|
Ogólnopolska Konferencja Naukowa Dziesięć lat reformy ustrojowej administracji publicznej w Polsce Łańcut, 12-14 czerwca 2008 r. W dniach 12-14 czerwca 2008 r. w Łańcucie odbyła się Ogólnopolska Konferencja Naukowa nt. „Dziesięc lat reformy ustrojowej administracji publicznej w Polsce”. Pomysłodawcami i głównymi organizatorami spotkania byli dr Jerzy Parchomiuk (KUL), dr Bogusław Ulijasz (KUL, II Zastępca Prezesa KRUS) oraz mgr Emil Kruk (UMCS). Komitet naukowy Konferencji tworzyli: ks. prof. Sławomir Fundowicz, ks. prof. Tadeusz Guz, prof. Wojciech Łączkowski, prof. Jerzy Stelmasiak oraz prof. Marian Zdyb. Spotkanie zorganizowano przy współpracy Burmistrza Miasta Łańcut i Starosty Powiatu Łańcuckiego, a patronatem honorowym objął je Marszałek Sejmu RP Bronisław Komorowski. Partnerem spotkania było Wydawnictwo Wolters Kluwer Polska natomiast patronat prasowy sprawował dziennik „Rzeczpospolita”. Miejscem konferencji był zamek w Łańcucie - jedna z najpiękniejszych rezydencji arystokratycznych w Polsce, słynąca również na całą Europę jako jeden z największych zespołów pałacowych na naszym kontynencie. Organizatorzy uzasadniając wybór tematu, wskazali na jego doniosłość społeczną, wymiar praktyczny oraz fakt, że wpisuje się on w toczącą się aktualnie w Polsce dyskusję na temat efektywności przedmiotowej reformy, konieczności jej dokończenia, modelu docelowego, właściwego planowania strategii rozwoju regionalnego, odpowiedniego rozumienia zasady subsydiarności oraz rosnącej roli związków międzygminnych i regionów. Organizatorzy uznali też, że wskazana w tytule perspektywa czasowa skłania do pierwszych podsumowań i refleksji. Podstawowym celem konferencji była prezentacja wyników badań weryfikujących zasadnicze cele wdrażanej reformy oraz zawierających wieloaspektową ocenę jej skutków. W założeniu, planowane obrady miały umożliwić przedyskutowanie aktualnych problemów administracji samorządowej i terenowej administracji rządowej w Polsce. Konferencję otworzyli: ks. prof. Tadeusz Guz (dziekan Wydziału Zamiejscowego Nauk Prawnych i Ekonomicznych KUL w Tomaszowie Lubelskim), prof. Roman Doktór (Prorektor ds. administracji i finansów KUL) oraz prof. Marian Zdyb (Kierownik Katedry Prawa Administracyjnego i Nauki o Administracji UMCS). Wymienieni przywitali wszystkich zgromadzonych oraz pokrótce odnieśli się do założeń reformy sprzed 10 lat, roli samorządów oraz aktualnych problemów społeczności lokalnych. W części przewidzianej na wystąpienia zaproszonych gości głos zabrał Adam Krzysztoń (Starosta Łańcucki) oraz Stanisław Gwizdak (Burmistrz Miasta Łańcut). Samorządowcy dziękowali organizatorom i uczestnikom konferencji za przybycie do Łańcuta, a także starali się przybliżyć wiedzę na temat ziemi łańcuckiej, podejmowanej współpracy międzynarodowej oraz planowanych i realizowanych na tym obszarze inwestycji. Warto także dodać, że opisywana konferencja odbywała się w czasie Dni Miasta Łańcut 2008. Pierwszej sesji obrad przewodniczył prof. Marian Zdyb, a wykład inauguracyjny pt. Samotność ustrojowa samorządu – prawda czy fałsz? wygłosiła prof. Małgorzata Stahl (Katedra Prawa Administracyjnego i Nauki Administracji UŁ). W dalszej kolejności głos zabrał prof. Bogdan Dolnicki (kierownik Katedry Prawa Samorządu Terytorialnego UŚ), który wygłosił prelekcję nt. Powiat – 10 lat funkcjonowania. Prof. Dolnicki przypomniał w swym wystąpieniu okoliczności przywrócenia w strukturze administracji publicznej powiatu oraz odniósł się do koncepcji powiatu „jako wyłącznie jednostki samorządu terytorialnego” i związanych z tym praktycznych problemów w zakresie