Archiwum i Muzeum UMCS

W ciągu dekady skład ten ulegał zmianom: mimo wstępnej akceptacji nie podjął pracy w Kapitule prof.  Winiecki, skreślony został Janusz Kryszak (lustracja), zmarli Pani Zofia Hertz (20 czerwca 2003 r.) i Pan Henryk Giedroyc (21 marca 2010 r.),  z czasem zaprzestali aktywności prof. prof. Szporluk i Zdrada.

Na ich miejsce, zgodnie z punktem 7 Regulaminu, dokooptowano kolejne osoby, przede wszystkim spośród wcześniejszych laureatów lub nominowanych do Nagrody (Friszke, Traba, Hnatiuk, Orłowski).

Obecnie (maj 2010 r. ) w pracach Kapituły biorą udział:

• Michał Głowiński (IBL PAN),
• Andrzej Friszke (ISP PAN i Colegium Civitas)
• Aleksandra Hnatiuk (UW i Ośrodek Kultury Polskiej w Kijowie)
• Jerzy Kłoczowski (Instytut Europy Środkowo-Wschodniej, Lublin)
• Andrzej Mencwel (Uniwersytet Warszawski)
• Hubert Orłowski (UAM)
• Bohdan Osadczuk (Wolny Uniwersytet w Berlinie)
• Krzysztof Pomian (Muzeum Europy, Bruksela)
• Jan Pomorski (UMCS)
• Henryk Ratajczak (Uniwersytet Wrocławski)
• Małgorzata Szpakowska (Uniwersytet Warszawski)
• Jerzy Święch (UMCS)
• Robert Traba (Centrum PAN w Berlinie)
• Anna Wolff-Powęska (UAM i Instytut Zachodni)
• Andrzej Dąbrowski (Rektor UMCS)

Kapituła jedynie dwukrotnie (w 2001 i w 2003 r.) obradowała w Lublinie, w Dworku Kościuszków. Wszystkie posiedzenia nominacyjne odbywały się w Warszawie, zwyczajowo w maju lub w pierwszej połowie czerwca. Początkowo korzystaliśmy z gościnności prof. Michała Głowińskiego i Instytutu Badań Literackich (Pałac Staszica), a w latach następnych użyczał nam pomieszczeń Instytut Kultury Polskiej Uniwersytetu Warszawskiego prof. Andrzej Mencwel (za wyjątkiem roku 2010, gdy to ponownie gościliśmy w IBL). Obrady  zawsze poprzedzone były wcześniejszą wymianą korespondencji/emaili pomiędzy Przewodniczącym Kapituły a jej członkami, z sugestiami co do zgłaszania pozycji do nominacji, przygotowania rekomendacji dla poszczególnych pozycji książkowych, itp. Ponieważ z każdym rokiem liczba książek pozostających w kręgu zainteresowań Kapituły wzrastała i konieczna stała się preselekcja, przyjeliśmy zasadę, iż każda pozycja proponowana do nominacji, musi mieć rekomendację któregoś z członków Kapituły, co bardzo usprawniało pracę podczas samego posiedzenia, ale mocno angażowało na etapie wcześniejszym. Dość powiedzieć, iż w roku pierwszym pof uwagę branych było tylko 21 książek, zaś ostatecznie nominowanych (z niewielkimi odstępstwami)-można odnieść do całej dekady.  Zgodnie z pierwotnym Regulaminem nominacje miały być podawane do publicznej wiadomości w rocznicę śmierci Redaktora. Faktycznie udało nam się ten termin dotrzymać jedynie pierwszego roku.

14 września 2001 r. na specjalnie zwołanej w Lublinie konferencji prasowej¹ sekretarz Kapituły poinformował o pierwszych jej decyzjach, przedstawiając listę nominowanych książek wraz z krótkim uzasadnieniem każdej decyzji² . 

Druga wielka Emigracja 1945-1990, Biblioteka "Więzi" Warszawa 1999

Tom I: Andrzej Friszke Życie polityczne emigracji
Tom II: Paweł Machcewicz Emigracja w polityce międzynarodowej
Tom III: Rafał Habielski Życie społeczne i kulturalne emigracji
 
„za znakomite odczytanie przesłania Drugiej Wielkiej Emigracji, jej miejsca i znaczenia w dziejach narodowych, które - zdaniem członków Kapituły - na długie lata wyznaczy punkt odniesienia i kierunki dla przyszłych badań nad naszym powojennym wychodźstwem”
Wręczono dn. 6. X. 2001 r. 

 Tadeusz Wyrwa

Krytyczne eseje z historii Polski XX wieku, PWN, Warszawa 2001.

