Prof. dr hab. Ryszard Tokarski

Adres e-mail: rtokarski001@gmail.com lub: tokarski@mail.umcs.pl

ORCID: -

Obszary zainteresowań badawczych: lingwistyka antropologiczno-kulturowa, semantyka leksykalna, metodologia badań semantycznych, językowe i tekstowe obrazy świata, semantyka tekstu kreatywnego, język mediów, perswazja i manipulacja w języku

Uzyskane stopnie/tytuł naukowy:

1972: magister, po ukończeniu filologii polskiej (UMCS)

1979: doktor nauk humanistycznych

1988: doktor habilitowany

1996: tytuł profesora

2001: stanowisko profesora zwyczajnego

Sprawowane funkcje:

1992: kierownik Zakładu Leksykologii i Pragmatyki w Instytucie Filologii Polskiej UMCS

1990-1993: zastępca dyrektora Instytutu Filologii Polskiej UMCS

2006-2009: dyrektor Instytutu Filologii Polskiej UMCS

Poza macierzystą Uczelnią piastował funkcje Dziekana Wydziału Humanistycznego, a następnie Rektora Wyższej Szkoły Humanistyczno-Przyrodniczej w Sandomierzu (Studium Generale Sandomiriense).

Członek Komitetu Językoznawstwa PAN i członek Komisji Teorii Języka (do roku 2018; rezygnacja z kolejnej kadencji); od roku 2016 – członek korespondent Polskiej Akademii Umiejętności.

Wizytujące profesury/staże naukowe w kraju/za granicą:

- Sztokholm (Szwecja) – 1996-1997: staże naukowe i wykłady z zakresu semantyki leksykalnej na Uniwersytecie Sztokholmskim

- Preszow (Słowacja) – wykłady na Uniwersytecie Preszowskim w ramach Wyszehradzkiego Grantu Studiów Uniwersyteckich Międzynarodowego Funduszu Wyszehradzkiego – (International Visegrad Fund: Visegrad University Studies Grant No 61200006)

Granty badawcze/projekty:

• Kierownik grantów:

1987-1990: Struktura znaczeniowa jednostek leksykalnych (później przemianowany na Językowy obraz świata w leksyce języka polskiego) w ramach centralnego tematu badawczego Polska kultura narodowa, jej tendencje i percepcja

1993-1996: grant Komitetu Badań Naukowych: Językowy obraz świata

2000-2003: grant badawczy MNiSW i KBN Przemoc w języku mediów (1H01D01319)

2013-2016: Alternatywne sposoby kształtowania obrazu świata w systemie językowym i tekstach (12H 12020281, międzynarodowy grant w ramach Narodowego Programu Rozwoju Humanistyki)

Współwykonawca w projektach naukowych:

1996-1999: Językowy obraz świata [1H01D00411,1996-1999], kier. prof. dr hab. Anna Pajdzińska

2012-2016: Realizacja projektu naukowo-dydaktycznego Funduszu Wyszehradzkiego nr V4 VUSG 612200006 – Uniwersytet w Preszowie

Wybrane najważniejsze publikacje:

• Monografie:

1. Tokarski Ryszard, Struktura pola znaczeniowego. Studium językoznawcze, Wydawnictwo PWN, Warszawa 1984, ss. 159.
2. Tokarski Ryszard, Znaczenie słowa i jego modyfikacje w tekście, Wydawnictwo UMCS, Lublin 1987, ss. 233.
3. Tokarski Ryszard, Semantyka barw we współczesnej polszczyźnie, Wydawnictwo UMCS, Lublin 1995, ss. 250.
4. Tokarski Ryszard, Światy za słowami. Wykłady z semantyki leksykalnej, Wydawnictwo UMCS, Lublin 2013, ss. 372.

• Prace pod redakcją:

1. O definicjach i definiowaniu, współred. Jerzy Bartmiński, Wydawnictwo UMCS, Lublin 1993, ss. 400.
2. Kreowanie świata w tekstach, współred. Andrzej Maria Lewicki, Wydawnictwo UMCS, Lublin 1995, ss. 266.
3. Profilowanie w języku i w tekście, współred. Jerzy Bartmiński, Wydawnictwo UMCS, Lublin 1988, ss. 379.
4. Semantyka tekstu artystycznego, współred. Anna Pajdzińska, Wydawnictwo UMCS, Lublin 2001, ss. 356.
5. Człowiek i sacrum. O pojęciach religijnych w języku i kulturze, współred. Dorota Sarzyńska, Wydawnictwo Caro, Sandomierz 2006, s. 433.
6. Kreowanie światów w języku mediów, współred. Paweł Nowak, Wydawnictwo UMCS, Lublin 2007, ss. 310.
7. Relatywizm w języku i kulturze, współred. Anna Pajdzińska, Wydawnictwo UMCS, Lublin 2010, ss. 394.
8. Interpretácie sveta v jazyku, współred. Ryszard Tokarski, Peter Kaša, Marta Vojteková Prešov 2015, ss. 254.
9. Zmysłowość w literaturze, języku i kulturze, współred. Ewelina Krzykała, Damian Gocół, Wydawnictwo UMCS, Lublin 2019, ss. 211.

