W październiku tego roku w prestiżowym, specjalistycznym wydawnictwie Archaeopress, w serii Roman Archaeology pod numerem 121, ukazała się książka Prof. Ireneusza Łucia z Katedry Historii Starożytnej i Średniowiecznej Instytutu Historii UMCS. Nosi ona dość złożony tytuł: Roman Military Tribunes (First Century BC to Third Century AD): A Historical and Prosopographical Study. Volume I. Prosopographical Catalogue, Part 1: Roman Military Tribunes (tribuni militum in exercitu) and in the Garrison of the Roman Capital (tribuni militum in praetorio), który w pełni jednak oddaje zakres merytoryczny, intencje i zakładane cele pracy. Książka fizycznie nie dotarła jeszcze do Autora, ale jej opis znajduje się już na stronie wydawnictwa (link). Najważniejszą jednak informacją jest ta, że chętni i zainteresowani problematyką armii rzymskiej, dzięki edycji pracy w open access mogą zapoznać się również z jej treścią po kliknięciu TUTAJ.
Te rzetelne i dogłębne studia nad karierami oficerów armii rzymskiej powstały w ramach projektu badawczego Narodowego Centrum Nauki pt. „Rzymscy oficerowie w randze trybunów w okresie od I w. p. n. e. do III w. n. e. Studium historyczno-prozopograficzne”. W istocie jednak to efekt (jak dotąd połowiczny, bo niedługo ukaże się II i III tom książki), wieloletnich badań autora nad fenomenem armii rzymskiej, prowadzonych od szczegółowej eksploracji jej specjalnych oddziałów w postaci gwardii pretoriańskiej, przez problematykę dotyczącą sylwetek poszczególnych dowódców wojskowych do rozpoznania armii jako specyficznej struktury, wspólnoty, w ramach której zachodziły rozmaite procesy społeczne (awanse i degradacje, skutki promującego systemu nagród, pokłosie zasad rekrutacji i warunków służby), zawiązywały się specyficzne relacje między żołnierzami (braterstwo, przyjaźń, odpowiedzialność, ale i rywalizacja i oczywiste hierachizowanie).
Tym razem w sferze zainteresowań I. Łucia znalazły się przede wszystkim źródła epigraficzne (ciągle weryfikowane jednak przez dostępne i adekwatne do celu badań świadectwa literackie, źródła papirologiczne oraz teksty prawnicze), zgromadzone i analizowane pod kątem poznania w szerokich cezurach chronologicznych, I wiek przed Chr. do III wieku n.e., mechanizmów decydujących o pozycji, statusie i kondycji specyficznej, choć niejednorodnej grupy oficerów, trybunów wojskowych.
W wydanym tomie I publikacji znalazł się zatem alfabetyczny katalog 285 dowódców podzielonych wewnętrznie na dwie zasadnicze grupy, 133 trybunów wojskowych w legionach (tribuni militum in exercitu) oraz 152 trybunów kohort w tzw. „cohors praetoria” (tribuni militum in praetorio ). Choć dopiero w oczekiwanym III tomie serii Roman Military Tribunes (First Century BC to Third Century AD): A Historical and Prosopographical Study poznamy zasadnicze wnioski płynące z dogłębnej analizy ewolucji rangi trybuna wojskowego, to wnikliwy czytelnik już teraz – na bazie dostępnych, szczegółowych biografii oficerów – może pokusić się choćby o cząstkową ich interpretację pod kątem czynników wpływających na ich kariery wojskowe. Ciekawie wyglądać może bowiem konfrontacja jednostkowych obserwacji z kompleksowymi wnioskami I. Łucia.
Wspomniane biografie stanowią znakomity przykład budowania „większej, spójnej całości” na bazie rozproszonych, często enigmatycznych i drobnych, różnej proweniencji źródeł. Stanowi to niewątpliwy efekt pieczołowitości i dociekliwości badawczej I. Łucia. Droga prowadząca od pozornie prozaicznego szczegółu do pewnej generalizacji jest w studiach nad światem starożytnym niezwykle istotna. Pozwala na porządkowanie wiedzy, w tym przypadku, szczególnie w zakresie mechanizmów promocji i awansów oficerskich, która bezpośrednio przekłada się na zrozumienie funkcjonowania najważniejszego bodaj fundamentu państwa rzymskiego i niezwykle skutecznego narzędzia rzymskiego imperializmu.
Autor tekstu: Dariusz Słapek