realizacji powierzonych mu zadań. Kończąc swoje wystąpienie prof. Dolnicki wskazał również względy urbanizacyjne oraz historyczne, które zadecydowały o powołaniu obok powiatów ziemskich miast na prawach powiatów. Drugiej części obrad przewodniczył prof. Bogdan Dolnicki, który w pierwszej kolejności głosu udzielił ks. prof. Sławomirowi Fundowiczowi (kierownik I Katedry Prawa Administracyjnego KUL, Prezes Zarządu Stowarzyszenia Edukacji Administracji Publicznej). Prelegent przedstawił referat nt. Odpowiedzialność mieszkańców za sprawy jednostki samorządu terytorialnego, w którym nawiązywał m.in. do problemów poruszanych trzy tygodnie wcześniej, podczas IX Dorocznej Konferencji Stowarzyszenia Edukacji Administracji Publicznej pt. Odpowiedzialność w administracji publicznej (Jedlnia Letnisko, 25-27 maja 2008 r.) W dalszej kolejności ks. prof. Tadeusz Guz wygłosił prelekcję nt. Struktura bytowa osoby ludzkiej jako podstawa działalności samorządowej. Ks. prof. Guz dowodził m.in., że samorząd terytorialny jest naturalną formą uspołecznienia, której najgłębszą podstawę stanowi podmiotowość jednostki ludzkiej. W jego przekonaniu samorząd terytorialny jako realny byt społeczny umożliwia autentyczne stanowienie o sobie i urzeczywistnianie swej podmiotowości. Następnie uczestnicy konferencji wysłuchali referatu dr Agnieszki Korzeniowskiej-Polak (Katedra Postępowania Administracyjnego UŁ) pt. Granice uprawnień członków komisji rewizyjnych, w którym autorka zwróciła uwagę na dwa ograniczenia zakresu przedmiotowej kontroli tj. ogólne kompetencje organu kontrolnego wynikające z ustaw samorządowych i innych ustaw oraz zakres kontroli zleconej przez radę (sejmik) w konkretnym przypadku. Prelegentka podkreślała również, że uprawnienia komisji rewizyjnych i radnych będących ich członkami należy interpretować ściśle, pamiętając, iż w demokratycznym państwie prawa do działalności wszystkich organów, w tym także organów wewnętrznych organów jednostek samorządu terytorialnego nie stosuje się zasady: „co nie jest zakazane jest dozwolone” lecz zasadę: „dozwolone jest tylko to, co prawo wyraźnie przewiduje”. Drugą sesję zwieńczyły wystąpienia prof. Eugeniusza Ochendowskiego (Katedra Prawa Administracyjnego UMK), Starosty Łańcuckiego oraz prof. Mirosława Steca (Katedra Prawa Samorządu Terytorialnego UJ), którzy odnosząc się to tez przedstawionych przez prelegentów wygłosili swoje uwagi. Z Adamem Krzysztoniem w kwestii udziału środowiska samorządowców w życiu naukowym polemizował ks. prof. Tadeusz Guz. Trzeciej sesji obrad przewodniczył ks. prof. Sławomir Fundowicz, który w pierwszej kolejności udzielił głosu prof. Ewie Olejniczak-Szałowskiej (Katedra Prawa Administracyjnego i Nauki Administracji UŁ). Prelegentka wygłosiła referat nt. Przekształcenia instytucji referendum lokalnego w Polsce, w którym wyszła od tezy, że demokratyczne przemiany, jakie nastąpiły w Polsce po 1989 r., a zwłaszcza reaktywowanie samorządu terytorialnego i decentralizacja władzy publicznej, przyczyniły się do formowania społeczeństwa obywatelskiego i tym samym stworzyły podstawy do nadania instytucji referendum lokalnego realnej treści. Zdaniem prof. Olejniczak-Szałowskiej trudno byłoby jednak proces doskonalenia prawnej konstrukcji referendum lokalnego uznać za zakończony, co powoduje potrzebę kontynuowania prac badawczych ukierunkowanych na umocnienie prawa obywateli do uczestnictwa w życiu publicznym. W referacie pt. Ustrój zakładów administracyjnych samorządu terytorialnego. Zagadnienia węzłowe prof. Paweł Chmielnicki (Dyrektor Instytutu Ekonomii i Administracji Uniwersytetu