Akademickie Centrum Kultury i Mediów UMCS Chatka Żaka

Trzy lata z polską kulturą studencką

Podążając za myślą Ireny Wojnar, która pisze, że „kulturę pojmujemy dziś nie tylko jako dziedzictwo, uniwersum twórczych dokonań ludzkości w dziedzinie nauki i sztuki, ale za pomocą tego terminu określamy humanistyczną jakość ludzkich działań i sposobu życia” [1], przez trzy ostatnie lata w Akademickim Centrum Kultury i Mediów UMCS Chatka Żaka definiowaliśmy na nowo działalność kulturalną naszych studentów.

Obserwowaliśmy, słuchaliśmy, rozmawialiśmy i pytaliśmy, a także współuczestniczyliśmy oraz współorganizowaliśmy zespoły, grupy, warsztaty, koncerty, spektakle, pokazy i festiwale. Razem z Lubelskim Węglem Bogdanka S.A. powołaliśmy do życia „Stypendia Kulturalne Bogdanki w Chatce Żaka”, aby umożliwić naszym studentom realizację ich autorskich projektów artystycznych i kulturalnych. Po 48 latach reaktywowaliśmy lubelską Studencką Wiosnę Teatralną, dostrzegając na nowo rosnące zainteresowanie działalnością nieprofesjonalnych teatrów studenckich. Otworzyliśmy szeroko drzwi naszych pracowni i sal warsztatowych, a także nasze sceny oraz studio telewizyjne dla młodych, zdolnych i nietuzinkowych ludzi, którzy w okresie swoich studiów chcą się rozwijać w obszarze kultury.

Efektem naszych działań jest ponad 200 wydarzeń w naszej jednostce przy średnim udziale 150 osób tylko w roku 2022 i ponad 400 studentów tworzących aktywnie w działających u nas na stałe Zespołach Artystycznych.

Minione trzy lata to równoległe działania w kontekście ogólnopolskim: badania aktualnych potrzeb polskich studentów w kulturze zrealizowane wraz z Narodowym Centrum Kultury [2] oraz sieciowania wciąż istniejących akademickich centrów kultury (w 13 polskich miastach [3]). Nasze systemowe prace pod hasłem ogólnopolskiego Forum Kultury Studenckiej [4] uwidoczniły potrzebę rozwoju obszaru zainteresowań polskich studentów, jakim jest współtworzenie kultury dedykowanej bezpośrednio ich środowisku. Aspekt wspólnotowy uczestnictwa, niekomercyjny charakter, ukierunkowanie działań na potrzeby studentów oraz wsparcie merytoryczne i organizacyjne w rozwijaniu twórczości czy też indywidualnych kompetencji – to tylko część potrzeb powtarzających się w naszych codziennych pracach na rzecz opisywanej społeczności.

Wobec szerokiej, lecz nie zawsze wartościowej, oferty komercyjnej spędzania czasu wolnego, ważnym aspektem pracy ośrodków uczelnianych jest misyjny i włączający charakter działań dodatkowych kierowanych do młodych ludzi. Wielokrotnie podkreślany przez studentów element towarzyskości i wspólnego uczestnictwa, budujący ich grupową tożsamość, otwiera szansę ośrodków uczelnianych na wzmocnienie roli emblematycznego miejsca skupiania kultury studenckiej, a tym samym inicjowanie świadomości kulturowej oraz wartościowych nawyków młodych Polaków.

Ożywienie bogatej w naszym krajutradycji kultury studenckiej daje szanse rozwoju polskim ośrodkom akademickim w zakresie ich historycznie ważnej roli kulturotwórczej.

W kontekście tak sformułowanych zadań jednostki zajmujące się wzmacnianiem polskiej kultury studenckiej nie są dzisiaj zdolne sprostać im w wystarczającym stopniu, choć podkreślana w debacie publicznej tak zwana trzecia misja uniwersytetów, do której przede wszystkim zalicza się ich rolę kulturotwórczą – stwarza szansę wpływu uczelni na rozwój społeczny.

