Prof. dr hab. Roman Lewicki

Adres e-mail: olaro@vp.pl

ORCID: https://orcid.org/0000-0002-6580-5796

Obszary zainteresowań badawczych: językoznawstwo, przekładoznawstwo, leksykografia przekładowa

Uzyskane stopnie i tytuły naukowe:

1977– magister filologii rosyjskiej, Uniwersytet Leningradzki (promotor: prof. Wiera Fiodorowna Iwanowa)

1984 – stopień doktora nauk humanistycznych uzyskany na podstawie rozprawy pt. Zjawiska podstandardowe w polskich przekładach współczesnej prozy rosyjskiej (promotor prof. dr hab. Andrzej Bogusławski)

1994 – stopień doktora habilitowanego nauk humanistycznych uzyskany na podstawie rozprawy Konotacja obcości w przekładzie

1999 – stanowisko profesora UMCS

2003 – tytuł profesora

Sprawowane funkcje na UMCS:

1994 – 2019 – kierownik Zakładu Języka Rosyjskiego

1997 – 2003 – dyrektor Instytutu Filologii Słowiańskiej

2019 – 2023 – kierownik Katedry Językoznawstwa Słowiańskiego

Członkostwo w komitetach naukowych:

od 2015 roku – członek Komitetu Słowianoznawstwa Polskiej Akademii Nauk

Wykłady, staże naukowe w kraju i za granicą:

Staż badawczy na Uniwersytecie w Lipsku (1987)

Staż badawczy na Uniwersytecie Leningradzkim (1997)

Wykłady i konwersatoria na Uniwersytecie w Saarbrücken (1989–1990, 1991)

Wykład gościnny na Uniwersytecie w Innsbrucku (2012)

Wykład gościnny na Uniwersytecie Gdańskim (2016)

Granty badawcze/projekty:

Uczestnictwo w realizacji grantu fundacji Siemens AG poświęconym komputerowemu wspomaganiu nauczania gramatyki współczesnego języka rosyjskiego na Uniwersytecie w Saarbrücken (1997).

Uczestnictwo w międzynarodowym projekcie encyklopedycznego słownika biobibliograficznego Lexicon Grammaticorum kierowanym przez Uniwersytet we Frankfurcie nad Menem – autorstwo 34 biogramów lingwistów rosyjskich (1993–1996, 2. wyd. 2009).

Organizacja konferencji naukowych:

Pomysłodawca i organizator cyklicznych konferencji naukowych Przekład – Język – Kultura (Kazimierz Dolny nad Wisłą, Lublin) – 5 edycji, 2002–2018.

Wypromowani doktorzy:

1. Teresa Giedz-Topolewska, Językowe wyznaczniki pragmatyki współczesnych rosyjskich tekstów reklamowych, 2001.
2. Maria Mocarz, Predykatywy leksykalne w konfrontacji przekładowej, 2002.
3. Jurij Kuczerski, Bariera językowo-kulturowa w przekładzie i sposoby jej przezwyciężania (na materiale polskich przekładów wybranych utworów literatury rosyjskiej XIX i XX wieku), 2002.
4. Beata Podeszwik, Legendy i podania staroruskie w przekładach Ryszarda Łużnego (analiza lingwistyczna), 2003.
5. Edyta Manasterska, Polska poezja dla dzieci w przekładach na język rosyjski (Julian Tuwim i Jan Brzechwa), 2005.
6. Ewa Białek, Kolokacja jako jednostka przekładu z języka rosyjskiego na język polski, 2006.
7. Tatiana Siniawska-Sujkowska, Adekwatność funkcjonalna przekładu a sygnały metakomunikacyjne, 2006.
8. Małgorzata Wideł-Ignaszczak, Przekaz leksyki religijnej w przekładach z języka polskiego na język rosyjski, 2011.
9. Katarzyna Oszust, Miejsce i właściwości ćwiczeń przekładowych w toku akwizycji języka rosyjskiego, 2012.
10. Olga Czuruta, Podstawowe tendencje translatorskie w przekładzie tekstów wielokulturowych, 2015.
11. Marcin Dziwisz, Kreowanie rzeczywistości fantastycznej w oryginale i przekładzie wybranych utworów literatury fantasy, 2015.
12. Olga Iakovleva, Nowa frazeologia we współczesnej prasie rosyjskiej, 2017.