Humanistyczno-Przyrodniczego Jana Kochanowskiego w Kielcach) odniósł się do zagadnień charakterystycznych wyłącznie dla prawnych podstaw funkcjonowania zakładów administracyjnych, które tworzone są przez jednostki samorządu terytorialnego. Prelegent poruszał więc kolejno kwestie: 1) granic swobody organów jednostek samorządu terytorialnego w kształtowaniu ustroju zakładów administracyjnych; 2) prawnego charakteru źródeł regulacji określających ustrój zakładów administracyjnych jednostek samorządu terytorialnego; 3) prawnego charakteru źródeł regulacji określających relacje zakładów administracyjnych jednostek samorządu terytorialnego z użytkownikami. Warto w tym miejscu przypomnieć, że wystąpienie prof. P. Chmielnickiego zbiegło się w czasie z wydaniem jego nowej książki pt. „Zakłady administracyjne w Polsce. Ustrój wewnętrzny”. Prof. Wojciech Góralczyk (Kierownik Katedry Administracji i Nauk Prawnych Wyższej Szkoły Przedsiębiorczości i Zarządzania im. Leona Koźmińskiego w Warszawie) wygłosił referat pt. Kierownictwo w administracji – aspekty prawne. W swoim wystąpieniu wskazał, iż brakuje prawnego ujęcia kierownictwa, które rozważane jest niemal wyłącznie z pozycji nauki administracji i teorii organizacji. Następnie prelegent wyróżnił cechy szczególne kierownictwa, określił sytuacje, w których kierownictwo może wystąpić, przedstawił kierownictwo jako „zjawisko kompetencyjne”, wymienił podmioty stosunku kierownictwa oraz „typowe środki kierownictwa”. Prof. Góralczyk zastanawiał się także, czy są jakieś zasady doboru wspomnianych środków oraz odniósł je do przyjętego w nauce prawa administracyjnego podziału prawnych form działania administracji. Sesję tą zakończyła wypowiedź prof. Ewy Olejniczak-Szałowskiej, która odpowiadała na pytanie prof. Bogdana Dolnickiego o frekwencję jako formalną przesłankę ważności referendum lokalnego w sprawie odwołania organu jednostki samorządu terytorialnego pochodzącego z wyborów bezpośrednich. Po zakończeniu III sesji uczestnicy konferencji mieli okazję zwiedzić w towarzystwie przewodników Muzeum – Zamek w Łańcucie, który wzniesiony został na polecenie Stanisława Lubomirskiego w latach 1629 - 1642. Rezydencja ta słynie ze znakomitych wnętrz mieszkalnych oraz niezwykle interesującej kolekcji pojazdów konnych. Zespół pałacowy otacza stary, malowniczy park w stylu angielskim, w którym wznoszą się liczne pawilony i zabudowania gospodarcze. Pierwszej sesji drugiego dnia obrad przewodniczył prof. Jerzy Stelmasiak (Dyrektor Instytutu Administracji i Prawa Publicznego UMCS), który do stołu prezydialnego zaprosił Jerzego Stępnia, prof. Wojciecha Szwajdlera oraz dra Mikołaja Święckiego. Z dużym zainteresowaniem uczestnicy konferencji wysłuchali wystąpienia Jerzego Stępnia (Prezes Trybunału Konstytucyjnego), którego sylwetkę zgromadzonym przybliżył prof. Marian Zdyb. Prof. Zdyb, podkreślał, że Prezes TK był ekspertem ds. samorządu terytorialnego podczas obrad Okrągłego Stołu, w latach 1989-1993 przewodniczącym senackiej Komisji Samorządu Terytorialnego i Administracji Państwowej, w latach 1991-1993 przewodniczącym rządowych zespołów ds. reformy administracji publicznej, a od 1991 roku jest wykładowcą w Centrum Studiów Samorządu Terytorialnego i Rozwoju Lokalnego Uniwersytetu Warszawskiego. Jerzy Stępień odniósł się w swym wystąpieniu do istoty samorządu terytorialnego oraz poszczególnych etapów jego ewolucji. Omawiając szeroko konstytucyjną zasadę subsydiarności zauważył natomiast, że ustawa zasadnicza z 1997 r. zawiera „fundamentalny błąd ustrojowy” polegający na podziale zadań dla samorządów na zadania własne i