Centrum Prasowe UMCS

Jednostka, którą Pan kieruje, zajmuje się zagadnieniami mającymi ogromne znaczenie dla rozwoju współczesnego świata. Proszę przybliżyć naszym Czytelnikom, w jakim celu i kiedy powstała.

Centrum powstało na kanwie projektu DARIAH (UMCS jest jednym z jego konsorcjantów). Założenie było takie, by infrastrukturę badawczą, która zostanie zakupiona w ramach tego projektu, udostępnić szerszemu gronu badaczy, ale również osobom spoza Uniwersytetu. Władze rektorskie uznały, że należy powołać jednostkę, która byłaby w stanie tą infrastrukturą efektywnie zarządzać. Początkowo powstała grupa badawcza o nazwie Ośrodek Badań Zasobów Cyfrowych i Systemów Inteligentnych, ale od października 2022 r. mamy już jednostkę ogólnouniwersytecką, która nosi nazwę: Centrum
Sztucznej Inteligencji i Modelowania Komputerowego.

Centrum jest odpowiedzią na ogrom problemów społecznych, gospodarczych, kulturowych, generowanych w ostatnim czasie przez sztuczną inteligencję. Przede wszystkim chodzi nam o promocję szeroko rozumianych badań, których jest ona przedmiotem. Warto podkreślić, że badania z tego zakresu realizują nie tylko przedstawiciele nauk czy też dyscyplin ścisłych, ale również reprezentanci np. nauk społecznych, nauk o kulturze.

Jakie zadania są realizowane przez pracowników centrum?

Jednym z naszych głównych celów jest prowadzenie badań w różnych obszarach, w których wykorzystujemy metody sztucznej inteligencji, np. w badaniach nad przetwarzaniem języka naturalnego (m.in. w ramach projektu DARIAH) czy nad widzeniem komputerowym.

Innym celem jest szerzenie wiedzy na temat sztucznej inteligencji. Mieliśmy wiele wystąpień naukowych oraz kilka spotkań popularyzatorskich z młodzieżą w różnym wieku (ze szkół podstawowych, ale również ze szkół średnich). Przedstawialiśmy bieżące problemy i przyszłe zagadnienia, które staną się obszarem badań naukowców reprezentujących różne dyscypliny naukowe. Realizujemy także seminaria, spotkania otwarte, na których prezentujemy, co się obecnie wokół sztucznej inteligencji dzieje i jak wpływa ona na życie każdego człowieka.

Współpraca z otoczeniem zewnętrznym to kolejny cel, który definiuje istotę naszej jednostki. Chodzi o kooperację nie tylko z placówkami edukacyjnymi, ale również z samorządem terytorialnym czy z przedsiębiorstwami. Jesteśmy w trakcie przygotowywania wniosków projektowych, w których będziemy badać różne rozwiązania wykorzystujące metody sztucznej inteligencji, tak aby służyły ogólnospołecznemu dobru, ponieważ w tej chwili mamy pewien trend rozwojowy, który polega na tworzeniu godnej zaufania i odpowiedzialnej społecznie sztucznej inteligencji. Nawiązaliśmy współpracę m.in. z firmą iSpot. Jesteśmy również zaangażowani w realizację cyklicznych spotkań Data Science Lublin z udziałem przedstawicieli świata biznesu i nauki. Na tych spotkaniach osoby zaproszone prezentują wyniki badań realizowanych na potrzeby wewnętrznych firm czy też badań naukowych, w których wykorzystywano szeroko rozumiane metody sztucznej inteligencji.

Stawiamy także na publikowanie swoich badań. W tej chwili jesteśmy w trakcie przygotowywania kilku publikacji. Warto pochwalić się tym, że czekamy na odpowiedź z wydawnictwa Routledge w związku z pracą zbiorową, która będzie dotyczyła sztucznej inteligencji i do której rozdziały zgłosili naukowcy z całego świata.

Przykładem prac projektowych realizowanych przez centrum w obszarze sztucznej inteligencji jest aplikacja, której zadaniem będzie przetwarzanie materiałów prasowych zebranych z różnych źródeł. Każdy naukowiec będzie miał możliwość przeanalizowania materiału zebranego przy pomocy narzędzi wspieranych metodami przetwarzania języka naturalnego. Bardzo często nie mamy możliwości przeczytania paru czy parunastu tysięcy artykułów – sztuczna inteligencja zrobi to za nas, ponieważ potrafi w korpusie tekstowym zlokalizować najważniejsze tematy, pewne style językowe, wykryć emocje, ton, bardzo szczegółowo oddać strukturę składniową, którą stosował autor, efektywnie podsumować w kilku zdaniach bardzo długie teksty i w sposób graficzny przedstawić zależności w nich występujące.

Wiemy już, jaki jest charakter działań podejmowanych przez centrum. A jak wygląda struktura jednostki?

W nazwie centrum możemy wyróżnić dwa człony – pierwszy dotyczy sztucznej inteligencji, a drugi modelowania komputerowego. I na tych dwóch zagadnieniach skupiają się zespoły badawcze działające w ramach jednostki. W tej chwili jest ich sześć: Zespół przetwarzania i modelowania języka naturalnego, Zespół przetwarzania sygnałów i obrazów, Zespół ds. dezinformacji online, Zespół analiz i modelowania danych przestrzennych, Zespół badań nieinwazyjnych i cyfrowej dokumentacji archeologicznej, a także Zespół ds. wymiaru społecznego i prawnego sztucznej inteligencji. W każdym z tych zespołów pracują przedstawiciele różnych dyscyplin naukowych, kontynuując badania, które rozpoczęli wiele lat wcześniej, pośrednio bądź bezpośrednio związane ze sztuczną inteligencją lub modelowaniem komputerowym.

