W jakim celu zostało utworzone Centrum Badań Zmian Klimatu i Środowiska UMCS? Czy tego typu jednostki funkcjonują w Polsce? Co je wyróżnia na tle innych jednostek czy instytucji badawczych?
W Polsce powstaje wiele inicjatyw państwowych i samorządowych, także podejmowanych przez instytucje edukacyjne czy non-profit, które mają na celu badanie klimatu i ochronę środowiska. Badania takie prowadzone są na wielu uczelniach, m.in. na Uniwersytecie im. Adama Mickiewicza w Poznaniu, Uniwersytecie Łódzkim, w Instytucie Agrofizyki im. Bohdana Dobrzańskiego PAN, Uniwersytecie Gdańskim, Instytucie Geografii i Przestrzennego Zagospodarowania im. Stanisława Leszczyckiego PAN. Istnieje też klika ośrodków zajmujących się tym zagadnieniem, jak Krajowy Ośrodek Zmian Klimatu działający przy Instytucie Ochrony Środowiska – Państwowym Instytucie Badawczym, Centrum Badań Środowiska SORBCHEM, Centrum Studiów Polarnych Uniwersytetu Śląskiego czy Uniwersyteckie Centrum Badań nad Środowiskiem Przyrodniczym i Zrównoważonym Rozwojem Uniwersytetu Warszawskiego. Jednak Centrum Badań Zmian Klimatu i Środowiska UMCS (w skrócie Centrum CeReClimEn) jest jedyną instytucją w Polsce, która ma stanowić formalną platformę współpracy interdyscyplinarnej, międzyinstytucjonalnej i międzynarodowej, która łączy środowisko naukowe i społeczno-gospodarcze (nauka-społeczeństwo-władze państwowe i samorządowe-biznes). Centrum skupiać będzie wiodące polskie i zagraniczne podmioty ze sfery nauki oraz otoczenia społeczno-gospodarczego zainteresowane prowadzeniem wspólnych, interdyscyplinarnych badań naukowych dotyczących szeroko rozumianej problematyki zmian klimatu i środowiska (w tym rekonstrukcji oraz predykcji przemian środowiskowych, oceny skutków przyrodniczych, społecznych i gospodarczych tych zmian), a także realizacją prac o charakterze badawczym, rozwojowym i wdrożeniowym, które będą wynikiem badań prowadzonych w tym zakresie. Głównym założeniem Centrum CeReClimEn jest badanie procesów związanych z systemem klimatycznym Ziemi oraz sterowanymi nim zjawiskami, a oprócz tego opracowywanie skutecznych modeli mitygacji lub/i adaptacji do zmian klimatu.
Jaka jest Pana wizja funkcjonowania Centrum?
W funkcjonowaniu Centrum CeReClimEn wyróżniamy trzy główne obszary aktywności. Pierwszym z nich jest nauka i wiąże się to z realizacją interdyscyplinarnych projektów obejmujących swoim zakresem kwestie związane z badaniem oraz ochroną klimatu i środowiska naturalnego. W obszarze nauki mieści się również zamiar ścisłej współpracy ze środowiskiem biznesowym. Główna idea to możliwie szerokie wdrażanie wyników badań naukowych w praktyce. Zakładamy, że udział UMCS-u będzie w tej sferze wiodący i uczelnia będzie pełniła funkcję integrującą różne współpracujące ośrodki oraz ich pracowników naukowych. Nasi naukowcy zgłosili już swoje pomysły, na bazie których powstały 43 projekty. Planujemy stworzenie kilkunastu centrów kompetencyjnych, ale w praktyce będziemy je formować na bieżąco, w momencie kiedy projekty zostaną dokładnie zidentyfikowane i zbudujemy zespoły ludzi, które będą je realizowały.
Drugi obszar – edukacji koncentruje się wokół aktywności podnoszącej świadomość w zakresie badania oraz ochrony klimatu i środowiska naturalnego. Niezwykle potrzebne działania tego rodzaju będą kierowane do różnych grup społecznych, lecz w szczególności do dzieci i młodzieży, czyli osób w przyszłości odpowiedzialnych za stan środowiska i klimat.
Ostatnią sferą jest implementacja, w której będą mieściły się inicjatywy ukierunkowane na realizację kilku wybranych projektów w ścisłej współpracy z przedsiębiorstwami i samorządowymi. Ich głównych celem będzie wdrożenie rozwiązań, które będą miały praktyczny wpływ na poprawę klimatu i środowiska naturalnego w regionie, a dalszej kolejności ich popularyzacja w kraju i zagranicą. Chcemy bazować na już dobrze wypracowanych wzorcach komercyjnych lub wspólnie z różnego rodzaju firmami doradczymi. Założenie jest takie, że jako uniwersytet będziemy dokładać swoją cegiełkę tam, gdzie pewne rozwiązania są już zaawansowane – chcemy je wspólnie rozwijać i wdrażać.