zadania zlecone, który to podział jego zdaniem bywa często nadużywany ze szkodą dla samorządu. Następnie prof. Wojciech Szwajdler (kierownik Katedry Administracyjnego Prawa Gospodarczego UMK) wygłosił prelekcję nt. Cechy szczególne postępowania w sprawach o wydanie pozwolenia na budowę. Z kolei dr Mikołaj Święcki (Katedra Prawa Administracyjnego UMK) przedstawił referat pt. Upoważnienie do wydawania aktów administracyjnych w jednostkach samorządu terytorialnego, którego współautorem jest dr Marian Masternak (Katedra Prawa Administracyjnego UMK). Ostatniej sesji obrad przewodniczył prof. W. Szwajdler, który o zabranie głosu prosił kolejno: dr Małgorzatę Kruszewską-Gagoś, dr Katarzynę Peter-Bombik, dra Andrzeja Gorgola oraz dr Ewę Bogacz-Wojtanowską. Po każdym z wystąpień prof. W. Szwajdler zwracał uwagę słuchaczy na najistotniejsze tezy i krótko je komentował. Dr Małgorzata Kruszewska-Gagoś (Katedra Nauki Administracji KUL) przedstawiła referat pt. Zarząd komisaryczny jako represyjny środek nadzoru nad samorządem terytorialnym. Autorka w swym wystąpieniu wskazała na gwarancyjny charakter nadzoru, podniosła problem kryterium zastosowania środka nadzoru w postaci zarządu komisarycznego, omówiła kilkuetapową procedurę zastosowania tego instrumentu. Prelegentka wskazywała również na konieczność doprecyzowania „ogólnikowej ustawowej procedury sanacyjnej”. Dr Kruszewska-Gagoś konstatując stwierdziła, że zarząd komisaryczny (jako niezwykle drastyczny środek nadzoru) powinien być stosowany z wielką ostrożnością, z uwzględnieniem współmierności pomiędzy skutecznością usuwania stwierdzonych nieprawidłowości a dotkliwością stosowanej sankcji (jaką stanowi wprowadzenie zarządu komisarycznego). Dr Katarzyna Peter-Bombik (Instytut Spraw Publicznych UJ) przedstawiła tezy referatu pt. Samodzielność finansowa jednostek samorządu terytorialnego w Polsce. Założenia a rzeczywistość, w którym odniosła się do ustawowego podziału dochodów jednostek samorządu terytorialnego. Dr Peter-Bombik podkreślała, że ze względu na różne – w zakresie poszczególnych kategorii dochodów – możliwości oddziaływania przez władze lokalne na wielkość i kształt poszczególnych dochodów, z punktu widzenia prowadzenia samodzielnej polityki finansowej, niezmiernie istotne znaczenie mają dochody wchodzące w skład kategorii dochodów własnych. Jej zdaniem, dochody te postrzegane są jako swoisty wyznacznik samodzielności finansowej danej jednostki samorządu terytorialnego, którą rozumieć można jako możliwość prowadzenia własnej polityki finansowej zarówno o charakterze krótko-, jak i długoterminowym. Prelegentka omówiła także rolę, jaką w strukturze dochodów jednostek samorządu terytorialnego pełnią pozostałe kategorie – a mianowicie subwencja ogólna i dotacje celowe. Za przykład posłużyły tu transfery celowe, które traktowane są – w przeciwieństwie do dochodów własnych – jako elementy systemu zasilania finansowego ograniczające w znaczący sposób poziom samodzielności finansowej, co wynika przede wszystkim z ich celowego charakteru, konieczności wydatkowania w określonym kierunku i obowiązku rozliczenia i ewentualnego zwrotu niewykorzystanych środków. Dr Andrzej Gorgol (Katedra Prawa Finansowego UMCS) wygłosił prelekcję nt. Wspólne zarządzanie dochodami gminy z podatków rozliczanych z udziałem urzędów skarbowych. Autor podkreślał konieczność optymalizacji zarządzania źródłami zasilenia budżetów samorządowych, co jego zdaniem wymaga rozważenia nie tylko kwestii, czy organy administracji rządowej powinny mieć wpływ na dochody gminy z podatków samorządowych, ale także oceny obecnych