Wróćmy jeszcze na chwilę do nazwy jednostki. Większość osób wie, czym jest sztuczna inteligencja, ale nie każdy słyszał o modelowaniu komputerowym. Jakie są między nimi różnice?

Sztuczna inteligencja i modelowanie komputerowe to dwa różne, ale powiązane ze sobą pojęcia. Sztuczna inteligencja odnosi się do technik i algorytmów, które pozwalają maszynom uczyć się, rozumieć i wykonywać zadania wymagające ludzkiej inteligencji. Natomiast modelowanie komputerowe to proces tworzenia pewnych reprezentacji rzeczywistości, sytuacji i procesów za pomocą języków programowania, choć nie tylko. Warto jednak podkreślić, że metody sztucznej inteligencji mogą być i coraz częściej są wykorzystywane do budowania modeli komputerowych. Modelowanie komputerowe może dotyczyć wielu obszarów, począwszy od procesów społecznych, po procesy biologiczne, chemiczne, fizyczne.

Dobrym przykładem są modele przygotowywane przez archeologów z naszego Uniwersytetu. Ich zadaniem jest zobrazowanie otoczenia w taki sposób, aby na etapie prac terenowych w jak najmniejszy sposób ingerować w środowisko naturalne. Dzięki zaawansowanemu sprzętowi np. georadarowi, lidarowi, dronom rozpoznają różne obiekty i na podstawie przygotowanych modeli komputerowych wiedzą np. że w tym miejscu coś się znajduje w ziemi i tutaj warto zacząć kopać.

Innym ciekawym przykładem modelowania komputerowego są mapy, które przygotowują specjaliści z Zespołu analiz i modelowania danych przestrzennych. Pracują oni np. nad rekonstrukcją map historycznych Lublina, do czego wykorzystują zaawansowane oprogramowanie przeznaczone do budowania modeli przestrzennych.

Ja z kolei od wielu lat zaangażowany jestem w tworzenie różnych modeli statystycznych w obszarze współczesnych nauk społecznych. W chwili obecnej pracuję nad modelem sztucznej inteligencji, który wypowiedzi użytkowników mediów społecznościowych będzie klasyfikował na żeńskie, męskie i nijakie.

Proszę jeszcze opowiedzieć o planach na przyszłość jednostki.

W planach mamy m.in. organizowanie konferencji krajowych oraz zagranicznych z udziałem przedstawicieli różnych dyscyplin zajmujących się sztuczną inteligencją. Chodzi o wymianę wiedzy, doświadczeń, wyników badań w celu przygotowywania wspólnych projektów, które odpowiadałyby na problemy generowane przez sztuczną inteligencję. Chcemy również przygotowywać ekspertyzy i służyć pomocą instytucjom znajdującym się w naszym otoczeniu zewnętrznym, takim jak przedsiębiorstwa, jednostki samorządowe, które bardzo często potrzebują eksperckiego wsparcia w obszarze oceny pewnych możliwości związanych z wykorzystaniem sztucznej inteligencji w ich funkcjonowaniu. Naszym założeniem jest również działanie w sposób komercyjny, czyli infrastrukturę, którą zakupiliśmy w ramach projektu DARIAH, będziemy oferowali w celu świadczenia usług zewnętrznych. I tutaj warto wspomnieć, że na wyposażeniu mamy bardzo zaawansowane urządzenia m.in. maszynę obliczeniową, która jest w stanie znacząco przyspieszyć procesy zajmujące ludziom wiele dni bądź tygodni. Ponadto nasze zespoły dysponują m.in. dronami, nowoczesnym georadarem, lidarem, okulografami i zaawansowanym oprogramowaniem do przetwarzania informacji zebranych przy pomocy wymienionych urządzeń.

W najbliższym czasie centrum będzie zaangażowane w realizację Szkoły Letniej dla Doktorantów. Zaprosiliśmy do Lublina światowej sławy eksperta prof. Anthony’ego Elliotta, prorektora Uniwersytetu w Adelajdzie, który jest socjologiem i od wielu lat zajmuje się sztuczną inteligencją. Prof. Elliott wygłosi wykład otwierający szkołę, będzie także miał zajęcia ze studentami. Z okazji jego przyjazdu planujemy zorganizowanie otwartego spotkania adresowanego do odbiorców w różnym wieku, na którym będziemy przedstawiali możliwości i zagrożenia wiążące się z wykorzystywaniem sztucznej inteligencji.

Ponadto jesteśmy w trakcie przygotowywania kilku wniosków projektowych m.in. do Narodowego Centrum Badań i Rozwoju. Zgłosiliśmy również zadanie w ramach projektu European Social Survey, który jest koordynowany przez Instytut Filozofii i Socjologii Polskiej Akademii Nauk. Jeśli projekt uzyska finansowanie w kolejnych latach, centrum będzie odpowiadało za przygotowanie algorytmów, które pozwolą w sposób inteligentny klasyfikować pojawiające się na rynku zawody.

Centrum nawiązało również współpracę z Komitetem Badań Polarnych przy Prezydium PAN i w tej chwili rozmawiamy na temat wsparcia badań realizowanych przez polarników zarówno w Polsce, jak i w Europie. Nasza rola będzie polegała na udostępnianiu zasobów obliczeniowych, inteligentnym przetwarzaniu pozyskanych danych oraz przechowywaniu informacji w postaci zdjęć, tekstów, które polarnicy przez lata gromadzą w celu dokumentacji zmian klimatycznych zachodzących na świecie.