• Artykuły i rozdziały w monografiach:

1. Zmiany znaczeniowe wyrazów polskich spowodowane zapożyczeniami synonimicznych wyrazów czeskich, „Językoznawca” 1972, nr 25, s. 40-54.
2. Zapożyczenia leksykalne a zmiany znaczenia w polu wyrazowym, „Język Polski” 1975, LV, nr 4, s. 275-282.
3. Funkcja morfemu –nie w przymiotnikach zaprzeczonych, [w:] Semantyka tekstu i języka, red. Maria Renata Mayenowa, Zakład Narodowy im. Ossolińskich, Wrocław 1976, s. 281-290.
4. Kontekst semantyczny a znaczenie wyrazu polisemicznego (na przykładzie wyrazu POKÓJ), „Annales UMCS” 1976, sectio F, vol. XXXI, s. 31-384.
5. O pewnym kontekstowym znaczeniu form stopnia wyższego, „Język Polski” 1976, LVI, nr 5, s. 339-342.
6. Uwagi o gwarze wędkarskiej, „Poradnik Językowy” 1977, nr 3, s. 111-121.
7. Człowiek w pieśni ludowej, „Literatura Ludowa” 1978, nr 3, s. 24-33.
8. O kilku relacjach semantycznych w polu wyrazowym, [w:] Z zagadnień słownictwa współczesnego języka polskiego, red. Mieczysław Szymczak, Zakład Narodowy im. Ossolińskich, Wydawnictwo Polskiej Akademii Nauk, Wrocław 1978, s. 201-213.
9. Z zagadnień teorii recytacji, współaut. Leon Kaczmarek, „Logopedia” 1978, nr 13, s. 5-17.
10. Analogie rozwojowe w komplementarnych zespołach wyrazowych, „Poradnik Językowy” 1979, nr 7, s. 322-331.
11. Hasło leksykograficzne: BRAT, [w:] Słownik ludowych stereotypów językowych. Zeszyt próbny, red. Jerzy Bartmiński, Wrocław 1980, s. 55-73.
12. Derywacja semantyczna jako jedno ze źródeł polisemii wyrazowej, [w:] Pojęcie derywacji w lingwistyce,red. Jerzy Bartmiński, Wydawnictwo UMCS, Lublin 1981, s. 91-105.
13. Składnikowa analiza znaczenia wyrazów. Przegląd problemów, „Przegląd Humanistyczny” 1983, nr 7, s. 95-110.
14. Teorie pól znaczeniowych a analiza semowa,„Język Polski” 1983, LXIII, nr 3, s. 179-188.
15. Uwagi o semantycznych mechanizmach zmian metaforycznych,[w:] Studia o metaforze II, red. Michał Głowiński, Aleksandra Okopień-Sławińska, Zakład Narodowy im. Ossolińskich, Wrocław 1983, s. 45-61.
16. Granice pola znaczeniowego,[w:] Słownictwo w opisie języka, red. Kazimierz Polański, Uniwersytet Śląski, Katowice 1984, s. 85-99.
17. O pewnym kontekstowym znaczeniu form stopnia wyższego, [w:] Małgorzata Marcjanik, Wybór materiałów do studiowania fleksji języka polskiego, Wydawnictwo Wyższej Szkoły Pedagogicznej w Zielonej Górze, Zielona Góra 1984, s. 161-164.
18. Das metaphorische Rätsel und die Rätselmetapher,[w:] Semiotische Studien zum Rätsel, Simple Forms Reconsidered II,eds. Wolfgang Eisman, Peter Grzibek, Bochum 1986, s. 135-146.
19. Językowy obraz świata a spójność tekstu, współautor: Jerzy Bartmiński, [w:] Teoria tekstu. Zbiór studiów, red. Teresa Dobrzyńska, Zakład Narodowy im. Ossolińskich, Wrocław 1986, s. 65-81.
20. Element syntaktyczny w analizie semowej,„Etnolingwistyka”, 1988, nr 1, s. 47-76.
21. Introspekcja i dane językowe w semantycznej analizie tekstu poetyckiego, „Annales UMCS” 1988, sectio FF, vol. VI, s. 297-305.
22. Konotacja jako składnik treści słowa,[w:] Konotacja,red. Jerzy Bartmiński, Wydawnictwo UMCS, Lublin 1988, s. 35-54.
23. Mechanizmy polisemii: metafora i metonimia, [w:] Stylistyczna akomodacja systemu gramatycznego,red. Teresa Skubalanka, Zakład Narodowy im. Ossolińskich, Wydawnictwo PAN, Wrocław 1988, s 55-72.
24. Metafora-zagadka: możliwości interpretacji, [w:] Studia o tropach I,red. Teresa Dobrzyńska, Zakład Narodowy im. Ossolińskich, Wrocław 1988, s. 45-54.
25. Semantyczne konotacje nazw zjawisk atmosferycznych,[w:] Wokół języka. Rozprawy i studia poświęcone pamięci Profesora Mieczysława Szymczaka, red. Mieczysław Basaj i in., Zakład Narodowy im. Ossolińskich, Wrocław 1988, s. 389-396.
26. Poziomy konotacji semantycznej,„Język a kultura”, t. 2, red. Jadwiga Puzynina, Jerzy Bartmiński, Wydawnictwo CPBP, Wrocław 1989, s. 61-72 [przedruk w: Język a kultura 2. Zagadnienia leksykalne i aksjologiczne,Wrocław 1989, s. 45-52].
27. Zagadki – metafory – gry językowe, „Język Artystyczny” 1989, nr 6, s. 16-31.
