W XX wieku Lublinowi dwukrotnie przypadła w udziale rola ośrodka, w którym powstawały zręby polskiej państwowości. Chociaż „stołeczny” charakter miasto traciło dość szybko, to jednak wspomniane okoliczności zaowocowały powołaniem w naszym mieście wyższych uczelni rangi uniwersyteckiej. Po I wojnie światowej był to Katolicki Uniwersytet Lubelski, zaś po II wojnie Uniwersytet Marii Curie - Skłodowskiej.
Powołany do życia na mocy postanowień dekretu PKWN z 23 października 1944 r. UMCS miał początkowo charakter uczelni przyrodniczej – posiadał cztery wydziały: Lekarski, (z którego w przyszłości powstała Akademia Medyczna), Przyrodniczy, Rolny i Weterynaryjny (te dwa z kolei dały początek Wyższej Szkole Rolniczej – Akademii Rolniczej). Tak oto UMCS stał się w istocie zarodkiem dzisiejszego prężnego ośrodka akademickiego w Lublinie. W znacznym stopniu było to skutkiem strategii ówczesnych władz.
To właśnie ta strategia ułatwiła zakończenie powodzeniem starań władz uniwersyteckich i lubelskich oraz środowiska prawniczego o powołanie w ramach uczelni również Wydziału Prawa. Powoływano się na znaczącą pozycję Lublina jako ośrodka wymiaru sprawiedliwości (siedziba Trybunału Koronnego od roku 1578) oraz tradycje kształcenia prawniczego na Lubelszczyźnie (Akademia Zamojska 1595 r., Lubelska Szkoła Wojewódzka otwarta na mocy postanowienia Komisji Edukacji Narodowej z 18 października 1774 r. w Lublinie).
Wydział Prawa UMCS został powołany do życia na mocy postanowień rozporządzenia Ministra Oświaty z 12 września 1949 r. (Dz. U. 53/1949, poz. 411). Pierwsze posiedzenie Rady Wydziału Prawa UMCS odbyło się w dniu 23 września 1949 r. Ten właśnie dzień jest obchodzony na wydziale, jako rocznica jego powstania. Organizatorem i pierwszym dziekanem Wydziału był prof. dr Aleksander Wolter (jego imię nosi dzisiejsza sala posiedzeń Rady Wydziału).
Nowopowstały wydział borykał się z trudnościami w dwóch płaszczyznach: lokalowej i personalnej. Było to zrozumiałą konsekwencją wojny. O ile potrzeby lokalowe w miarę możliwości zaspokajały władze miejscowe (Dowództwo Okręgu Wojskowego przekazało na potrzeby Wydziału Prawa zabytkowy budynek przy Placu Litewskim zwany już wówczas Pałacem Radziwiłłów – dzisiejsza siedziba Wydziału Politologii UMCS), o tyle zgromadzenie właściwej kadry nauczającej było w znacznym stopniu zasługą dziekana A. Woltera. Obok lubelskich uczonych (prof. dra L. Halbana, dra J. Mazurkiewicza i dra A. Kierka) pracę na wydziale podjęli profesorowie z innych ośrodków akademickich warszawskiego, krakowskiego, poznańskiego i łódzkiego oraz po roku 1952 toruńskiego (zlikwidowano tam Wydział Prawa). Byli to m.in. profesorowie: J. Balicki, S. Buczkowski, A. Burda, W. Czachórski, J. Ignatowicz, E. Iserzon. E. Modliński, M. Piekarski, H. Rajzman, W. Sawicki, G.L. Seidler, A. Wiliński oraz młodsi pracownicy - dr A. Gimbut, dr K. Sand, mgr H. Groszyk i mgr Z. Sobolewski.
Prawdziwy przełom w tej dziedzinie mógł mieć miejsce dopiero wówczas, kiedy wydział uzyskał prawo doktoryzowania i przeprowadzania przewodów habilitacyjnych (1959 r.), a jego pierwsi absolwenci zdobywali tytuły naukowe doktora nauk prawnych (W. Skrzydło – 1959) oraz dra habilitowanego (J. Malarczyk i W. Skrzydło – 1963).
Do roku 2002 na Wydziale Prawa i Administracji przeprowadzono kilkadziesiąt przewodów habilitacyjnych oraz ponad 200 doktorskich zarówno pracowników własnych, jak i innych uczelni, placówek naukowo-badawczych organów wymiaru sprawiedliwości i administracji publicznej.
Kończąc zaś wątek lokalowy dodać należy, że dzisiejszą siedzibę w siedmiopiętrowym gmachu przy Placu Marii Curie - Skłodowskiej 5 Wydział Prawa objął w posiadanie w styczniu 1981 r. Był to wówczas najnowocześniejszy budynek w Polsce będący siedzibą Collegium Iuridicum – przedmiot zazdrości innych wydziałów prawa. Po dwudziestu latach jest już zdecydowanie za ciasny, co nie może dziwić zważywszy, że gdy był wznoszony na wydziale studiowało ok. 5 tys. studentów, dzisiaj jest ich ponad 12 tys. Dlatego też władze wydziału rozpoczęły starania o budowę nowego obiektu o zbliżonej kubaturze (ok. 8000 m2), licząc na jej realizację do roku 2005.
Przez ponad 50 lat swego istnienia Wydział Prawa i Administracji wyraźnie zwiększał swój potencjał naukowy, stając się w ciągu tego czasu z najmłodszego wydziału prawa w Polsce jednym z najlepszych. W roku 2002 po raz pierwszy w swojej historii Wydział Prawa i Administracji UMCS otrzymał I kategorię w klasyfikacji Komitetu Badań Naukowych. Pracownicy naszego wydziału są (i byli w przeszłości) sędziami najwyższych organów wymiaru sprawiedliwości: Sądu Najwyższego, Naczelnego Sądu Administracyjnego, Trybunału Konstytucyjnego i Trybunału Stanu.
W zakresie zadań dydaktycznych Wydział Prawa i Administracji UMCS realizuje nauczanie na wszystkich szczeblach i różnych trybach studiowania (prawniczych i administracyjnych, licencjackich i magisterskich, stacjonarnych i zaocznych oraz szerokiej gamie studiów podyplomowych i uzupełniających). Jest też jednym z wiodących w Polsce ośrodków reformowania programów nauczania i wdrażania europejskiego systemu transferu punktów (ECTS) *).
Wiesław P. Tekely
*) w opracowaniu wykorzystano: 1) J. Malarczyk, Z historii Wydziału Prawa i Administracji UMCS, [w:] 45 lat Wydziału Prawa i Administracji Uniwersytetu Marii Curie – Skłodowskiej w Lublinie, Lublin 1995, s. 13 – 20; 2) 50 lat Wydziału Prawa i Administracji Uniwersytetu Marii Curie – Skłodowskiej w Lublinie, INFORMATOR Wydział Prawa i Administracji, Lublin 1999, s. 9 – 11.