Recenzje w przewodach naukowych:

Profesor występował kilkunastokrotnie jako recenzent w przewodach doktorskich i habilitacyjnych, a także w postępowaniach o nadanie tytułu profesora, w tym kilkakrotnie jako superrecenzent (dla Centralnej Komisji ds. Stopni i Tytułów).

Działalność dydaktyczna

Wypromował na UMCS 100 magistrów, ponadto w Państwowej Wyższej Szkole im. Papieża Jana Pawła II w Białej Podlaskiej – 150 absolwentów z dyplomem licencjata.

Prowadzone przedmioty:

- Teoria tłumaczenia

- Analiza przekładu

- Językoznawstwo ogólne

- Gramatyka opisowa współczesnego języka rosyjskiego

Otrzymane medale, nagrody i odznaczenia:

- Złoty Krzyż Zasługi – 1999

- Złoty Medal za Długoletnią Służbę – 2013 

- Medal Komisji Edukacji Narodowej – 2006

- Medal uznania Prezydenta Miasta Lublin – 2013

- Medal „Zasłużony dla Państwowej Szkoły Wyższej im. Papieża Jana Pawła II w Białej Podlaskiej” – 2015

- Nagroda Rektora UMCS Homo Didacticus – 2022

Wybrane najważniejsze publikacje:

Dorobek naukowy Romana Lewickiego obejmuje blisko 200 pozycji. Są to:

- monografie autorskie i słowniki

- artykuły w czasopismach

- rozdziały w monografiach wieloautorskich

- artykuły hasłowe w encyklopediach

- redakcje tomów

- recenzje prac naukowych

- ponadto teksty popularne i przekłady tekstów naukowych i literackich.

Prace pisane były zarówno w języku polskim, jak i rosyjskim oraz niemieckim. Niektóre z publikacji Profesora zostały też przetłumaczone na język angielski. Teksty te ukazały się w prestiżowych czasopismach oraz wydawnictwach w Polsce, Austrii, Czechach, Hiszpanii, Luksemburgu, Niemczech, Rosji i Serbii.

Monografie naukowe i słowniki:

1. Przekład wobec zjawisk podstandardowych. Na materiale polskich przekładów współczesnej prozy rosyjskiej, Wydawnictwo UMCS, Lublin 1986, 221 s.
2. Konotacja obcości w przekładzie. (Rozprawy habilitacyjne LXX), Wydawnictwo UMCS, Lublin 1993, 217 s.
3. Obcość w odbiorze przekładu, Wydawnictwo UMCS, Lublin 2000, 176 s.
4. Христианство. Русско-польский словарь / Chrześcijaństwo. Słownik rosyjsko-polski, Instytut Wydawniczy PAX, Warszawa 2002, 367 s.
5. Polsko-rosyjski słownik nazw własnych, Wydawnictwo UMCS, Lublin 2008, 222 s.
6. Zagadnienia lingwistyki przekładu, Wydawnictwo UMCS, Lublin 2017, 362 s.

Redakcja tomów:

1. (współred.) Intermedialność / Intermedialität, Wydawnictwo UMCS, Lublin 2001, 270 s.
2. (red.) Przekład – Język – Kultura, Wydawnictwo UMCS, Lublin 2002, 203 s.
3. (współred.) Interkulturalität. Slawistische Fallstudien / Interkulturowość. Studia slawistyczne, Innsbruck 2005, 275 s.
4. (współred.) Aspekty rozwijania kompetencji komunikacyjnej języka obcego w kształceniu neofilologicznym, Wydawnictwo PSW im. Papieża Jana Pawła II, Biała Podlaska 2007, 148 s.
5. (red.) Przekład – Język – Kultura II, Wydawnictwo UMCS, Lublin 2010, 258 s.
6. (red.) Przekład – Język – Kultura III, Wydawnictwo UMCS, Lublin 2012, 177 s.
7. (współred.) Rozwijanie wiedzy, umiejętności i postaw w kształceniu filologicznym. Nowe wyzwania, Wydawnictwo PSW im. Papieża Jana Pawła II, Biała Podlaska 2013, 267 s.
8. (red.) Przekład – Język – Kultura IV, Wydawnictwo UMCS, Lublin 2015, 228 s.
9. (red.) Przekład – Język – Kultura V, Wydawnictwo UMCS, Lublin 2018, 167 s.