28. Językowy obraz świata a semantyka leksykalna,„Sprawozdania Poznańskiego Towarzystwa Przyjaciół Nauk”, nr 106 za lata 1989-1990, Wydział Filologiczno-Filozoficzny, Poznań 1990, s. 22-26.
29. Językowy obraz świata w metaforach potocznych,[w:] Językowy obraz świata,red. Jerzy Bartmiński, Wydawnictwo UMCS, Lublin 1990, s. 69-86 [przedruk w: wyd. 2 – Lublin 1999, s.65-81; wyd. 3 – Lublin 2004, s. 65-81].
30. Prototypy i konotacje. O semantycznej analizie słowa w tekście poetyckim. „Pamiętnik Literacki” 1990, LXXXI, nr 2, s. 117-137.
31. Człowiek w definicji znaczeniowej słowa,„Przegląd Humanistyczny” 1991, nr XXXV, s. 131-140.
32. Semantyka słowa a obraz świata,„Sprawozdania Towarzystwa Naukowego w Toruniu”, Toruń 1991, t. 44, s. 55-57.
33. Wartościowanie człowieka w metaforach językowych,„Pamiętnik Literacki” 1991, LXXXII, nr 1, s. 144-157.
34. Czy człowiek jest istotą dobrą? Wartościowanie w metaforach językowych, [w:] Studia o tropach II,red. Teresa Dobrzyńska, Zakład Narodowy im. Ossolińskich, Wrocław 1992, s. 69-81.
35. Nazwa barwy i jej użycia prototypowe,[w:] Opisać słowa,red. Andrzej Markowski, Dom Wydawniczy i Handlowy „ELIPSA”, Warszawa, 1992, s. 202-221.
36. Obraz wsi utrwalony w języku,„Prace Filologiczne” 1992, XXXVII, s. 269-280.
37. Definicja semantyczna: CZEGO i DLA KOGO?, współautor: Jerzy Bartmiński, [w:] O definicjach i definiowaniu,red. Jerzy Bartmiński, Ryszard Tokarski, Wydawnictwo UMCS, Lublin 1993, s. 47-61.
38. Element syntaktyczny w analizie semowej,[w:] Profilowanie pojęć. Wybór prac, oprac. Jerzy Bartmiński, Wydawnictwo UMCS, Lublin 1993, s. 57-63.
39. Słownictwo jako interpretacja świata,[w:] Encyklopedia kultury polskiej XX wieku, t. 2: Współczesny język polski,red. Jerzy Bartmiński, Wydawnictwo Wiedzy o Kulturze, Wrocław 1993, s. 335-362.
40. Językowy obraz świata, [w:] Między antropologią a filozofią i historią. Prezentacja lubelskiego środowiska antropologii kulturowej,red. Krzysztof Jarosław Brozi, Wydawnictwo UMCS, Lublin 1995, s. 47-57.
41. Kreowanie stereotypu w reklamie,„Aida media. Teoria i praktyka reklamy”, nr 12 (19), 1995, s. 32-33.
42. Mechanizmy perswazyjne w reklamie,„Aida media. Teoria i praktyka reklamy”, nr 10 (17), 1995, s. 34-36.
43. The linguistic picture of the world and some assumptions of cognitivism, “Biuletyn Polskiego Towarzystwa Językoznawczego” 1995, LI, s. 5-18.
44. Tło kulturowe a znaczenia jednostek leksykalnych,[w:] Kreowanie świata w tekstach, red. Andrzej Maria Lewicki, Ryszard Tokarski, Wydawnictwo UMCS, Lublin 1995, s. 39-58.
45. Wstęp, współautor: Andrzej Maria Lewicki, [w:] Kreowanie świata w tekstach,red. Andrzej Maria Lewicki, Ryszard Tokarski, Wydawnictwo UMCS, Lublin, 1995, s. 7-9.
46. Językowy obraz świata – konwencja i kreacja, współautor: Anna Pajdzińska, „Pamiętnik Literacki” 1996, LXXXVII, nr 4, s. 143-158.
47. Ramy interpretacyjne a problemy kategoryzacji (Przyczynek do tak zwanej definicji kognitywnej,[w:] Językowa kategoryzacja świata, red. Renata Grzegorczykowa, Anna Pajdzińska, Wydawnictwo UMCS, Lublin 1996, s. 97-112.
48. Język jako nośnik wartości,„Mikrus Dziennikarski”, Pismo Oddziału Lubelskiego Katolickiego Stowarzyszenia Dziennikarzy, Lublin 1997, nr 4, s. 54-60.
49. Kulturowe aspekty językoznawstwa – językowy obraz świata, współautor: Anna Pajdzińska,[w:] Badania zmian i relacji międzykulturowych w Europie oraz na jej pograniczach,red. Krzysztof Jarosław Brozi, Wydawnictwo UMCS, Lublin 1997, s. 175-183.
50. Językowy obraz świata a niektóre założenia kognitywizmu, „Etnolingwistyka”, t. 9/10, 1997/1998, s. 7-24 [przedruk w: Lidia Nepop-Ajdaczyć, Polska kognitywna etnolingwistyka. Nawczalnyj posibnik, Uniwersytet Kijowski, Kijów, s. 226-240].
51. Problematyka językowego obrazu świata w świetle semantyki barw,[w:] Nazwy barw i wymiarów – Colour and measure term,red. Barbara Nilsson, Ewa Teodorowicz-Hellman, Akademitrycks, Stockholm 1997, s. 75-86.