Z jakimi wyzwaniami wiąże się zarządzanie tego rodzaju centrum badawczym?
Koncepcja Centrum CeReClimEn nie zakłada budowania dużej struktury organizacyjnej. W jednostce będzie pracowało kilka osób. Centrum ma mieć przede wszystkim charakter integrujący. Planujemy wykorzystać zasoby i kompetencje ludzi, którzy już pracują na UMCS-ie i w różnych innych ośrodkach. Będziemy opierać się na zasobach wewnętrznych uniwersytetu oraz tych, które są w regionie czy w ośrodkach krajowych i zagranicznych współpracujących z Centrum CeReClimEn. Największe wyzwania są związane z koniecznością zbudowania współpracy pomiędzy wieloma jednostkami organizacyjnymi, ale też ludźmi, którzy pracują w innych ośrodkach. Należy dołożyć starań, aby wykorzystać zasoby, które posiadamy, w jak największym zakresie.
Konieczne będzie umiejętne zarządzanie realizowanymi projektami oraz przygotowywanie aplikacji tak, żeby zwiększyć szansę na pozyskanie finasowania. Oczywiście nie wolno zapomnieć także o budowaniu różnych relacji i nawiązywaniu współpracy z otoczeniem zarówno naukowym, jak i gospodarczym. Bardzo ważną kwestią jest nowoczesna organizacja Centrum CeReClimEn, zbudowana na strukturze macierzowej. Nie będzie to więc klasycznie zarządzana jednostka z podległymi pracownikami, lecz organizacja złożona, w której uczestniczą osoby z wielu różnych podmiotów. Wyzwanie, ale i jednocześnie szansę, stanowi również wykorzystanie zasobów uczelni, które są dostępne w tej chwili.
Jakie inicjatywy będą podejmowane w ramach działalności Centrum Badań Zmian Klimatu i Środowiska UMCS? Realizacja jakich celów planowana jest na najbliższy czas?
Obecnie zajmujemy się analizą inicjatyw zgłoszonych przez różne jednostki UMCS-u. Weryfikujemy wykonalność projektów oraz rozważamy dobór osób odpowiedzialnych za ich realizację, czyli kierowników danych przedsięwzięć. Chcemy też ocenić możliwości wsparcia poszczególnych projektów w ramach dostępnych programów naukowych i wdrożeniowych na poziomie krajowym i UE – zajmują się tym nie tylko pracownicy Centrum CeReClimEn, ale również przedstawiciele Centrów Strategicznych UMCS, których rolą jest nadzór nad aplikowaniem, realizowaniem i rozliczaniem projektów na UMCS, tj.: Centrum Badań Naukowych, Centrum Współpracy Międzynarodowej, Centrum Transferu Wiedzy i Technologii, Centrum Kształcenia i Obsługi Studiów, Centrum Promocji. Będziemy też omawiać realizację niektórych projektów z partnerami – innymi uczelniami, przedsiębiorstwami i samorządami. Kilka inicjatyw będzie dyskutowanych z władzami miasta i województwa. Chcielibyśmy zaprosić do współpracy zarówno firmy funkcjonujące w województwie lubelskim, jak i jednostki samorządowe. Planujemy również organizację seminarium naukowego pt. „Zmiany klimatu – wyzwania i inspiracje dla nauki III”, na którym moglibyśmy przedstawić dokładniej strategię funkcjonowania Centrum CeReClimEn. Przypomnę, że cykl corocznych seminariów, opatrzonych wspólnym tytułem „Zmiany klimatu – wyzwania i inspiracje dla nauki” jest organizowany z inicjatywy Rektora UMCS prof. dr. hab. Radosława Dobrowolskiego, pomysłodawcy utworzenia Centrum CeReClimEn przy UMCS.
Dr hab. Jan Chadam – praktyk gospodarczy z długoletnim doświadczeniem w zarządzaniu przedsiębiorstwami i grupami kapitałowymi, członek zarządów i rad nadzorczych polskich i zagranicznych przedsiębiorstw. Był odpowiedzialny za realizację największych krajowych projektów infrastrukturalnych, m.in. strategicznego terminalu LNG w Świnoujściu wraz z siecią gazociągów. Wartość całego programu przekroczyła 8 mld zł. Absolwent Politechniki Lubelskiej, stopień doktora habilitowanego uzyskał na Uniwersytecie Ekonomicznym w Krakowie. Specjalista z zakresu zarządzania wartością, zarządzania finansami i zarządzania strategicznego. Autor i współautor książek i licznych publikacji z zakresu finansów i zarządzania w wydawnictwach krajowych i zagranicznych. Laureat kilkunastu nagród i wyróżnień z zakresu zarządzania podmiotami gospodarczymi. Odznaczony medalem BENE MERITO za działalność wzmacniającą pozycję Polski na arenie międzynarodowej.
