Początki kulturoznawstwa na UMCS wiążą się z datą 10 lipca 2000 r., kiedy Zarządzeniem Rektora Nr 28/2000 została powołana Pracownia Kulturoznawstwa. Pierwszymi jej pracownikami byli: dr hab. Jan Adamowski oraz asystenci – mgr Katarzyna Smyk oraz mgr Agnieszka Kuczyńska. Celem Pracowni była realizacja nowego kierunku studiów – kulturoznawstwa, uruchomionego na podstawie Uchwały Senatu nr XIX-3.3/99 z dnia 15 grudnia 1999 r., powołanego pod patronatem trzech wydziałów UMCS: Humanistycznego, Filozofii i Socjologii oraz Artystycznego.
1 października 2000 r. Pracownia została przekształcona w Zakład Kulturoznawstwa, który z kolei stanowił bezpośrednio zalążek Instytutu Kulturoznawstwa, powołanego w 2004 r. W skład Instytutu Kulturoznawstwa weszły dotychczas istniejące: Zakład Kulturoznawstwa (przekształcony w Zakład Kultury Polskiej) i Zakład Kultury i Historii Żydów (funkcjonujący od 2001 r.) oraz nowopowstałe: Zakład Porównawczej Historii Sztuki, Zakład Teorii Kultury i Metodologii Nauk o Kulturze, Zakład Kultury Literackiej i Obyczaju oraz Zakład Aksjologii Kultury. Od 1 września 2011 r. w strukturze organizacyjnej Instytutu znalazł się nowo utworzony Zakład Historii Kultury, od 1 września 2013 r. – Zakład Badań nad Dziedzictwem Kulturowym, który powołano w miejsce zlikwidowanego w 2012 r. Zakładu Kultury Literackiej i Obyczaju. 1 lipca 2015 r. powołano Zakład Antropologii Społecznej, a w 2016 r. Zakład Kultury Wizualnej.
W października 2019 r. Instytut Kulturoznawstwa zmienił nazwę na Instytut Nauk o Kulturze. Od września 2021 r. Instytut przynależy do Wydziału Filologicznego. Od września 2022 w ramach Instytutu funkcjonują cztery katedry: Katedra Informacji i Kultury Cyfrowej, Katedra Kultury Audiowizualnej i Nauk o Sztuce, Katedra Kultury i Historii Żydów i Katedra Niematerialnego Dziedzictwa Kulturowego.
Kierownikiem Pracowni, Zakładu, a następnie dyrektorem Instytutu Kulturoznawstwa od pierwszych dni jego funkcjonowania do 30 września 2015 r. był Prof. dr hab. Jan Adamowski. Zastępcą dyrektora byli kolejno: prof. dr hab. Monika Adamczyk-Garbowska, dr Ewa Głażewska, dr hab. Andrzej Radomski, prof. nadzw. UMCS, dr hab. Robert Bubczyk, prof. nadzw. UMCS. W latach 2015-2018 funkcję Dyrektora Instytutu Kulturoznawstwa pełnił dr hab., prof UMCS Robert Bubczyk. Od roku 2018 funkcję Dyrektora Instytutu Nauk o Kulturze sprawuje dr hab. prof. UMCS Ewa Głażewska. Funkcję Zastepcy Dyrektora w latach 2019-2024 pełniła dr Magdalena Grabias.
Obecnie funkcję Dyrektora Instytutu Nauk o Kulturze sprawuje dr hab. prof UMCS Ewa Głażewska (od 2018 r.), a funkcję Zastepcy Dyrektora dr hab. prof. Piotr Majewski (od września 2024 r.).
Zakres badań prowadzonych w Instytucie Nauk o Kulturze UMCS jest szeroki i obejmuje następujące zagadnienia:
Studia w Instytucie Nauk o Kulturze
Instytut Nauk o Kulturze jest prężnie działającą i rozwijającą się jednostką naukowo-dydaktyczną. Obecnie pracownicy INoK prowadzą zajęcia na takich kierunkach studiów I i II stopnia, jak: Kulturoznawstwo, Technologie cyfrowe w animacji kultury oraz Architektura informacji oraz na anglojęzycznym kierunku Intercultural Communication in Education and the Workplace (Komunikacja międzykulturowa w edukacji i na rynku pracy, studia II stopnia), jak również na podyplomowym kierunku Muzealnictwo.
Na I stopniu kulturoznawstwa Instytut oferuje kształcenie na specjalizacjach: antropologia i socjologia kultury, krytyka i animacja sztuki, teatrologia i filmoznawstwo, medialna oraz judaistyka; na II stopniu na specjalnościach: media i kultura popularna, zarządzanie w kulturze, wielokulturowość w Polsce – tradycja i współczesność oraz antropologia i etnologia.
Instytut oferuje także studia I stopnia na kierunku Technologie cyfrowe w animacji kultury (od roku akademickiego 2014/2015).
W latach 2011/2012 – 2014/2015 Instytut prowadził studia I stopnia na kierunku etnologia.
W latach 2000–2009 prowadzono także studia kulturoznawcze I stopnia w Kolegium Licencjackim UMCS w Biłgoraju, zaś w latach 2009–2012 w Kolegium Licencjackim UMCS w Radomiu. W roku akademickim 2005/2006 i 2007/2008 zrealizowano dwa cykle Podyplomowych Studiów Kwalifikacyjnych dla nauczycieli w zakresie ITC, języka angielskiego i drugiego przedmiotu, finansowane ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego i budżetu państwa, organizowane we współpracy z Instytutem Filologii Polskiej UMCS, a skierowane do nauczycieli przedmiotów i ścieżek związanych z kulturą i regionalizmem.
W latach 2011-2015 Instytut Kulturoznawstwa realizował cztery specjalizacje międzykierunkowe (bezpłatne dla studentów kierunków humanistycznych) w ramach projektu „UMCS dla rynku pracy i gospodarki opartej na wiedzy” finansowanego z funduszy Unii Europejskiej: cyberkultura, kultura przekazu i techniki audiowizualne i zarządzanie w kulturze na studiach licencjackich oraz wielokulturowość w Polsce – tradycja i współczesność na studiach magisterskich.
W ofercie dydaktycznej Instytutu znajdują się także studia podyplomowe muzealnicze (od roku akademickiego 2015/2016). W latach 2013-2017 realizowane były również studia podyplomowe na kierunku wiedza o kulturze.
W maju 2008 r., staraniem Instytutu Kulturoznawstwa, Wydział Humanistyczny decyzją Centralnej Komisji ds. Stopni i Tytułów uzyskał uprawnienia do nadawania stopnia doktora nauk humanistycznych w zakresie kulturoznawstwa. Od tego czasu w Instytucie prowadzony jest nabór na studia doktoranckie w zakresie kulturoznawstwa w trybie dziennym.
Przy Instytucie Kulturoznawstwa działało pięć studenckich kół naukowych:
- Studenckie Koło Naukowe Kulturoznawców UMCS – najstarsze, zawiązane w 2001 r.;
- Studenckie Koło Naukowe Folklorystów i Etnologów UMCS;
- Studenckie Koło Naukowe Cyberkultury;
- Studenckie Koło Kultury Audiowizualnej;
- Koło Naukowe Studentów Judaistyki UMCS.
Obecnie działalność studentów koncentruje się w Studenckim Kole Naukowym Cyberkultury, którego opiekunem jest mgr Wojciech Miedziocha, w Kole Naukowym Architektury Informacji pod opieką dr hab. Zbigniewa Osińskiego i w Studenckim Kole Naukowym Kultury i Sztuki pod opieką dr Magdaleny Grabias.
