Zespół został założony (decyzją Rady Wydziału Humanistycznego UMCS z maja 2015 r.) przez grono pracowników Instytutu Anglistyki UMCS i Instytutu Filologii Słowiańskiej UMCS, którzy od kilku lat regularnie spotykali się w celu wymiany doświadczeń i dyskusji nad wynikami indywidualnych badań inspirowanych poetyką kognitywną. Z czasem do Zespołu dołączyły także osoby z innych neofilologii UMCS, jak również pracownicy naukowi Katedry Literatury i Kultury Amerykańskiej oraz Katedry Literatury i Kultury Angielskiej KUL.
Po zmianach strukturalnych na UMCS, w maju 2019 r. Zespół otrzymał zgodę Rektora UMCS prof. dr hab. Stanisława Michałowskiego na kontynuację działalności.
link nr 1 – zgoda
Aktualny skład Zespołu
• dr hab. Andrzej Kowalczyk (UMCS) - kierownik Zespołu
• prof. dr hab. Henryk Kardela, prof. emeryt. (UMCS)
• dr hab. Witold Kowalczyk, emeryt. prof. UMCS
• dr hab. Anna Kędra-Kardela, prof. UMCS
• dr hab. Alina Orłowska, prof. UMCS
• dr hab. Anna Maziarczyk, prof. UMCS
• dr hab. Grzegorz Maziarczyk, prof. KUL
• dr hab. Joanna Klara Teske, prof. KUL
• dr Anna Bendrat (UMCS)
• dr Elżbieta Perkowska-Gawlik (UMCS)
• dr Katarzyna Pisarska (CETAPS, Uniwersytet w Porto, Portugalia)
• dr Artur Sadecki (UMCS)
• dr Aleksandra Tryniecka (UMCS)
Główne obszary badawcze
Głównym obszarem zainteresowań badawczych zespołu jest analiza i interpretacja tekstu literackiego i filmowego w paradygmacie poetyki kognitywnej. Uważamy, że poetyka kognitywna stanowi obiecującą propozycję metodologiczną dla literaturoznawców. W przeciwieństwie do wielu dostępnych analiz tekstów literackich proponowanych przez językoznawców kognitywnych (np. w Cognitive Poetics in Practice [red. Joanna Gavins i Gerard Steen, Londyn: Routledge 2003], Cognitive Stylistics [red. Elena Semino i Jonathan Culpeper, Amsterdam: John Benjamins 2002]), analizy proponowane przez członków zespołu dążą do podkreślenia literackości i artystycznego wymiaru omawianych tekstów. Sądzimy, że posługiwanie się metodami poetyki kognitywnej nie musi oznaczać eksponowania kognitywnego aspektu analizy tekstu kosztem marginalizowania jego aspektu literackiego/artystycznego.
