Rozpoczęła się kalendarzowa wiosna. To doskonała okazja do obserwacji budzącego się do życia świata roślin i zwierząt. Pierwsze ciepłe dni powodują uaktywnienie się szeregu gatunków owadów. Jednymi z najwcześniej obserwowanych są mrówki. Wykorzystują południowe ściany swoich kopców lub, w przypadku gatunków związanych z drzewami, nagrzaną korę jako baterie słoneczne dostarczające ciepło do wnętrza mrowiska. A tam, poza samymi gospodarzami, obecni są przedstawiciele wielu innych grup owadów, a także grzyby i bakterie. Całość tworzy fascynujący układ, który stanowi doskonały poligon badawczy.
Pracownicy Instytutu Nauk Biologicznych UMCS od lat realizują projekty naukowe dotyczące m.in. bioróżnorodności. Dr Grzegorz K. Wagner (adiunkt w Katedrze Zoologii i Ochrony Przyrody UMCS) prowadzi badania w zakresie szeroko pojętej entomologii (nauki o owadach) ze szczególnym naciskiem na owady saproksyliczne – związane (przynajmniej na pewnym etapie rozwoju) z martwym lub obumierającym drewnem.
Aktualnie wraz z zespołem z Katedry Zoologii i Ochrony Przyrody bada rozmieszczenie, biologię i ekologię wybranych grup ekologicznych chrząszczy i mrówek (zarówno leśnych, jak również występujących w innych typach ekosystemów). Zespół równolegle prowadzi badania związane z ciekawym gatunkiem mrówki – kartonówką zwyczajną (Lasius fuliginosus), czyli mrówką zakładającą gniazda w dziuplach starych drzew liściastych. Kartonówka hoduje w gnieździe symbiotyczne grzyby, które produkują różnorodne substancje bioaktywne. Badania zespołu dotyczą m.in. identyfikacji tych grzybów, metod hodowli i analiz związanych z aktywnością ich metabolitów. Wyniki okazują się niezwykle obiecujące, bo ekstrakty z gniazda porośniętego grzybami wykazują silne właściwości antyoksydacyjne, przeciwgrzybicze, a nawet przeciwnowotworowe w badaniach in vitro. Do tej pory powstało kilka publikacji, a także uzyskano trzy patenty dotyczące badanych ekstraktów.
„Gniazdo kartonówki to kopalnia mikroorganizmów produkujących mnóstwo związków bioaktywnych. Mrówki wykorzystują je jako naturalne antybiotyki, oczyszczając za ich pomocą mrowisko z niechcianych patogenów. Nasze badania dowodzą, że wiele z tych mikroorganizmów może mieć potencjał biotechnologiczny i służyć również człowiekowi” – mówi dr Wagner.
Ponadto dr Wagner prowadzi badania nad filogenezą i rozmieszczeniem mrowiszczaka mrówkomirka – najmniejszego świerszcza w Polsce, który występuje w gniazdach mrówek, w tym również kartonówki zwyczajnej. Analizy morfologiczne i genetyczne okazów z różnych regionów Polski i Ukrainy doprowadziły do odkrycia nowego gatunku dla nauki. Obecnie trwają prace nad jego opisem.
Na zdjęciu od lewej: dr Grzegorz K. Wagner; dr hab. Ewa Pietrykowska-Tudruj, prof. UMCS; prof. dr hab. Bernard Staniec. Fot. Michał Piłat