52. Regularny i nieregularny rozwój konotacji semantycznych nazw barw,[w:] Nazwy barw i wymiarów – Colour and measure term,red. Barbara Nilsson, Ewa Teodorowicz-Hellman, Akademitrycks, Stockholm 1997, s. 63-73.
53. BIAŁA BRZOZA, CZARNA ZIEMIA, czyli o miejscu stereotypu w opisie języka,[w:] Język a kultura,t. 12: Stereotyp jako przedmiot lingwistyki. Teoria, metodologia, analizy empiryczne,red. Janusz Anusiewicz, Jerzy Bartmiński, Wydawnictwo Uniwersytetu Wrocławskiego, Wrocław 1998, s. 124-134.
54. Evolution och mangfald i Adam Mickiewicz’ språk,[w:] Adam Mickiewicz. En minnesbok till tvåhundraårsdagen av diktarens födelse,red. Ewa Teodorowicz-Hellman, Akademitrycks, Stockholm 1998, s. 91-99.
55. Kulturowe i tekstotwórcze aspekty profilowania,[w:] Profilowanie języku i w tekście, red. Jerzy Bartmiński, Ryszard Tokarski, Wydawnictwo UMCS, Lublin 1998, s. 35-52.
56. Wspólnota kulturowa – kultura języka,„Prace Filologiczne” 1998, XLIII, s. 473-479.
57. Językowy obraz świata a perswazyjna funkcja tekstów (O poszukiwaniu wspólnoty kulturowej), współautor: Paweł Nowak,[w:] Język. Teoria – Dydaktyka. Materiały 21. konferencji językoznawczej w Trzcinicy k. Jasła w dniach 27-29 maja 1998 r.,red. Barbara Greszczuk, Wydawnictwo WSP Rzeszów, Rzeszów 1999, s. 207-215.
58. Językowy obraz świata w metaforach potocznych,[w:] Językowy obraz świata, red Jerzy Bartmiński, wyd. 2, Wydawnictwo UMCS, Lublin 1999, s. 65-81.
59. Przeszłość i współczesność w językowym obrazie świata. Metodologiczne pytania i propozycje,[w:] Przeszłość w językowym obrazie świata,red. Anna Pajdzińska, Piotr Krzyżanowski, Wydawnictwo UMCS, Lublin 1999, s. 9-23.
60. Semantyka ram interpretacyjnych w leksykologii,„Annales UMCS” 2000, sectio FF: Philologiae, vol. XVIII,, s. 261-272.
61. Introspekcja w semantycznym opisie języka,[w:] Współczesna leksyka, cz. II, red. Kazimierz Michalewski, Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego, Łódź 2000, s. 123-131.
62. Pole znaczeniowe w badaniach stylistycznych. O wzbogacaniu konotacji słów w tekście poetyckim,„Prace Filologiczne” 2000, XLVI, s. 591-595.
63. Słownictwo jako interpretacja świata,[w:] Współczesny język polski, red. Jerzy Bartmiński, Wydawnictwo UMCS, Lublin 2001 (wydanie II poszerzone), s. 343-370.
64. Typy racjonalności w językowym obrazie świata,[w:] Semantyka tekstu artystycznego,red. Anna Pajdzińska, Ryszard Tokarski, Wydawnictwo UMCS, Lublin 2001, s. 231-245.
65. Wstęp, współautor: Anna Pajdzińska,[w:] Semantyka tekstu artystycznego, red. Anna Pajdzińska, Ryszard Tokarski, Wydawnictwo UMCS, Lublin 2001, s. 7-8.
66. Konceptualizacja zwierząt w potocznej świadomości językowej,[w:] Prawna ochrona zwierząt,red. Marek Mozgawa, Wydawnictwo Werba, Lublin 2002, s. 11-18.
67. Manipulacja to zniewalanie. A cóż począć z „urodzonymi w niewoli”?, [w:] Manipulacja w języku,red. Piotr Krzyżanowski, Piotr Nowak, Wydawnictwo UMCS, Lublin 2004, s. 61-70.
68. Semantika i kultura. Slovo v poeticzeskom tiekstie. „Textus”. Etika i socjologja teksta. Nauczno-metodiczeskij seminar „Textus”, vyp. 10, Sankt-Petersburg, Stavropol 2004, s. 71-75.
69. Semantyczne konotacje słowa w tekście poetyckim,[w:] Słowa, słowa, słowa... w komunikacji językowej,red. Marcelina Grabska, Fundacja Rozwoju Uniwersytetu Gdańskiego, Gdańsk 2004, s. 15-24.
70. Profilowanie a gra znaczeniami w tekście artystycznym, współautor: Anna Pajdzińska, [w:] Punkt widzenia w tekście i w dyskursie,red. Jerzy Bartmiński, Stanisława Niebrzegowska-Bartmińska, Ryszard Nycz, Wydawnictwo UMCS, Lublin 2004, s. 27-40.
71. Semantyka języka a konteksty kulturowe: wspólnota czy odrębność doświadczeń?,[w:] W kręgu wiernej mowy,red. Maria Wojtak, Małgorzata Rzeszutko, Wydawnictwo UMCS, Lublin 2004, 137-145.
72. Konotacja semantyczna – strukturalistyczna czy kognitywna?,[w:] Językoznawstwo kognitywne III. Kognitywizm w świetle innych teorii,red. Olga Sokołowska, Danuta Stanulewicz, Wydawnictwo Uniwersytetu Gdańskiego, Gdańsk 2006, s. 209-226.
73. Pola znaczeniowe i ramy interpretacyjne – dwa spojrzenia na język,„LingVaria” (I) 2006, nr 1, s. 34-46.