W szczególności prace badawcze zespołu koncentrują się wokół następujących zagadnień:
- narratologia kognitywna
- metafora konceptualna
- deiksa w tekście literackim i filmowym
- konstrukcja światów tekstu
- aktualność i wirtualność
- rola czytelnika/odbiorcy w tekście literackim i filmowym; kognitywne procesy czytania literatury/filmu
- przestrzenie mentalne i integracja konceptualna
- ikoniczność
- kategoryzacja
- empatia kognitywna i intersubiektywność
- badania dyskursu literackiego i filmowego z punktu widzenia gramatyki kognitywnej
- sposoby przedstawiania świadomości podmiotu w tekście literackim
Cele badawcze
a) połączenie podejścia literaturoznawczego oraz doświadczenia w prowadzeniu analizy i interpretacji tekstu literackiego/ filmowego z podejściem wywodzącym się z językoznawstwa kognitywnego;
b) sprawdzenie, na ile metody kognitywne pozwalają na nowe odczytania tekstów literackich i filmowych;
c) podjęcie próby wyjaśnienia mechanizmów odczytywania i interpretacji oraz konstruowania znaczeń w wybranych tekstach;
d) wypracowanie nowej perspektywy w myśleniu o analizie literackiej oraz wytyczenie nowego kierunku w praktyce literaturoznawczej
Plany badawcze
- organizowanie seminariów i warsztatów poświęconych wybranym aspektom teoretycznym i praktycznym kognitywnej analizy tekstu;
- przedstawianie referatów i dyskusja nad wynikami badań członków Zespołu;
- organizowanie spotkań ze specjalistami w dziedzinie badań kognitywnych;
- udział członków Zespołu w krajowych i międzynarodowych konferencjach naukowych;
- współpraca z innymi ośrodkami akademickimi;
- opracowanie wyników badań Zespołu w formie publikacji w czasopismach naukowych oraz w postaci monografii wieloautorskiej
Wybrane tematy spotkań naukowych Zespołu / wystąpienia członków Zespołu
- uczestnictwo (on-line) członków Zespołu w wykładach/prezentacjach międzynarodowej konferencji Cognitive Futures in the Arts and Humanities Conference 2021 Convergence (23-26.09.2021 r.)
- Anna Kędra-Kardela i Andrzej Sławomir Kowalczyk - “Stereotypical Representations of Roman Catholic Priests in Selected Anglo-Irish Short Stories: A Cognitive-Poetic Account" – referat (on-line) na międzynarodowej konferencji “Places of the Other” na Uniwersytecie w Porto w Portugalii (23.07.2021 r.)
- dr Artur Sadecki, „Kognitywne ujęcie kategorii umysłu w opowiadaniu ‘Człowiek w futerale’ A. Czechowa” (28.05.2021 r.)
- panel poświęcony zagadnieniom kognitywistyki literackiej na 29 Konferencji PASE w Lublinie (KUL): prof. dr. hab. Henryk Kardela; dr hab. Anna Kędra-Kardela, prof. UMCS; dr Elżbieta Perkowska-Gawlik; dr hab. Andrzej Kowalczyk; dr hab. Joanna Klara Teske, prof. KUL i mgr Jan Jankowski (KUL) (24.04.2021 r.)
- dr hab. Anna Kędra-Kardela, prof. UMCS i dr hab. Andrzej Kowalczyk, „Rozważania wokół drugiego wydania Cognitive Poetics P. Stockwella (2020)” (08.04.2021 r.)
- interpretacja opowiadania „Otwórz oczy już nie żyjesz” Olgi Tokarczuk pod kątem ‘atraktorów tekstowych’ (P. Stockwell) – wprowadzenie: dr Elżbieta Perkowska-Gawlik (28.02.2020 r.)
- rola tytułu w odbiorze tekstu literackiego: interpretacja opowiadania K. Vargi „Manuskrypt Wojnicza”– wprowadzenie: dr hab. Andrzej Kowalczyk (07.01.2020 r.)
- prof. dr hab. Henryk Kardela, „Ingardenowska teoria dzieła literackiego a poetyka kognitywna” (06.12.2019 r.)
- dr hab. Andrzej Kowalczyk, „Interpretacja czy nadinterpretacja? ‘Ekologiczne’ odczytanie ‘Ody do młodości’ A. Mickiewicza” (29.10.2019 r.)
- gościnny wykład dr hab. Magdaleny Rembowskiej-Płuciennik, prof. PAN (Instytut Badań Literackich) pt. „Po(d)łączeni. Kultura cyfrowa jako wyzwanie dla teorii narracji” (12.03.2019 r.)
- dr hab. Joanna Klara Teske, “Falsification of Interpretative Hypothesis in the Humanities” (30.11.2018 r.)
- dyskusja nt. empatii kognitywnej wg. Suzan Keen – wprowadzenie: dr hab. Joanna Klara Teske (18.01.2018 r.)
