Jak wojna w Ukrainie wpływa na polski rynek pracy? Jak się zmieniła sytuacja kadrowa polskich przedsiębiorców? Zapraszamy do zapoznania się z komentarzem eksperckim dr Moniki Jakubiak z Katedry Zarządzania UMCS. Tekst powstał w ramach inicjatywy Centrum Prasowego UMCS pn. „Okiem eksperta” - specjaliści z naszej uczelni tworzą komentarze eksperckie, opinie, analizy i prognozy branżowe związane z ich zainteresowaniami badawczymi.
fot. Freepic/ijeab
Przyszłość rynku pracy w Polsce a wojna w Ukrainie
Od kilku tygodni media w Polsce i na całym świecie zajmują się przede wszystkim jednym tematem – wojną w Ukrainie. Oczywiście sytuacja jest szczególnie niepokojąca dla mieszkańców ościennych krajów, w tym Polski. Wszyscy z trwogą śledzimy docierające do nas tragiczne wiadomości na temat liczby zabitych i rannych, zniszczonych miast oraz wsi, ludzi takich jak my, którzy nagle zostali wyrwani ze swojego spokojnego życia i znaleźli się w samym środku wojny, o jakiej do tej pory uczyliśmy się jedynie na lekcjach historii.
W obliczu tych niepokojących relacji medialnych oraz nieustających migracji do i z Ukrainy coraz częściej pojawiają się refleksje na temat przyszłości polskiego rynku pracy. A sytuacja na rynku pracy jest bardzo dynamiczna, ponieważ jest on niezwykle wrażliwy na czynniki polityczne i gospodarcze. W ciągu ostatnich dwóch lat z powodu pandemii Covid-19 znaczna liczba polskich przedsiębiorców znalazła się w trudnej sytuacji. Z powodu restrykcji w wielu branżach doszło do zamrożenia działalności, co wpłynęło oczywiście na brak zainteresowania nowymi pracownikami lub wręcz na zwolnienia w przypadku zamykania działalności.
Kiedy już wydawało się, że sytuacja się ustabilizowała, wybuchła wojna w Ukrainie. Jeśli chodzi o pracowników, najszybciej zareagowały na nią te branże, w których od lat zatrudniano wielu obcokrajowców, w tym stałych lub kontraktowych pracowników z Ukrainy. Należą do nich głównie branże budowlana oraz logistyczna (transport, magazyny), a także produkcyjna. Od początku wybuchu wojny z Polski do Ukrainy wyjechało ponad pół miliona mężczyzn wcześniej pracujących w tych sektorach. Wielu przedsiębiorców stanęło więc w obliczu braku pracowników wykonawczych, a co za tym idzie – braku możliwości realizacji zleceń. Także przedsiębiorstwa z innych branż mogą w obliczu wojny wstrzymywać pewne działania i nie zatrudniać nowych pracowników, czekając na ustabilizowanie sytuacji. Polscy przedsiębiorcy są zgodni, że coraz trudniej jest pozyskać pracowników na stanowiska uznawane za typowo męskie, które dotychczas w znacznej części zajmowane były przez obywateli Ukrainy.
Patrząc z innej strony, od wybuchu wojny z Ukrainy napływa do Polski wielu uchodźców – do chwili obecnej jest to ponad 2,5 mln osób. Są to głównie kobiety i dzieci, a mężczyźni w tej grupie stanowią niewielki odsetek. Część z nich traktuje nasz kraj jako tranzytowy, zmierzając dalej na Zachód, do innych krajów UE. Są jednak osoby, które planują pozostać w Polsce przynajmniej do momentu zakończenia konfliktu zbrojnego. Można się spodziewać, że przybywające z Ukrainy kobiety będą poszukiwały zatrudnienia w Polsce, co już zresztą się dzieje. Nie jest to jednak proste, ponieważ osoby te poszukują głównie prac niewymagających wysokich kwalifikacji, a takich ofert dla kobiet nie ma zbyt wielu. Dodatkową trudność stanowi bariera językowa, która sprawia, że nawet osoby o wyższych kwalifikacjach mogą mieć problem ze znalezieniem pracy w swoim zawodzie. Oczywiście uchodźcy mogą uczyć się języka polskiego, jednak zdobycie kompetencji w tym zakresie wymaga czasu. Jeśli jednak wykształcone osoby, które przyjechały do Polski, zdecydowałyby się tu osiedlić, być może z czasem mogłyby zacząć zajmować specjalistyczne stanowiska, na które brakuje w Polsce pracowników. Chodzi głównie o branże edukacyjną, medyczną, tekstylną oraz IT.
W obliczu narastających trudności kadrowych polscy przedsiębiorcy poszukiwać będą innych rozwiązań. Możliwe, że uda się nieco zmodyfikować procesy w przedsiębiorstwach, aby móc jeszcze bardziej je zautomatyzować, np. w branżach produkcyjnej lub magazynowej. Do stosowania tego typu rozwiązań przyczynił się już wcześniej wybuch pandemii i konieczność przeniesienia wielu zadań w tryb zdalny. Przedsiębiorcy mogą także dążyć do zmiany procesów, dopasowując je pod kątem oferowania pracy kobietom pochodzącym z Ukrainy. Być może niektóre czynności, które wykonywali dotąd mężczyźni, można byłoby częściowo zautomatyzować, zaś nadzór nad ich realizacją przekazać kobietom. Innym rozwiązaniem mogłoby być dokonanie podziału na większą liczbę zadań i przekazanie ich realizacji kilku kobietom, zamiast jak dotychczas jednemu mężczyźnie.
Kolejnym rozwiązaniem trudnej sytuacji kadrowej może być bardziej otwarta polityka migracyjna w Polsce. Chodzi tu przede wszystkim o podjęcie przez polski rząd decyzji ułatwiających zatrudnianie osób pochodzących z innych krajów, m.in. azjatyckich lub afrykańskich. Polscy przedsiębiorcy dopuszczają taką możliwość, jednak potencjalni migranci mogą obawiać się przyjazdu do kraju, w którego bezpośrednim sąsiedztwie trwa wojna.
Jedno, co wiemy na pewno, to fakt, że rynek pracy jest niezwykle dynamiczny, zaś sytuacja może zmienić się w bardzo krótkim czasie. Polskim przedsiębiorcom udało się przebrnąć przez trudny czas pandemii, co może dawać nadzieję, że także z obecnej sytuacji wyjdą zwycięsko, bogatsi o nowe doświadczenia.
Dr Monika Jakubiak – adiunkt w Katedrze Zarządzania Wydziału Ekonomicznego UMCS. Absolwentka studiów z zakresu zarządzania, ekonomii oraz Podyplomowego Interdyscyplinarnego Studium Europeistyki, stypendystka programu naukowego w Universidade Portucalense Porto. Naukowo zajmuje się badaniem rynku pracy, oczekiwań pracodawców wobec absolwentów, przedsiębiorczości, przedsiębiorczości naukowej oraz kompetencji. Autorka lub współautorka ponad 60 publikacji naukowych. Autorka wniosków i wykonawca projektów naukowych oraz dydaktycznych, organizatorka konferencji, seminariów i targów pracy. Trenerka kompetencji interpersonalnych, przedsiębiorczości, metod aktywnego poszukiwania pracy, pozyskiwania funduszy, zarządzania projektami.