74. Wstęp, współautor: Dorota Sarzyńska, [w:] Człowiek i sacrum. O pojęciach religijnych w języku i kulturze, red. Dorota Sarzyńska, Ryszard Tokarski, Towarzystwo Naukowe Sandomierskie, Sandomierz 2006, s. 9.
75. Humor w reklamie: stereotypy i innowacje kulturowe,[w:] Język polski jako narzędzie komunikacji we współczesnym świecie,red. Jan Mazur, Małgorzata Rzeszutko-Iwan, Wydawnictwo UMCS, Lublin 2007, s. 87-92.
76. Medialna wizja świata a kreatywność językowa, współautor: Paweł Nowak,[w:] Kreowanie światów w języku mediów, red. Piotr Nowak, Ryszard Tokarski, Wydawnictwo UMCS, Lublin 2007, s. 9-35.
77. Semantyczne definicje „na opak”. Językowa diagnoza dziwnych felietonowych światów,[w:] Człowiek wobec wyzwań współczesności. Upadek wartości czy walka o wartość?,red. Jan Mazur, Agata Małyska, Katarzyna Sobstyl, Wydawnictwo UMCS, Lublin 2007, s. 92-103.
78. Wstęp, współautor: Paweł Nowak, [w:] Kreowanie światów w języku mediów, red. Piotr Nowak, Ryszard Tokarski, Wydawnictwo UMCS, Lublin 2007, s. 7-8.
79. Żołnierz prostak i dzieci Apollina. Tekstowe realizacje dwóch ram interpretacyjnych,[w:] Na językoznawczych ścieżkach. Prace ofiarowane Profesorowi Jerzemu Podrackiemu, red. Agnieszka Mikołajczuk, Radosław Pawelec, Wydawnictwo Naukowe Semper, Warszawa 2007, s. 215-220.
80. Konotacja a problemy kategoryzacji,[w:] „Język a Kultura”, t. 20: Tom Jubileuszowy,red. Anna Dąbrowska, Wydawnictwo Uniwersytetu Wrocławskiego, Wrocław, 2008 s. 143-162.
81. Konotacje – prototypy – otevřené definice,[w:] Čitanka textů z kognitivni lingvistiky II, Wydawnictwo Uniwersytetu Karola v Praze, Praha 2008, s. 13-25.
82. Efekty manipulacyjne: między akceptacją a odrzuceniem,[w:] Polszczyzno moja… Księga jubileuszowa z okazji 40-lecia pracy naukowej i dydaktycznej Profesora Jerzego Bralczyka, red. Grzegorz Dąbkowski, Oficyna Wydawnicza ASPRA-JR 2009, Warszawa 2009, s. 285-298.
83. Metafora i kategoryzacja w tekście,[w:] Wokół słów i znaczeń III. Z zagadnień leksykalno-semantycznych. Materiały trzeciej konferencji językoznawczej poświęconej pamięci Profesora Bogusława Krei,red. Beata Milewska, Sylwia Rzedzicka, Wydawnictwo Uniwersytetu Gdańskiego, Gdańsk 2009, s. 11-18.
84. Semantična konotacija i vidkrita definicja značennja, „Volin’ Filologia: Tekst i kontekst”. Intertekstualnist’ u sistemi chudożn’o-filosofs’kogo mislennja: teoretični i istoriko-literaturni vimiri,vyp.7,Volinskij Nacionalnij Universitet im. Lesi Ukrainki Luck 2009, s. 336-353.
85. Znaczeniowa otwartość tekstu artystycznego a paradygmaty badawcze semantyki,[w:] Język pisarzy jako problem lingwistyki, t. 2, red. Tomasz Korpysz, Anna Kozłowska, Wydawnictwo Uniwersytetu Kardynała Stefana Wyszyńskiego, Warszawa 2009, s. 65-79.
86. O tradycji w badaniach semantycznych – subiektywnie,[w:] Człowiek – słowo – świat,red. Jolanta Chojak, Tomasz Korpysz, Krystyna Waszakowa, Wydawnictwo Uniwersytetu Warszawskiego, Warszawa 2010, s. 48-55.
87. O czym się śni…? Względność kategorii aksjologicznych,[w:] W świecie nazw. Księga jubileuszowa dedykowana Profesorowi Czesławowi Kosylowi,red. Halina Pelcowa, Wydawnictwo UMCS, Lublin 2010, s. 399-405.
88. Jazykový obraz světa a kreativni text, współaut. Anna Pajdzińska,„Slovo a Slovesnost” 2010, nr 71, s. 288-297.
89. Relatywizm w języku – relatywizm w tekście, [w:] Relatywizm w języku i kulturze,red. Anna Pajdzińska, Ryszard Tokarski, Wydawnictwo UMCS, Lublin 2010, s. 203-215.
90. Wstęp, współautor: Anna Pajdzińska, [w:] Relatywizm w języku i kulturze,red. Anna Pajdzińska, Ryszard Tokarski, Wydawnictwo UMCS, Lublin 2010, s. 7-8.
91. „… A po wojnie czas na miłość”. Skrypty w satyrycznej Rozmowie Mariana Hemara,[w:] Wojna i postpamięć,red. Zbigniew Majchrowski, Wojciech Owczarski, Wydawnictwo Uniwersytetu Gdańskiego, Gdańsk 2011, s. 297-312.
92. Innowacyjne użycia języka a badania semantyczne, współautor: Anna Pajdzińska,[w:] Polskie dźwięki, polskie słowa, polska gramatyka (System – teksty – norma – kodyfikacja), red. Barbara Pędzich, Dorota Zdunkiewicz-Jedynak, Wydawnictwo Uniwersytetu Warszawskiego, Warszawa 2011, s. 51-60.