- interpretacja opowiadania Franka O’Connora „Guests of the Nation”; wprowadzenie: dr hab. Anna Kędra-Kardela, prof. UMCS (30.06.2017 r.)
- dyskusja nad książką Magdaleny Rembowskiej-Płuciennik Poetyka intersubiektywności (2012); wprowadzenie: prof. dr hab. Henryk Kardela (25.05.2017 r.)
- interpretacja opowiadania Edgara Alana Poe „Czarny Kot” w kontekście empatii (kognitywnej); wprowadzenie: dr hab. Anna Kędra-Kardela, prof. UMCS (28.04.2017 r.)
- dyskusja nad książką Jarosława Płuciennika Literackie identyfikacje i oddźwięki: poetyka a empatia (2002); wprowadzenie: dr Andrzej Kowalczyk (24.02.2017 r.)
- dr hab. Witold Kowalczyk, emeryt. prof. UMCS, „Cnotliwa” Żydówka Zuzanna. O empatii w opowiadaniu Antoniego Czechowa Grzęzawisko” (13.01.2017 r.)
- dr hab. Grzegorz Maziarczyk, „Czytelnik (re)konstruowany - od abstrakcyjnej kompetencji do ucieleśnionej ... (?)” (18.11.2016 r.)
- dyskusja nad książką Umberto Eco Interpretacja i nadinterpretacja; wprowadzenie: dr hab. Anna Kędra-Kardela, prof. UMCS, dr hab. Grzegorz Maziarczyk (02.06.2016 r.)
- dr. hab. Witold Kowalczyk, emeryt. prof. UMCS, „O empatii w noweli Mikołaja Karamzina ‘Sierra-Morena’ (1793): Próba analizy kognitywnej” (17.05.2016 r.)
- dr hab. Alina Orłowska, prof. UMCS, „Poemat obyczajowy Aleksandra Puszkina ‘Domek w Kołomnie’ (kognitywne rozumienie kategoryzacji: satyra, parodia)” (08.04.2016)
- dr Andrzej Kowalczyk, „Problem interpretacji w rozumieniu Jonathana Cullera” (10.03.2016 r.)
- dyskusja nad książką Marka Turnera The Literary Mind (1996); wprowadzenie: dr hab. Anna Kędra-Kardela (21.01.2016 r.) oraz dr Katarzyna Pisarska i dr Andrzej Kowalczyk (25.02.2016 r.)
- dr. hab. Witold Kowalczyk, emeryt. prof. UMCS, „Żyd, diabeł i młynarz: Opowieść Dzień sądu (Jom-Kipur) Władimira Korolenki w aspekcie kognitywnym” (26.11.2015 r.)
- mgr Artur Sadecki, „Integracja pojęciowa jako sposób kształtowania nowego obrazu świata w prozie A. P. Czechowa” (15.10.2015 r.)
- prof. dr hab. Henryk Kardela, dr hab. Anna Kędra-Kardela, „Propozycje metodologiczne Andrzeja Zgorzelskiego a kognitywistyczne podejście do badania literatury” (26.06.2015 r.)
- dr hab. Anna Kędra-Kardela, „Deiksa w opowiadaniu Virginii Woolf „Kew Gardens” (29.05.2015 r.)
- mgr Artur Sadecki, „Integracja pojęciowa w umyśle chorego na podstawie ‘Pamiętnika wariata’ Mikołaja Gogola” (24.04.2015 r.)
- dr. hab. Witold Kowalczyk, emeryt. prof. UMCS, „Biedna Liza Mikołaja Karamzina – próba spojrzenia kognitywnego” (27.03.2015 r.)
- dyskusja na temat: „Prototyp w literaturze”; wprowadzenie: dr Katarzyna Pisarska (17.12.2014 r.)
- dr hab. Anna Kędra-Kardela, „Ikoniczność w literaturze” (21.11.2014 r.)
Bibliografia wybranych publikacji członków Zespołu (w przygotowaniu)
