Zapraszamy do zapoznania się z komentarzem eksperckim dr Agnieszki Krzyżewskiej z Katedry Hydrologii i Klimatologii UMCS na temat fali upałów. Tekst powstał w ramach inicjatywy Centrum Prasowego UMCS pn. „Okiem eksperta” – specjaliści z naszej uczelni tworzą komentarze eksperckie, opinie, analizy i prognozy branżowe związane z ich zainteresowaniami badawczymi.
Pogoda w Europie
Od kilku dni w Hiszpanii panują rekordowe upały, w wyniku których zmarło ponad 200 osób (dr Michał Marosz, IMGW). W poniedziałek 18 lipca 2022 r. w Londynie i Paryżu prognozowana temperatura maksymalna przekroczy 40°C. Wszyscy zastanawiają się, czy będzie powtórka z katastrofalnej fali upałów z sierpnia 2003 r., gdy w Europie zmarło z tego powodu około 70 tysięcy osób (Robine i in., 2008).
Prognoza pogody dla Europy na dzień 18.07.2022. Źródło: Weather Online a (www.weatheronline.pl)
Powoli gorące powietrze będzie przemieszczać się na wschód, co bardzo obrazowo przedstawia seria map z prognozowaną temperaturą maksymalną dla Europy:
Pogoda w Polsce
Zgodnie z alertami wydanymi przez IMGW w zachodniej Polsce upalnie zrobi się już we wtorek, w środę upał obejmie centralną Polskę, natomiast województwo lubelskie – dopiero w czwartek. Aktualnie obowiązujące alerty meteorologiczne i hydrologiczne można sprawdzać na stronie IMGW oraz w aplikacji mobilnej.
Ostrzeżenia meteorologiczne dla Polski od wtorku (19.07.2022) do czwartku (21.07.2022) wydane przez IMGW, stan na dzień 18.07.2022. Źródło: IMGW (meteo.imgw.pl)
Kolor żółty alertów dla zjawisk meteorologicznych oznacza ostrzeżenie 1. stopnia, pomarańczowy – 2. stopnia, czerwony – 3. stopnia. W przypadku upału pierwszy stopień to prognozowana temperatura maksymalna pomiędzy 30 a 35°C, zaś temperatura minimalna jest mniejsza od 18°C. Drugi stopień dla temperatury maksymalnej jest taki sam, natomiast temperatura minimalna jest większa niż 18°C, co oznacza gorącą noc. Gorące noce i noce tropikalne (gdy temperatura minimalna nie spada poniżej 20°C) są bardzo obciążające dla organizmu człowieka, gdyż nie odczuwamy nocnej ulgi, nie regenerujemy się i jesteśmy zmęczeni, co potęguje uczucie upału kolejnego dnia. Trzeci stopień to już temperatura maksymalna przekraczająca 35°C.
Zgodnie z prognozą pogody IMGW wydaną dla Lublina temperatura powietrza będzie stopniowo rosła – dziś (poniedziałek 18.07) nie przekroczy 25°C, jutro (wtorek 19.07) ma wynieść 27,6°C, pojutrze (środa 20.01) – 29,7°C. Chociaż w środę będzie bardzo gorąco, formalnie temperatura maksymalna nie powinna przekroczyć 30°C, co w Polsce przyjęte jest za granicę pomiędzy dniem gorącym a upalnym.
Należy pamiętać, że te prognozy mogą się jeszcze zmienić, dlatego trzeba sprawdzać aktualne informacje na stronie lub w aplikacji IMGW lub w innych źródłach.
Jak przetrwać upał w mieście?