Artykuły w czasopismach naukowych (wybór prac):

1. Принцип функциональной адекватности и его роль в современной критике художественного перевода ( на примере польского перевода повести В. Липатова „Серая мышь”), „Lubelskie Materiały neofilologiczne” 1977, 1978, s. 177–186.
2. К вопросу о переводе диалектной и просторечной лексики, „Przegląd Rusycystyczny” 3, 1984, s. 163–169.
3. О принципе функциональной адекватности перевода, „Съпоставително езикознание” 3, [Sofia] 1984, s. 68–77.
4. Z badań nad normą przekładu z języka rosyjskiego na polski, „Slavia Orientalis” 1–2, 1991, s. 57–65.
5. Phrasematik im Übersetzungstext als Träger der Fremdkonnotation, „Terminologie et traduction” 2–3, [Luxembourg] 1992, s. 359–367.
6. Gehören alle Textelemente der Übersetzung zur Zielsprache? „Kwartalnik Neofilologiczny” 1, 1995, s. 49–54.
7. Экзотизация в переводе как вопрос переводческой стратегии, „Slavia Orientalis” 3, 1996, s. 401–408.
8. Eksperymentalne badanie przekładu (problem konotacji obcości), „Annales UMCS”, sec. FF, vol. XVI, 1998, s. 3–17.
9. Kształcenie tłumaczy na specjalizacji tłumaczeniowej filologii rosyjskiej. Założenia i realizacja, „Glottodidactica”, vol . XXVI, 1998, s. 167–174.
10. Rosyjsko-polski słownik objaśniająco-przekładowy „Chrześcijaństwo”. Koncepcja i wybrane materiały, „Studia Rossica” XI, 2001, s. 287–295.
11. Kłopoty z Białą Podlaską, czyli o nazwach polskich miast w tekstach rosyjskich, „Rozprawy naukowe PWSZ im. Papieża Jana Pawła II w Białej Podlaskiej”, t. 1, 2007, s. 99–107.
12. Pojęcie transformacji przekładowych w kontekście statusu tłumacza, „Lingwistyka Stosowana” 3, 2010, s. 45–52.
13. О некоторых польских топонимax в русском тексте, „Eslavística Complutense” 11, [Madrid] 2011, s. 95–105.
14. Przekładoznawstwo w kontekście lingwistyki stosowanej, „Lingwistyka Stosowana” 4, 2011, s. 87–94.
15. Starzenie się przekładów: zmiany języka czy norm tłumaczeniowych?, „Między Oryginałem a Przekładem” 2 (44), 2019, s. 99–116.
16. O najnowszej historii Polski dla Rosjan. Studium pewnej strategii translatorskiej, „Slavia Orientalis” 1, 2020, s. 95–106.
17. Wymiar kulturowy w przekładach tekstów użytkowych, „Roczniki Humanistyczne”, t. LXVIII, z. 7, „Słowianoznawstwo”, 2020, s. 159–174.
18. O двойной обусловленности перевода, „Babel. International Journal of Translation”, vol. 68, nr 2, 2022, s. 224–235.
19. Toponimia Warszawy w przekładzie powieści popularnej, „Językoznawstwo”, vol. 17, nr 2, 2022, s. 9–20.
20. Rosyjski czasownik ГОВЕТЬ i jego derywaty w konfrontacji przekładowej, „Roczniki Humanistyczne”, vol . 71, nr 7, 2023, s. 245–267.

Rozdziały w monografiach naukowych (wybór prac):