93. Semantyczna polifonia słowa w interpretacjach tekstu,[w:] „Słowa, słowa, słowa”… w komunikacji językowej, III,red. Marcelina Grabska, Fundacja rozwoju Uniwersytetu Gdańskiego, Gdańsk 2011, s. 11-20.
94. Tradycje badawcze w leksykologii a semantyka rozumienia,[w:] Odmiany stylowe polszczyzny – dawniej i dziś, red. Urszula Sokólska, Wydawnictwo Uniwersytetu Warszawskiego Białystok 2011, s. 363-376.
95. O kilku zadaniach współczesnej semantyki leksykalnej,[w:] Słowa, style, metody, red. Halina Pelcowa, Maria Wojtak, Wydawnictwo UMCS, Lublin 2012, s. 247-259.
96. Pola językowe w badaniu tekstu,[w:] Słowa i ich opis. Na drogach współczesnej leksykologii,red. Dorota Zdunkiewicz-Jedynak, Wydawnictwo Uniwersytetu Warszawskiego, Warszawa 2012, 23-30.
97. Skrypty w semantycznym opisie systemu i tekstu, „Poradnik Językowy” 2012, nr 6, s. 46-55.
98. Opinia dla Senatu Uniwersytetu Warszawskiego w związku z nadaniem tytułu doktora honoris causa Profesorowi Jurijowi Apresjanowi, [w:] Uroczystość wręczenia dyplomu doktora honoris causa Uniwersytetu Warszawskiego Prof. Jurijowi Apresjanowi, Biuro Promocji Uniwersytetu Warszawskiego, Warszawa 2012, s. 21-25.
99. Abstrakt: Czy semantyka jest dyscypliną autonomiczną?,[w:] Symposia Linguistica Thorunensia II. Langue i Parole. W stulecie śmierci Ferdinanda de Saussure’a,red. Piotr Sobotka, Wydawnictwo BEL Studio, Warszawa 2013, s. 84-86.
100. Czy semantyka jest dyscypliną autonomiczną?, „Linguistica Copernicana” 2013, nr 2 (10) 2013, s. 201-216.
101. Językowy obraz świata - wątpliwości i sugestie,[w:] 70 lat współczesnej polszczyzny. Zjawiska - procesy - tendencje, red. Anna Dunin-Dudkowskai Agata Małyska, Wydawnictwo UMCS,Lublin 2013, s. 581-588.
102. Znaczenie słowa i zasada wewnętrznej motywacji cech semantycznych,„Poznańskie Studia Polonistyczne”, Seria językoznawcza 2013, nr 20 (40), s. 195-204.
103. Semantyka, onomazjologia i narracje o świecie,[w:] Narracyjność języka i kultury,red. Dorota Filar, Dorota Piekarczyk, Wydawnictwo UMCS, Lublin 2014, s. 117-128.
104. Dwie lingwistyczne fraszki Mariana Hemara,[w:] Imiona komunikacji językowej, czyli demakijażowanie sensów. Księga jubileuszowa dedykowana Profesor Marcelinie Grabskiej,red. Katarzyna Wojan, Żanna Sładkiewicz, Anna Hau, Wydawnictwo Uniwersytetu Gdańskiego, Gdańsk 2015, s. 251-257.
105. Relatywizm językowy. O względności językowych światów,[w:] Slavistika – Areálova slavistika – Stredoeurópske štúdiá, red. Marek Mitka, Filozofická fakulta Prešovskej univerzity, Prešov 2015, s. 121-138.
106. Skrypty w językowym i tekstowym obrazie świata,[w:] Medialny obraz świata,t. I: Zagadnienia teoretyczne,red. Iwona Hofman, Danuta Kępa-Figura, Wydawnictwo UMCS, Lublin 2015, s. 47-60.
107. Slovo na úvod, współautorzy: Peter Kaša, Marta Vojteková, [w:] Interpretácie sveta v jazyku, red. Peter Kaša, Ryszard Tokarski, Marta Vojteková, Prešov 2015, s. 7-8.
108. Konotacje tekstowe w interpretacji wypowiedzenia,[w:] Komunikatywizm - przyszłość nauki XXI wieku,red. Grażyna Habrajska, Wydawnictwo Primum Verbum, Łódź 2016, s. 215-223.
109. Od językowego obrazu świata do obrazów świata w języku,„Język Polski” 2016,  XCVI, nr 2, s. 28-37.
110. O poszukiwaniu języka. Język i obraz w przekładzie intersemiotycznym, [w:] Konwencja i kreacja w tekstach kultury, red. Małgorzata Karwatowska, Robert Litwiński, Adam Siwiec, Wydawnictwo UMCS, Lublin 2016, s. 73-82.
111. Tekstowe obrazy świata,[w:] Route 66: from Deep Structures to Surface Meanings. A Festschrift for Henryk Kardela on his 66^th Birthday, Wydawnictwo UMCS, Lublin 2017.
112. Język zanurzony w kulturze, [w:] Ku rzeczom niebłahym, red. Jolanta Chojak, Zofia Zaron, Wydział Polonistyki UW, Warszawa 2018, s. 81-91.
113. Felietony śpiewane Wojciecha Młynarskiego, [w:] O języku dla Anny Wierzbickiej, red. Jolanta Chojak, Zofia Zaron, Wydawnictwo BEL Studio, Warszawa 2018, s. 229-240.

