Badania metodą georadarową na stanowisku 2 w Czermnie realizował w 2022 r. mgr Robert Ryndziewicz (IAE PAN) i dr Łukasz Pospieszny (IAE PAN, University of Bristol, Wielka Brytania).
Autorzy badań - z lewej Robert Ryndziewicz, z prawej Łukasz Pospieszny na stan. 2. w Czermnie
Celem badań w Czermnie jest rozpoznanie i rejestracja zachowanych pod powierzchnią pozostałości osadnictwa wczesnośredniowiecznego, uzyskanie danych o przebiegu wałów i organizacji przestrzennej stanowiska. Planowany obszar badań obejmował około 4,8-5 ha podgrodzia (stan. 2) i wytypowany został na podstawie wcześniejszych badań teledetekcyjnych i powierzchniowych, wskazujących na ogromny potencjał archeologiczny obszaru, który jest zagrożony zniszczeniem w wyniku prac polowych i procesów erozyjnych oraz rabowania za pomocą detektorów. Weryfikacji wymagają również zarejestrowane w części centralnej stanowiska koncentracje obiektów oraz skupiska kamieni, których nie można było udokumentować metodą magnetyczną.
Grodzisko i podgrodzie w Czermnie. Na pierwszym planie stanowisko 2, czyli 5-hektarowy cel badań geofizycznych (fot. M. Czarnecki)
Pomiary georadarowe są uznaną techniką prospekcji w geofizyce przypowierzchniowej, a liczne przykłady pokazały jej wysoką przydatność również w nieinwazyjnych badaniach archeologicznych. Georadar umożliwia uzyskanie danych na temat lokalizacji, miąższości i głębokości zalegania struktur archeologicznych bez konieczności ingerencji w strukturę gruntu. Do badań w Czermnie zastosowano aparaturę Malå Ground Explorer HDR, wyposażoną w ekranowaną antenę HDR o częstotliwości centralnej 450 MHz. Tak skonfigurowany system pomiarowy w optymalnych warunkach umożliwia skuteczną głębokość prospekcji sięgająca co najmniej 3 m i jest odpowiedni do większości zastosowań archeologicznych. Pomiary przeprowadzono w wersji profilowań z odległościami między profilami wynoszącymi 0,5 m i gęstością pomiaru w obrębie profili co 4 cm. Uzyskane dane przetworzono za pomocą specjalistycznego oprogramowania i zwizualizowano w postaci poziomych przekrojów czasowych (ang. time-slices) pozwalających na identyfikację przestrzenną zarejestrowanych anomalii na poszczególnych poziomach głębokościowych. Dalszy etap opracowania danych przebiegał w środowisku GIS, gdzie zintegrowano je z innymi kategoriami danych (zobrazowania lotnicze i pochodne lotniczego skanowania laserowego, archiwalne dane kartograficzne i wyniki wcześniejszych badań archeologicznych i analiz) oraz nadano im georeferencje, a także przeprowadzono wektorową interpretację wyników.
 |
 |
 |
 |
 |
 |
Zdjęcia dokumentujące badania georadarowe oraz NMT i ortofotomapa z lokalizacją i zasięgiem badań
(oprac. T. Dzieńkowski i R. Ryndziewicz)
I troszkę z historii badań…
Badania nieinwazyjne geofizyczne na terenie zespołu osadniczego w Czermnie były realizowane kilkakrotnie, w 1979 r., następnie w 1981 r. oraz w latach 2013-2014. Zarówno w 1979, jak i w 1981 r. podjęto badania na terenie grodziska w celu zlokalizowania pozostałości ewentualnej budowli – cerkwi grodowej. Zastosowano wówczas metodę elektrooporową, która pozwalała wykrywać relikty architektury, jednak badania nie przyniosły jednoznacznych wyników, a ich rezultaty nie zostały opublikowane, poza wzmiankami w artykułach Ł. Pospiesznego (2016) i M. Florka (2016).
Niewielkie pod względem zakresu badania georadarowe przeprowadzono w 2010 r. Wyniki w postaci sprawozdania sygnalizowały obecność budynku murowanego w północno-zachodniej części stan. 2.
Celem badań geofizycznych z lat 2013-2014 było rozpoznanie charakteru zabudowy wnętrza grodu (stan. 1) i podgrodzi (stan. 2-3) oraz zasięgu i przebiegu umocnień tychże podgrodzi. Prospekcją geofizyczną geomagnetyczną objęto obszar o powierzchni 10,36 ha (Ł. Pospieszny 2016). Wyniki wskazują na dużą intensywność osadnictwa i dosyć czytelny przebieg umocnień.
Literatura
Florek M., 2016, The history of the archaeological research on the hillfort complex at Czermno in the years 1972-1997 = Historia badań archeologicznych zespołu grodowego w Czermnie w latach 1972-1997, [w:] M. Florek, M. Wołoszyn (eds.), The early medieval settlement complex at Czermno in the light of results from past research (up to 2010). Material evidence = Wczesnośredniowieczny zespół osadniczy w Czermnie w świetle wyników badań dawnych (do 2010). Podstawy źródłowe, U źródeł Europy Środkowo-Wschodniej/Frühzeit Ostmitteleuropas 2, 1, Kraków-Leipzig-Rzeszów-Warszawa (Geisteswissenschaftliches Zentrum. Geschichte und Kultur Ostmitteleuropas/Instytut Archeologii i Etnologii Polskiej Akademii Nauk/Instytut Archeologii Uniwersytetu Rzeszowskiego), vol. I, s. 241-273.
Florek M., Wołoszyn M. (red.), 2016, The early medieval settlement complex at Czermno in the light of results from past research (up to 2010): material evidence = Wczesnośredniowieczny zespół osadniczy w Czermnie w świetle wyników badan dawnych (do 2010): podstawy źródłowe, U źródeł Europy Środkowo-Wschodniej = Frühzeit Ostmitteleuropas 2, Kraków, Leipzig-Rzeszów-Warszawa (Geisteswissenschaftliches Zentrum Geschichte und Kultur Ostmitteleuropas [GWZO]/IAiE PAN/Instytut Archeologii UR), vol. I-II.
Pospieszny Ł., 2016, Geophysical survey of the early medieval settlement complex at Czermno – preliminary remarks/Badania geofizyczne wczesnośredniowiecznego zespołu osadniczego w Czermnie – uwagi wstępne, [w:] M. Florek, M. Wołoszyn (red.), The early medieval settlement complex at Czermno in the light of results from past research (up to 2010): material evidence = Wczesnośredniowieczny zespół osadniczy w Czermnie w świetle wyników badań dawnych (do 2010): podstawy źródłowe, U źródeł Europy Środkowo-Wschodniej = Frühzeit Ostmitteleuropas 2, Kraków, Leipzig-Rzeszów-Warszawa (Geisteswissenschaftliches Zentrum Geschichte und Kultur Ostmitteleuropas [GWZO]/IAiE PAN/Instytut Archeologii UR), vol. I, s. 73-83.
