31 maja w TVP HISTORIA miała miejsce premiera filmu dokumentalnego „Z otchłani pradziejów”. Jest to pierwsza, odpowiedzialna próba rozprawienia się nienaukowym mitem „Wielkiej Lechii”, jaki zdobywa sobie ostatnimi czasy popularność. Reżyserem filmu jest Zdzisław Cozac – znany popularyzator nauki, twórca cyklu filmów pt. „Tajemnice początków Polski”, w których opowiada o średniowiecznej historii naszego kraju. Najnowsze jego dzieło skupiło uwagę na prehistorii ziem polskich, naznaczonej obecnością różnych ludów, przybywających z różnych stron świata. Film zdobył I nagrodę „Perła Renesansu” na 8. Zamojskim Festiwalu Filmowym, gdzie konkurują najlepsze polskie filmy dokumentalne o tematyce historycznej. Obraz ten został wybrany spośród ponad 50 zgłoszonych produkcji. Film miał kilka dalszych projekcji w telewizji, a w internecie tysiące odsłon.
Za portalem Nauka w Polsce przytaczamy wypowiedź twórcy dokumentu, która oddaje najlepiej jego intencje:
– Zorientowałem się, że panuje ogólna niewiedza o naszych pradziejach i lukę tę „Wielka Lechia” umiejętnie zagospodarowuje. Jeśli prace naukowców zajmujących się tym okresem nie są przeznaczone dla masowego odbiorcy, to należy upowszechnić ich badania w formie przystępnej i atrakcyjnej dla ogółu. W ten sposób powstał pomysł na film – powiedział w rozmowie z PAP Zdzisław Cozac. Dodał, że pomysł na film zrodził się z obserwacji dyskusji środowiska naukowego, zaniepokojonego popularnością pseudonaukowej teorii Wielkiej Lechii.
Śledząc przemiany kulturowe od epoki brązu po powstanie państwa Piastów, Cozac przywołuje ustalenia, zgodnie z którymi wcześniej na terenach dzisiejszej Polski nie było wyłącznie puszczańskiej głuszy, a tamtejsza ludność dynamicznie uczestniczyła w rozwoju cywilizacyjnym Europy. Między innymi dzięki wspominanym w filmie wynikom analiz genetycznych wiadomo, że przez nasze dzisiejsze ziemie wędrowały duże grupy różnej etnicznie ludności. Wędrówki odbywały się zarówno ze wschodu (aż ze stepów azjatyckich), jak i z zachodu, południa i północy Europy, w związku z czym nie istnieje „czysty gen słowiański”, a późniejsi mieszkańcy tych obszarów są mieszanką genetyczną różnych ludów.
W filmie oprócz plejady archeologów i antropologów bierze udział duża grupa odtwórców starożytności. Przeważającą część sekwencji przenoszących nas w czasy starożytne okresu rzymskiego kręcono z udziałem lubelskiej (masłomęckiej) grupy złożonej z mieszkańców Kotliny Hrubieszowskiej, skupionej w stowarzyszeniu „Wioska Gotów w Masłomęczu”. Projekt ten powstał na bazie wyników wykopalisk archeologów UMCS w tym regionie i jest wzorcowym przykładem wchodzenia naukowych odkryć do świadomości społecznej. Grupa na co dzień promuje lubelską archeologię w całej Europie, a wioskę Gotów w Masłomęczu odwiedzają tysiące ciekawych starożytności. Na jej czele stoją absolwenci archeologii UMCS.
Jednym z głównych moderatorów w filmie jest prof. A. Kokowski z Instytutu Archeologii UMCS. Objaśnia on skomplikowane fragmenty dziejów odnoszące się do wędrówek różnych ludów przez ziemie polskie – od Scytów, poprzez Bastarnów, Wandalów i Gotów. Tłumaczy społeczną rzeczywistość tamtych czasów i pokazuje „skoki cywilizacyjne”, jakie były ich udziałem. Z całości obrazu wynika jednoznacznie, że wkład archeologii lubelskiej w odtwarzaniu wiedzy o czasach minionych jest kluczowy.
Film powstał dzięki dofinansowaniu Ministerstwa Nauki i Szkolnictwa Wyższego w koprodukcji z TVP Historia. Można obejrzeć go nieodpłatnie na stronie: https://vod.tvp.pl/video/tajemnice-poczatkow-polski,z-otchlani-pradziejow,48289692
Materiał przygotowany i przesłany przez prof. dra hab. A. Kokowskiego