Tłumaczenia:

1. [Tłumaczenie z języka rosyjskiego]: Aleksandra Vasileva Superanskaja, Znak językowy a nazwa własna,„Językoznawca” 1970, z. 21-22, s. 171-176.
2. [Tłumaczenie z języka angielskiego] Anna Wierzbicka, Znaczenie nazw kolorów i uniwersalia widzenia, [w:] Anna Wierzbicka, Język – umysł – kultura, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 1999, s. 405-449.

Wywiady z udziałem Profesora:

1. Rozmowa z Ryszardem Tokarskim o jego pracach nad strukturą i funkcjonowaniem języka w mediach: Maria Szabłowska, O języku w mediach. „Forum Akademickie”, 2004, nr 12, s. 54-55.
2. Język i jego funkcje. Z prof. dr. hab. Ryszardem Tokarskim rozmawia Łukasz Janicki,„Wiadomości Uniwersyteckie”, maj 2007, s. 16-18.
3. Radom – miasto, do którego lubię wracać – rozmowa z Ryszardem Tokarskim…, „Resursa”, Radomski Miesięcznik Kulturalny, IV, grudzień 2008, s. 7-9.
4. Żeby w życiu było więcej życia, (Rozmowa Profesor Anny Pajdzińskiej z Profesorem Ryszardem Tokarskim), [w:] Barwy słów. Studia lingwistyczno-kulturowe, red. Dorota Filar i Piotr Krzyżanowski, Lublin 2017.

