Nakładem Wydawnictwa UMCS ukazała się ostatnio książka autorstwa Małgorzaty Teleckiej, Grzegorza Gajka i Mariana Harasimiuka pt. Nazewnictwo geograficzne o polskiej genezie na świecie. Autorzy podjęli się niezwykle żmudnej, iście benedyktyńskiej pracy mającej na celu zweryfikowanie istniejących nazw geograficznych o polskiej genezie. Wymagało to dogłębnych, krytycznych studiów licznych pozycji literatury, książek, słowników, atlasów i map. Do dyspozycji mieli też bazy danych w wyszukiwarkach internetowych Google i Yandex. Celem autorów było ustalenie nazw geograficznych nadanych przez Polaków lub na ich część na wszystkich kontynentach, wyłączając obszar Polski współczesnej jak też ziem dawnej Polski. Jest to zrozumiałe z punktu widzenia toponomastyki.
Nadawane przez Polaków nazwy pochodzą z różnych okresów. W wieku XVIII i XIX wystarczyło nazwać dany obiekt, umieszczając go na mapie. Nie dawało to jednak pewności zachowania nazwy. Współcześnie nadawanie nazw geograficznych zawiązane jest z całym szeregiem przepisów i regulacji urzędowych obowiązujących w poszczególnych krajach. Autorzy zdecydowali się przedstawić tylko te nazwy geograficzne, które można zlokalizować na mapie. Te, dla których nawet przybliżona lokalizacja była niemożliwa, zostały odrzucone. Wiele nazw musieli weryfikować, analizując trasy wypraw badawczych – była to dla autorów niejednokrotnie, prawdziwa fascynująca przygoda. Porównując nazwy geograficzne na mapach dawnych i współczesnych, mogli prześledzić procesy polityczne i społeczne na danym obszarze.
W efekcie udało się ustalić 800 miejsc o polskiej genezie. Ogromną zaletą opracowania jest podanie przy każdej nazwie koordynatów (szerokość i długość geograficzna). Jest to nowość w tego typu opracowaniach.
Zasadnicza część książki to przegląd nazw geograficznych o polskiej genezie na poszczególnych kontynentach. Każdy wykaz poprzedza zarys historii odkryć geograficznych. Nazwy zostały usystematyzowane w sposób bardzo przejrzysty dla czytelnika – są to: nazwy związane z badaczami i osobami zasłużonymi, nazwy obiektów naturalnych, nazwy miejscowości osiedli i fortów, nazwy związane z obszarami chronionymi oraz nazwy związane z trasami i ścieżkami turystycznymi. Cennym uzupełnieniem informacji są krótkie notki biograficzne przy nazwiskach Polaków oraz szersze biogramy wybranych badaczy i podróżników. Tekst uzupełniają mapy z zaznaczonymi miejscami. Największe nagromadzenie nazw o polskiej genezie można obserwować na Grenlandii, Spitsbergenie oraz na Antarktydzie. Związane jest to przede wszystkim z wyprawami badawczymi w XX i XXI w.
Zaprezentowana publikacja zasługuje na uwagę nie tylko geografów, ale również historyków, etnografów, kulturoznawców, jak też organizatorów turystyki i rekreacji. Książka posiada ogromny walor dydaktyczny w procesie kształcenia zarówno w szkołach, jak i na uczelniach wyższych.
Tematyka podjęta w publikacji bardzo pięknie wpisuje się w obchody związane ze stuleciem powrotu Polski na mapę polityczną świata. Imponująca liczba kilkuset udokumentowanych nazw geograficznych o polskiej genezie stanowi wartościowy wkład Autorów.
dr Krystyna Harasimiuk