rozwiązań prawnych przewidujących współdziałanie terenowych organów administracji rządowej i organów gminy. Dr Gorgol zastrzegł jednak, że nie opowiada się jednoznacznie za utrzymaniem obecnego modelu wpływu administracji rządowej na dochody samorządu gminnego z podatków samorządowych lub jego zastąpieniem rozwiązaniami gwarantującymi pełną samodzielność gminnych organów w zakresie pobierania tych dochodów. Zdaniem prelegenta oba modelowe rozwiązania mają zalety i wady, a wybór jednego z nich jest kwestią wtórną w stosunku do ustrojowej pozycji jednostek samorządu terytorialnego i przede wszystkim zagadnieniem politycznym. Dr Ewa Bogacz-Wojtanowska (Instytut Spraw Publicznych UJ) przedstawiła referat pt. Współczesne wyzwania współdziałania organizacji pozarządowych z jednostkami samorządu terytorialnego. Autorka wybór tematu uzasadniała rosnącą rolą współdziałania międzysektorowego, a za podstawowy cel wystąpienia przyjęła przedstawienie podstawowych problemów kooperacji międzysektorowej. Dr Bogacz-Wojtanowska swoje rozważania oparła na badaniach zrealizowanych w 2004 i 2005 roku w województwie małopolskim, których celem było zdiagnozowanie stanu relacji pomiędzy jednostkami samorządu terytorialnego a organizacjami pozarządowymi oraz na badaniach współdziałania organizacji pozarządowych i jednostek samorządu terytorialnego prowadzonych na lokalnych rynkach pracy w województwach opolskim i małopolskim. Po prezentacji wymienionych referatów odbyła się dyskusja nad wybranymi tezami. Na pytania Starosty Łańcuckiego oraz dra Andrzeja Niezgody (Katedra Prawa Finansowego UMCS) kolejno odpowiadali prof. Wojciech Szwajdler, dr Ewa Bogacz-Wojtanowska oraz dr Katarzyna Peter-Bombik. Podsumowania konferencji dokonał prof. Wojciech Szwajdler, który jeszcze raz zwrócił uwagę na trafność i wagę tematu konferencji oraz podziękował w imieniu wszystkich uczestników organizatorom spotkania. Konferencję oficjalnie zamknął dr Bogusław Ulijasz, który w swym wystąpieniu podziękował uczestnikom, organizatorom, partnerom i patronom konferencji za starania umożliwiające jej realizację oraz zaprosił wszystkich do dalszej współpracy. Warto także nadmienić, że oprócz wymienionych wyżej prelegentów referaty nadesłało 50 innych uczestników konferencji. Wśród nich znajdują się: prof. J. Stelmasiak (sędzia NSA), Witold Falczyński (sędzia NSA), Wybrane problemy orzecznictwa sądów administracyjnych w zakresie samorządu gminnego; dr hab. Paweł Smoleń (KUL), dr Wojciech Taras (UMCS), Rzecz o samorządowych kolegiach odwoławczych w dobie przekształcającej się administracji lokalnej; dr M. Gapski (KUL), Czynne i bierne prawo wyborcze do organów samorządu terytorialnego w Polsce; dr M. Mączyński (UJ), Starosta a powiatowa administracja zespolona w II i III Rzeczypospolitej (w okresie międzywojennym i współcześnie); dr K. Bandarzewski (UJ), Wybrane zagadnienia z procedury wyboru projektów w zakresie realizacji regionalnych programów operacyjnych; dr A. Niezgoda (UMCS), Reforma systemu dochodów jednostek samorządu terytorialnego; dr D. Dąbek (UJ), Sądowa ochrona samodzielności samorządu terytorialnego w zreformowanym systemie ustrojowym – 10 lat doświadczeń; dr S. Płażek (UJ), Projekty nowej ustawy o pracownikach samorządowych; dr M. Stefaniuk (UMCS), Ewolucja ustroju polskiej administracji publicznej w dziedzinie ochrony konkurencji w latach 1998-2008; dr J. Kostrubiec (UMCS), Reforma centrum administracji w II i III RP; dr L. Jaskuła (KUL), Obszary metropolitalne w Polsce – uwagi ogólne. Wszystkie złożone prace zostały opublikowane przez Wydawnictwo Wolters Kluwer Polska. |