„za konsekwentną, trwającą całe dziesięciolecia, obronę w historiografii polskiej racji stanu i osobisty wkład w tworzenie „Zeszytów Historycznych”
Wręczono dn. 23. X. 2002 r. 

 Barbara Engelking, Jacek Leociak
Getto warszawskie. Przewodnik po nieistniejącym mieście, Wydawnictwo Instytutu Filozofii i Socjologii PAN, Warszawa 2001.
 
„za ogrom wykonanej pracy dokumentacyjnej, naukowa rzetelność i pietyzm w odtworzeniu kultury materialnej i duchowej warszawskiego getta”
Wręczono 2003 r.
 
 Aleksandra Hnatiuk
Pożegnanie z imperium. Ukraińskie dyskusje o tożsamości, Wydawnictwo UMCS, Lublin 2003.
 
„za nowe ujęcie ukraińskiej tożsamości, nowatorstwo metodologiczne i odwagę mówienia prawdy, która wyzwala”
Wręczono 2004 r.
 
 Marek Kornat

• Bolszewizm, totalitaryzm, rewolucja, Rosja. Początki sowietologii i badań nad systemami totalitarnymi w Polsce (1918-1939),  Księgarnia Akademicka, Kraków 2003, 2 tomy.
• Polska szkoła sowietologii 1930-1939, Arcana, Kraków 2003.

„za przywrócenie Polakom pamięci o wileńskim Instytucie Wschodnim i jego wspaniałych postaciach, za wyjątkową staranność źródłoznawczą i obiektywizm przedstawienia, za frapujący sposób opowiadania tej niezwykłej historii”
Wręczono 2005 r.

 

Daniel Beauvoise

Trójkąt ukraiński,  Wydawnictwo UMCS, Lublin 2005

 „fundamentalne dzieło o stosunkach między rosyjską władzą, polską szlachtą i ukraińskim chłopstwem, wynik wieloletnich badań w archiwach wielu krajów, odkrywa - w oparciu o bogate, a dotąd niewykorzystane źródła - zapoznany obszar historii trzech narodów, przyczyniając się przeto do przezwyciężania mitów i uprzedzeń, które nadal ciążą na ich widzeniu wspólnej przeszłości”
Wręczono 2006 r.

Robert Traba
„Wschodnio-pruskość”. Tożsamość regionalna i narodowa w kulturze politycznej Niemiec, Wydawnictwo Borussia 2005 

„(...) świetnie udokumentowane i interpretacyjnie nowatorskie studium kształtowania tożsamości wschodnio pruskiej w okresie Republiki Weimarskiej za sprawą świadomych działań politycznych, ale również literatury, ruchu młodzieżowego, wykorzystywania więzi z rodzimym krajobrazem, symboli przeszłości, kultu bohaterów oraz przypominania wojny i wpajania stereotypu wroga - Polaka, Rosjanina - ze związanym z tym poczuciem zagrożenia. Książka Roberta Traby stanowi przeto istotny wkład do historii stosunków polsko-niemieckich w ich wymiarze potocznym i przeżyciowym”
Wręczono 2007 r.

 Timothy Snyder
Rekonstrukcja narodów: Polska, Ukraina, Litwa i Białoruś, 1569-1999, Wydawnictwo Pogranicze w Sejnach

 „(...)ta nowatorska książka pokazuje proces wyodrębniania się „z narodu szlacheckiego” Rzeczypospolitej utworzonego w wyniku Unii Lubelskiej, czterech „narodów etnicznych”: litewskiego, ukraińskiego, białoruskiego i polskiego. Autor, który podejmuje tematy tak bolesne, jak wymordowanie ludności żydowskiej na dawnych ziemiach Rzeczypospolitej oraz czystki etniczne na zachodniej Ukrainie w czasie drugiej wojny światowej i w Polsce południowo-wschodniej w latach 1946-1947, imponuje bezstronnością i zrozumieniem kilku wieków trudnej, niekiedy dramatycznej historii. Jego praca wnosi przeto istotny wkład do historii czterech krajów i szerzej - do historii Europy”
Wręczono 2008 r.

Maciej Janowski, Jerzy Jedlicki, Magdalena Micińska

Dzieje inteligencji polskiej do roku 1918, Wydawnictwo Neriton - koedycja z Instytutem Historii PAN, Warszawa 2008
     cz. 1 Maciej Janowski, Narodziny inteligencji (1750-1831) 

     cz. 2 Jerzy Jedlicki, Błędne koło (1832-1864) 

     cz. 3 Magdalena Micińska, Inteligencja na rozdrożach (1865-1918)  

