełki kamienne, gwoździe i haki żelazne. Handlową funkcję stanowiska potwierdzają znaleziska plomb ołowianych. Ciekawostką są znaleziska materiałów budowlanych – ułamki cegieł oraz piaskowiec ze śladami zaprawy (?). Warto dodać, iż piaskowce nie występują w tej części Lubelszczyzny.
 |
 |
Zabytki wydzielone z badań - pobocznica, bransolety, pisanka, przęślik,
dno naczynia ze znakiem
okładzina i pionek do gry (fot. T. Dzieńkowski i G. Zabłocki)
W badaniach terenowych uczestniczyli studenci archeologii UMCS – Agata Prus, Anastasiia Demchuk i Lena Białczak oraz Mikołaj Barakszyn i Dominik Czapla. W ramach współpracy z Instytutem Archeologii w UR oraz Muzeum Zamojskich w Zamościu w wykopaliskach wzięli udział mgr mgr Patryk Maruszczak i Anna Sendłak. Kierownikiem badań z ramienia Instytutu Archeologii UMCS był dr Tomasz Dzieńkowski. Wsparcie merytoryczne w zakresie prac terenowych udzieliła mgr Monika Maziarczuk z ECOTECH-COMPLEX UMCS.
Literatura
Dzieńkowski T., 2020, Grody i gródki na pograniczu polsko-ruskim w X-XIV w.: drewniana zabudowa, infrastruktura i fortyfikacje [w:] M. Stasiak-Cyran (red.), Relikty średniowiecznej drewnianej zabudowy wzgórza zamkowego w Lublinie: badania interdyscyplinarne i konserwacja, Lublin (Muzeum Narodowe), s. 29-56.
Dzieńkowski T., Florkiewicz I., Wołoszyn M., 2020, Early medieval settlement complex at Czermno: an introductory essay, [w:] I. Florkiewicz, A. Jusupović, A. Musin (red.), The Sphinx of Slavic sigillography – small lead seals of “Drohiczyn type” from Czermno. Material evidence, U ŹRÓDEŁ EUROPY ŚRODKOWO-WSCHODNIEJ / FRÜHZEIT OSTMITTELEUROPAS, 6/2, Kraków – Leipzig – Rzeszów – Saint Petersburg – Warszawa, s. 15-52.
Dzieńkowski T., Sadowski S., 2016, Surface surveys within the area of the settlement complex in Czermno/Badania powierzchniowe na obszarze zespołu osadniczego w Czermnie, [w:] M. Florek, M. Wołoszyn (red.), The early medieval settlement complex at Czermno in the light of results from past research (up to 2010): material evidence = Wczesnośredniowieczny zespół osadniczy w Czermnie w świetle wyników badań dawnych (do 2010): podstawy źródłowe, Uźródeł Europy Środkowo-Wschodniej = Frühzeit Ostmitteleuropas 2, Kraków, Leipzig-Rzeszów-Warszawa (GWZO/IAiE PAN/Instytut Archeologii UR), vol. I.
Dzieńkowski T., Wołoszyn M., 2018, Grody „plemienne” (VIII-X w.) i z okresu przełomu X/XI wieku ze wschodniej Lubelszczyzny, [w:] E. Banasiewicz-Szykuła (red.), Grody z okresu plemiennego na Lubelszczyźnie, Skarby z Przeszłości 19 (WKZ Lublin), Lublin, s. 175-236.
Dzieńkowski T., Wołoszyn M., Florkiewicz I., Dobrowolski R., Rodzik J., Hajdas I., Krąpiec M., 2020, Digging the history: absolute chronology of the settlement complex at Czermno-Cherven’ (eastern Poland): research status and perspectives, Sprawozdania Archeologiczne 72:2, s. 409-466.