Opieka nad doktoratami/magisteriami:

• Wykaz prac doktorskich pod kierunkiem Ryszarda Tokarskiego:

- Dorota Filar, Nazwy somatyczne jako wykładniki kontaktu człowieka ze światem: porównawcze studium językowego obrazu świata w polszczyźnie ogólnej i poezji współczesnej

- Paweł Nowak, Opozycja Swój–Obcy jako zasada organizacji językowego obrazu świata: na materiale publicystyki krajowej z pierwszej połowy lat pięćdziesiątych

- Danuta Kępa-Figura, Językowy obraz ptaka i wybranych gatunków ptaków we współczesnej polszczyźnie

- Dorota Piekarczyk, Kwiaty we współczesnym językowym obrazie świata

- Renata Dybalska, Sekundarne gatunki mowy w reklamie

- Małgorzata Wilgucka, Miłość w rozumieniu młodzieży licealnej: rekonstrukcja obrazu językowego

- Artur Mamcarz, Językowe sposoby kształtowania postaw i zachowań w felietonie politycznym: analiza retoryczna

- Katarzyna Sadowska-Dobrowolska, Poetycki obraz świata – konceptualizacja nocy i odmiennych stanów świadomości w twórczości Wacława Mrozowskiego

- Adrian Szary, Aksjologia dla dużych i małych, czyli świat wartości w bajkach Leszka Kołakowskiego

- Elwira Bolek Język i obraz w artystycznym plakacie teatralnym. Analizy semiotyczno-kulturowe

Otrzymane nagrody i odznaczenia:

2014: nagroda główna Rektora Uniwersytetu Warszawskiego w dziedzinie nauk społecznych i humanistycznych w Konkursie na Najlepszą Publikację Akademicką Academia 2014 za monografię autorską Światy za słowami. Wykłady z semantyki leksykalnej (UMCS Lublin 2013)

2017: nagroda indywidualna I stopnia za całokształt dorobku, przyznana przez Rektora UMCS

1995: Srebrny Krzyż Zasługi

2017: Medal 700-lecia Lublina

Hobby: ogrodnictwo (dyplom mistrza sadownika), wody i lasy; turystyka europejska, fotografia, zwłaszcza architektury romańskiej, gotyckiej i włoskiego renesansu oraz sztuki sakralnej

Opracowanie: Dorota Filar

Opracowanie edytorskie: Karolina Rybicka i Klaudia Goliszek