Tetmajer, Włodzimierz (1862-1923) Muzykanci w Bronowicach – Kolęda
Źródło: Muzeum Narodowe w Warszawie
Co dawniej kolędnicy śpiewali dziewczętom (niekiedy też chłopcom), gdy odwiedzali ich domy? Kolędy życzące, najczęściej tzw. „ubieranki”, o czym pisze prof. Jerzy Bartmiński w książce Polskie kolędy ludowe (2002):
Najliczniejszą grupę kolęd młodzieżowych stanowią tzw. „ubieranki”, czyli kolędy, w których życzy się dziewczynie (chłopcu) urody i pomyślności, wymieniając kolejno części jej (jego) stroju i przedstawiając najczęściej życzenie w konwencji „obrazu spełnionego”. Intencja tych pieśni jest wyraźnie zalotowa, co uwidacznia się w końcowych partiach tekstów (wymienia się pierścionek, symbol narzeczeństwa). Ubieranki mają w Polsce tradycję sięgającą XVI wieku. Strój, o jakim mówi się w najstarszej kolędzie „ubierankowej”, był strojem mieszczańskim, w nowszych kolędach jest to strój szlachcianki albo strój ludowy. Eksponowane jest z jednej strony bogactwo (strój jest ze złota, złoty), z drugiej zaś przywoływana jest symbolika poszczególnych części stroju (buciki, majteczki, chusteczka) i ozdób (pierścień). W przypadku panny – ubieranie przeważnie następuje wedle zasady “od stóp do głów” (buciki, sukienka, chusteczka), albo od zewnątrz do środka (majteczki), a kończy się ozdobami symbolami oddania ukochanemu, jak pierścionek czy korale.
Posłuchajcie jednej z takich „ubieranek” z naszej Taśmoteki Nagrań. Śpiewa pani Maria Mucha nagrana w Łazorach (gmina Harasiuki) w 1984 roku.
1. Cicho, bracia, postępujcie
do tego domu dziś po kolędzie.
Jest tu panienka je z ubiorami,
za sto złocików buciki na nij.
2. Cicho, bracia, postępujcie
do tego domu dziś po kolędzie.
Jest tu panienka je z ubiorami,
za sto złocików sukienka na nij.
3. Cicho, bracia, postępujcie
do tego domu dziś po kolędzie.
Jest tu panienka je z ubiorami,
za sto złocików chusteczka na nij.
4. Cicho, bracia, postępujcie
do tego domu dziś po kolędzie.
Jest tu panienka je z ubiorami,
za sto złocików korale na nij.
5. Cicho, bracia, postępujcie
do tego domu dziś po kolędzie.
Jest tu panienka je z ubiorami,
za sto złocików pierścionek na nij.
Bywaj wesoła jak w lecie pszczoła.
Kolęda w wykonaniu Anny Muchy została opublikowana na płycie dołączonej do tomu Lubelskie, cz. 1 Pieśni i obrzędy doroczne (2011). Tu też znajdziecie inne ciekawe „ubieranki”.