Upał najlepiej przetrwać w klimatyzowanym pomieszczeniu. Jeżeli nie mamy w domu klimatyzacji, możemy poszukać schronienia w centrach handlowych, sklepach czy innych klimatyzowanych miejscach. Badania pokazują, że nawet kilka godzin ulgi jest zbawienne dla organizmu (de Bono, 2004). Jeżeli nie jest to możliwe, można próbować schłodzić się za pomocą różnego rodzaju wiatraczków i wentylatorów. Warto pamiętać, aby zasłonić i zamknąć okna w czasie największego upału, a pomieszczenia wietrzyć nocą. Najlepiej, żeby szyby naszego mieszkania czy domu były w cieniu. Miejmy na uwadze, że większość mieszkań i domów była budowana w czasach, kiedy najważniejsze było zatrzymanie jak największej ilości ciepła. Pamiętajmy też, że ciepłe powietrze idzie do góry, więc będzie gromadzić się przy dachu lub pod sufitem. Nie wszędzie są przestronne klatki schodowe albo małe okienka przy suficie, które pomagają pozbyć się gorącego powietrza. Spora część budynków powstawała, kiedy sugerowano się normami klimatycznymi dla lat 1961–1990, zaś temperatura w Polsce od tego czasu wzrosła, co widać na poniższych mapach:
Średnia roczna temperatura powietrza w Polsce w latach 1961–1990 (po lewej) i w latach 2011–2020 (po prawej). Źródło: naukaoklimacie.pl
O czym jeszcze należy pamiętać w czasie upału? Po pierwsze należy unikać bezpośredniego promieniowania słonecznego, stosować kremy z filtrami UV i oczywiście się nawadniać. Nie zapominajmy o seniorach, którzy w wyniku przyjmowania leków mogą mieć zaburzony mechanizm termoregulacji oraz zaburzenia łaknienia. Warto zwrócić uwagę, że nawet w ciepłe letnie dni osoby starsze ubierają się w swetry czy marynarki i nie są spocone, podczas gdy młodsze osoby, lżej ubrane, są mokre od potu. Pocenie się to obrona naszego organizmu przed przegrzaniem – woda, parując, pobiera ciepło z naszej skóry i ochładza ją. Dość ryzykownym sposobem na ochłodzenie organizmu, stosowanym przez studentów amerykańskich podczas niezwykle uciążliwej fali upałów z Chicago z lipca 1995 r. było owijanie się mokrym ręcznikiem lub prześcieradłem. W latach 30. XX w. w czasie fal upałów w USA ludzie spali na zewnątrz w parkach lub ogrodach, dziś (o ile nie mamy własnego ogrodu) spanie w parkach raczej nie wchodzi w grę.
Pamiętajmy, że źle upał znoszą też zwierzęta – dla naszych czworonożnych podopiecznych można zastosować np. maty chłodzące, zaś do klatki dla gryzoni włożyć kamienną płytkę podłogową czy kafelek, który nam został po remoncie łazienki.
Na koniec wspomnę tylko, że liczba dni upalnych w Lublinie rośnie o około trzy na dekadę. Warto mieć to na uwadze przy zakupie nowego mieszkania czy budowie domu.
Bibliografia:
Michał Marosz, IMGW: https://tvn24.pl/tvnmeteo/swiat/fala-upalow-europa-nadciagajaca-fala-upalow-moze-byc-jedna-z-najgorszych-w-europie-5787178 (dostęp 18.07.2022)
Weather Online a: www.weatheronline.pl/Europa.htm (dostęp 18.07.2022)
Weather Online b: www.weatheronline.pl/weather/maps/forecastmaps?LANG=pl&UP=0&R=0&MORE=1&MAPS=vtx&CONT=euro&LAND=__&ZEIT=202207180600 (dostęp 18.07.2022)
IMGW (alerty): https://meteo.imgw.pl/dyn/#osmet=false&oshyd=false&pronieb=true&roadwarn=false&pnzh=false&model=alaro4k0&loc=52.24,21.034,7 (dostęp 18.07.2022)
Robine JM, Cheung SLK, Le Roy S, et al (2008) Death toll exceeded 70,000 in Europe during the summer of 2003. „Comptes Rendus – Biol” 331:171–178. https://doi.org/10.1016/j.crvi.2007.12.001
De Bono A, Giuliani G, Kluster S, Peduzzi P (2004) Impacts of summer 2003 heat wave in Europe. „Environ Alert Bull” UNEP 4. https://doi.org/10.1017/S0147547903000218
https://naukaoklimacie.pl/aktualnosci/zmiana-klimatu-w-polsce-na-mapkach-468/
Dr Agnieszka Krzyżewska – pracuje w Katedrze Hydrologii i Klimatologii na Wydziale Nauk o Ziemi i Gospodarki Przestrzennej UMCS. Jej zainteresowania naukowe to pogodowe zjawiska ekstremalne, a w szczególności fale upałów, którym poświęciła kilkanaście publikacji naukowych. Dr Agnieszka Krzyżewska jest prezesem Lubelskiego Oddziału Polskiego Towarzystwa Geofizycznego oraz koordynatorem programu Erasmus+ na Wydziale Nauk o Ziemi i Gospodarki Przestrzennej.