Nasze trzyletnie działania w ramach ogólnopolskiego Forum Kultury Studenckiej zilustrowały potrzebę integracji i budowy stałej sieci współpracy pomiędzy akademickimi instytucjami kultury w Polsce. Umożliwi to wymianę wiedzy, wzajemną inspirację oraz skuteczniejsze działania na polu wsparcia rozwoju młodych ludzi w czasie ich studiów. Szczególnie istotnym zadaniem wydaje się wprowadzenie na nowo do debaty publicznej pojęcia kultura studencka oraz pokazanie skali i znaczenia tego zjawiska w szerszym kontekście jego wpływu na postawy społeczne polskich studentów. Z pewnością współcześnie jej charakter jest inny niż w wieku XX, jednak badania oraz nasza współpraca pokazały, jak duży potencjał drzemie w młodych ludziach. Jego stały rozwój wymaga systemowej budowy odpowiednich narzędzi. Kultura studencka stanowi pewien odrębny od kultury głównego nurtu fenomen i niewątpliwie zasługuje na poświęcenie jej większej niż dotychczas uwagi.

Proces badań oraz sieciowania ogólnopolskiej współpracy polskich instytucji kultury studenckiej, działających przy szkołach wyższych w całym kraju, przeprowadzony przez nasze Akademickie Centrum Kultury i Mediów UMCS Chatka Żaka pozwala nam na przygotowanie rekomendacji naszego środowiska dla Ministerstwa Edukacji i Nauki. Naszym celem jest wzmocnienie misji kulturotwórczej polskich uczelni i opracowanie efektywnych narzędzi do: stałego monitorowania i badania kierunków rozwoju kultury studenckiej w Polsce, pracy nad rozwiązaniami formalnymi dla prezentowanego obszaru aktywności szkół wyższych, rozbudowywania współpracy polskich ośrodków akademickich w ramach tak zwanej trzeciej misji uniwersytetów, opracowania stałego systemu wsparcia programowego i finansowego działających w Polsce akademickich ośrodków kultury studenckiej, jak również rozwijania współpracy międzynarodowej polskich ośrodków akademickich w omawianym zakresie.

Polska kultura studencka Była i Jest, ale to, jaka Będzie, nie zależy wyłącznie od naszych studentów, a w dużym stopniu od tego, jakie warunki i możliwości im zbudujemy.

Izabela Pastuszko
Dyrektor ACKiM UMCS Chatka Żaka

[1] Irena Wojnar, Aktualne procesy edukacji i kultury w Polsce i na świecie [w:] „Edukacja wobec wyzwań XXI wieku”, red. Irena Wojnar, Jerzy Kubin, Warszawa 1996, s. 25.

[2] Raport z przeprowadzonych badań: https://phavi.umcs.pl/at/attachments/2020/1126/103244-fks-diagnoza-kierunkow-rozwoju-kultury-studenckiej-raport.pdf 

[3] Jednostki biorące udział w projekcie, stan na listopad 2022 r.: Częstochowa: Akademickie Centrum Kultury Politechniki Częstochowskiej; Gdańsk: Akademickie Centrum Kultury Uniwersytetu Gdańskiego „ALTERNATOR”; Gliwice: Centrum Kultury Studenckiej Mrowisko Politechniki Śląskiej; Kielce: Centrum Nauki i Kultury Uniwersytetu Jana Kochanowskiego w Kielcach; Kraków: Centrum Kultury i Kształcenia Ustawicznego Uniwersytetu Rolniczego w Krakowie; Lublin: Akademickie Centrum Kultury i Mediów UMCS Chatka Żaka; Łódź: Studenckie Radio Żak Politechniki Łódzkiej; Olsztyn: Akademickie Centrum Kultury UMW w Olsztynie; Poznań: Centrum Kultury Studenckiej Uniwersytetu Przyrodniczego w Poznaniu; Siedlce: Uczelniany Ośrodek Kultury Uniwersytetu Przyrodniczo-Humanistycznego w Siedlcach; Szczecin: Strefa Kultury Studenckiej Uniwersytetu Szczecińskiego; Toruń: Akademickie Centrum Kultury i Sztuki OD NOWA; Wrocław: Strefa Kultury Studenckiej Politechniki Wrocławskiej.

[4] Szerzej o projekcie Forum Kultury Studenckiej: https://www.umcs.pl/pl/ogolnopolskie-forum-kultury-studenckiej,21071.htm