„Dzieło to, to nie tylko pierwsza historia inteligencji polskiej od czasów Oświecenia po rok 1918, ale przede wszystkim próba zrozumienia, czym była i jaką rolę odgrywała w dziejach ojczystych ta warstwa społeczna, którą współtworzyły w dużej mierze także uniwersytety. Jest to więc, poniekąd, wielka opowieść, meta-narracja, o nas samych, o naszej przeszłości; o tym, że lepiej być, niż mieć, czyli o źródłach etosu inteligenckiego; opowieść o inteligenckich sposobach doświadczania świata i postrzegania siebie i innych, o trudnym poszukiwaniu własnej tożsamości i o wewnętrznych podziałach: na kraj i na emigracje, na tych „z kongresówki”, tych z Galicji i tych z zaboru pruskiego, opowieść o wielkich sporach ideowych, ale także o... urokach życia „fine-de-sicle”. Historia, która daje zrozumienie zarówno genezy, jak i długiego trwania inteligencji, wyjaśnia jej fenomen i pełnione role, ale także uczy pokory, pokazując zderzenie procesów społecznych z nadmiernie „rozdętym” inteligenckim ego... Opowieść, która ani nie jest apologią czy wyrazem nostalgii za minioną świetnością polskiej inteligencji, ani też próbą jej „rozliczania”. To historia, która uczy a nie poucza. Historia, która nie ma monopolu na prawdę, ale pokazuje rozmaite punkty widzenia."                                                                                 
Wręczono 2009 r.

 Tomasz Rakowski

Łowcy, zbieracze, praktycy niemocy, Wydawnictwo słowo/obraz/terytoria, Gdańsk 2009.
Książka lekarza, antropologa, kulturoznawcy Tomasza Rakowskiego jest efektem 6-letnich badań nad grupami polskich bezrobotnych, ludzi gwałtownie zubożałych na skutek przemian po 1989 r. Badania przeprowadzono w okolicach Wałbrzycha, Bełchatowa oraz Szydłowca i Przysuchy metodą tzw. "obserwacji uczestniczącej".

Wręczono 2010 r.
 

Mariusz Mazur

O człowieku tendencyjnym. Obraz nowego człowieka w propagandzie Polski Ludowej i PRL 1944-1956, Wydawnictwo UMCS, Lublin 2009.
 
Autor książki podejmuje ważny problem rozumienia i znaczenia propagandy kształcującej dwie figury nowego człowieka i homo sovieticus we wskazanym okresie PRL. Analizuje skutki społeczne i kulturowe propagandy.

Wręczono 2011 r.

 Dariusz Kosiński

Teatra polskie. Historie, PWN i Instytut Teatralny, Warszawa 2010

Wręczono 2012 r.

 Jarosław Hrycak

Prorok we własnym kraju. Iwan Franko i jego Ukraina (1856-1886), Wydawnictwo Krytyki Politycznej, Warszawa 2011

Wręczono 2013 r.

 Grzegorz Motyka, Rafał Wnuk, Tomasz Stryjek, Adam F. Baran

Wojna po wojnie. Antysowieckie podziemie w Europie Środkowo-Wschodniej w latach 1944-1953, Wydawnictwo Naukowe Scholar-Instytut Studiów Politycznych PAN Muzeum II Wojny Światowej, Gdańsk-Warszawa 2012

Wręczono 2014 r. 

Wyróżnienie  2014 r. - Karol Modzelewski, Zajeździmy kobyłę historii. Wspomnienia poobijanego jeźdźca, Iskry, Warszawa 2013 

  Andrzej S. Kowalczyk

Wena do polityki. O Giedroyciu i Mieroszewskim, t. 1-2, Towarzystwo "Więź", Warszawa 2014

Wręczono 2015 r.

Wyróżnienie 2015 r. - Bogdan Cywiński, Szańce kultur, szkice do dziejów narodów Europy Wschodniej, Wydawnictwo Trio, Centrum Europejskie Natolin, Warszawa 2013

Mirosław Szumiło

Roman Zambrowski 1909-1977. Studium z dziejów elit komunistycznych w Polsce, IPN, Warszawa 2014

Wręczono 2016 r.

Nagroda honorowa Andrzej Peciak

 Joanna Krakowska

PRL.Przedstawia, Instytut Teatralny im. Zbigniewa Raszewskiego, Państwowy Instytut Wydawniczy, Instytut Sztuki PAN, Warszawa 2016

Wręczono 2017 r.

Jerzy Kochanowski

Rewolucja międzypaździernikowa. Polska 1956-1957, Wydawnictwo Znak Horyzont, Kraków 2017 Wręczono 2018 r.

 

 

 

 

---

1. Obsługę prasową Nagrody, od początku do 2005 r. włącznie, znakomicie prowadziła rzecznik prasowy UMCS - mgr Elżbieta Mulawa-Pachoł. Za druk dyplomów dla nominowanych i Nagrodzonych odpowiadał Dyrektor Wydawnictwa UMCS - Andrzej Peciak, współinicjator i "dobry duch" Nagrody.

2. Ten zwyczaj pisania krótkich, lapidarnych uzasadnień do nominowanych do Nagrody pozycji przyjął się i pozostał miłym obowiązkiem sekretarza Kapituły. Regulaminowy termin ogłaszania nominacji do Nagrody - 14 września - nie przetrwał.

---

Regulamin Nagrody naukowej im. Jerzego Giedroycia

ustanowiony przez Senat

Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej w Lublinie

1. Nagroda im. Jerzego Giedroycia, zwana dalej "Nagrodą", ustanowiona została na wniosek JM Rektora UMCS prof. dr hab. Mariana Harasimiuka przez Senat UMCS w dniu 24 stycznia 2001 r.
2. Nagroda przyznawana jest za badania nad dziedzictwem paryskiej "Kultury" i/lub twórczą kontynuację w obszarze nauki pozostawionego nam przez Redaktora Przesłania- wizji Polski, o której realizację walczył całe życie.
3. Tryb przyznawania Nagrody określa Regulamin Nagrody, zatwierdzony przez Senat UMCS. Wszelkie zmiany regulaminu wymagają stosownej uchwały Senatu.
4. Ciałem uprawnionym do przyznawania Nagrody, jej promocji i zarządzania sprawami z tym związanymi, jest 16-osobowa Kapituła Nagrody.
5. Kapitułę Nagrody tworzą: urzędujący Rektor UMCS w Lublinie oraz Henryk Giedroyc (Instytut Literacki - Maisons-Laffitte), Michał Głowiński (Instytu Badań Literackich PAN), Zofia Hertz (Instytut Literacki - Maisons-Laffitte), Jerzy Kłoczowski (KUL), Janusz Kryszak (UMK w Toruniu), Andrzej Mencwel (Uniwersytet Warszawski), Karol Modzelewski (Uniwersytet Warszawski), Bohdan Osadczuk (Wolny Uniwersytet w Berlinie), Krzysztof Pomian - Przewodniczący Kapituły (UMK), Jan Pomorski (UMCS), Henryk Ratajczak (Uniwersytet Wrocławski/Dyrektor Stacji PAN w Paryżu), Jerzy Święch (UMCS), Roman Szporluk (Harvard University), Jan Winiecki (UJ) i Jerzy Zdrada (UJ).
6. Decyzje Kapituły zapadają większością głosów, w przypadku równej ilości głosów decyduje głos Przewodniczącego. Każdy z członków Kapituły ma jeden głos. Dopuszcza się głosowanie pisemne w formie obiegowej.
7. W przypadku śmierci lub rezygnacji z członkowstwa w Kapitule, ma ona prawo dokooptować nowego członka, na którego wybór muszą wyrazić zgodę wszyscy pozostali.
8. Nominowanie do Nagrody mogą być monografie i wydawnictwa zwarte, opublikowane w okresie do dwóch lat poprzedzających rok przyznania Nagrody, oparte na niewykorzystanych dotąd lub na nowo zinterpretowanych materiałach źródłowych i wnoszące nowe ustalenia do stanu badań nad daną problematyką.
9. Prawo zgłaszania kandydatur przysługuje każdemu  z członków Kapituły, instytucjom i osobom prawnym, z kraju i emigracji. Zgłoszenie winno zawierać pisemne uzasadnienie i trzy egzemplarze proponowanej do Nagrody książki przesłane na adres: Sekretariat Rektora UMCS, 20-031 Lublin, Pl. Marii Curie-Skłodowskiej 5 z dopiskiem "Nagroda naukowa im. Jerzego Giedroycia". Termin zgłoszenia kandydatur upływa z dniem 30 czerwca każdego roku.
10. Lista nominowanych do Nagrody podawana jest do publicznej wiadomości w lipcu.
11. Nagroda ogłaszana jest 14 września, w rocznicę śmierci Jerzego Giedroycia. Kapituła zastrzega sobie prawo do nie przyznawania Nagrody w danym roku, o ile żadna publikacja nie spełni stawianych warunków.
12. Wysokość Nagrody wynosi 20.000 PLN (słownie: dwadzieścia tysięcy złotych). Fundatorem Nagrody jest UMCS w Lublinie.

Przygotowano w oparciu o tekst prof. dr hab. Jana Pomorskiego 10 lat z Nagrodą naukową im. Jerzego Giedroycia: geneza, nominowani, laureaci, [w: ] Wokół idei Jerzego Giedroycia w 10 rocznicę odejścia Redaktora i w 10 rocznicę ustanowienia Nagrody Naukowej jego imienia, pod red. I. Hoffman, Lublin 2011, s. 48-65.