1. Типы аббревиатур в современной русской печати, [в:] Материалы XIII Всесоюзной студенческой научной конференции. Филология, Новосибирск 1975, s. 29–30.
2. Uwagi o kolokwializmach w leksykografii polsko-rosyjskiej, [w:] J. Wawrzyńczyk (red.), Studia ze współczesnej leksykografii polsko-rosyjskiej, Toruń 1990, s. 65–77.
3. Безэквивалентные типы текстов как проблема перевода, [w:] R. Zimek (red.), Studie z textové lingvistiky, Univerzita Palackého, Olomouc 1990, s. 114–123.
4. Opracowanie leksykograficzne derywatów nazw własnych w słowniku polsko-rosyjskim, [w:] J. Wawrzyńczyk (red.), Lexicographica Slavica. Prace poświęcone Profesorowi Andrzejowi Bogusławskiemu, Toruń 1992, s. 21–25.
5. Einige sprachliche und funktionelle Faktoren der Alterung literarischer Übersetzungen, [in:] Wechselbeziehungen zwischen slawischen Sprachen, Literaturen und Kulturen in Vergangenheit und Gegenwart. Akten der Tagung aus Anlass des 25-jährigen Bestehens des Instituts für Slawistik an der Universität Innsbruck (Innsbruck, 25–27 Mai 1995) [= „Slavica Aenipontana” 4], Innsbruck 1996, s. 194–205.
6. Między adaptacją a egzotyzacją: The Pickwick Papers w przekładzie polskim i rosyjskim, [w:] W. Kubiński, O. Kubińska, T. Z. Wolański (red.), Przekładając nieprzekładalne / Translating the Untranslatable, Gdańsk 2000, s. 191–201.
7. Intermedialität aus neuphilologischer Sicht, [in:] R. Lewicki, I. Ohnheiser (red.), Intermedialność / Intermedialität, Lublin 2001, s. 15–22.
8. Die Empfängerbefragung als Forschungsmethode bei der Untersuchung sprachlicher Merkmale der Übersetzung, [in:] R. Lewicki, I. Ohnheiser (red.), Intermedialność / Intermedialität, Lublin 2001, s. 169–181.
9. Terminologia wschodniego chrześcijaństwa w aspekcie przekładalności, [w:] J. Lewandowski (red.), Języki specjalistyczne. Problemy technolingwistyki, Warszawa 2002, s. 181–190.
10. Polsko-rosyjski słownik nazw własnych – założenia programowe i wybrane materiały, [w:] A. Pstyga (red.), Słowo z perspektywy językoznawcy i tłumacza, t. II, Gdańsk 2005, s. 93–101.
11. Äquivalenz und Unübersetzbarkeit religiöser Lexik ( russisch – polnisch), [in:] Ch. Engel, R. Lewicki (hrsg.), Interkulturalität. Slawistische Fallstudien / Interkulturowość. Studia slawistyczne, Innsbruck 2005, s. 35–49.
12. Wymiar językowy i wymiar kulturowy w ekwiwalencji przekładowej, [w:] K. Hejwowski, A. Szczęsny, U. Topczewska (red.), 50 lat polskiej translatoryki, Warszawa 2009, s. 95–100.
13. Niektóre kulturowe aspekty ustalania ekwiwalencji w przekładzie nazw własnych, [w:] R. Lewicki (red.), Przekład – Język – Kultura II, Lublin 2010, s. 31–41.
14. Translaty w słowniku przekładowym – poszukiwanie i ustalanie, [w:] W. Chlebda (red.), Na tropach translatów. W poszukiwaniu odpowiedników przekładowych, Opole 2011, s. 159–165.
15. Заметки о русской религиозной лексике в двуязычной лексикографии, [в:] А. К. Гадомский, К. Кончаревић (ред.), Tеолингвистика. Међународни тематски зборник радова / Международный тематический сборник статей, Православни богословски факултет – Институт за теолошка истраживања, Београд 2012, s. 420–429.
16. Русская религиозная лексика в переводческой конфронтации: избранные приемы перевода, [в:] Ј. Грковић-Мејџор, К. Кончаревић(ред.),Theolinguistic Studies of Slavic Languages / Tеолингвистичка проучавања cловенских језика, yредн, Српска Академија Наука и Уметности, Отдељење Језика и Књижевности (= cрпски језик у светлу савремених лингвистичких теорија, књ. 5), Београд 2013, s. 153–167.
17. О nazwach realiów i ich tłumaczeniu – próba rewizji, [w:] R. Lewicki (red.), Przekład – Język – Kultura IV, Lublin 2015, s. 109–121.
18. Параллельные тексты в процессе составления переводного словаря, [w:] Д. Шумска, К. Озга (red.), Язык и метод: Русский язык в лингвистических исследованиях XXI века, т. 3: Лингвистический анализ на грани методологического срыва, Kraków 2015, s. 95–104.
19. Komunikacja międzykulturowa w przekładzie okiem lingwisty, [w:] E. Kujawska-Lis, I.A. Ndiaye (red.), Komunikacja międzykulturowa w świetle współczesnej translatologii, t . V: Język przekładu i komunikacji międzykulturowej, red. K. Kodeniec, J. Nawacka, Olsztyn 2016, s. 13–26.
20. Nazwy herbów szlacheckich w konfrontacji przekładowej, [w:] R. Lewicki (red.), Przekład – Język – Kultura V, Lublin 2018, s. 111–120.
21. Obcość w przekładzie i obcość w kulturze, [w:] R. Lewicki (red.), Przekład – Język – Kultura, Lublin 2002, s. 43–53. Przekład angielski: Foreigness in Translation and Foreigness in Culture, transl. by S . Gauger, [in:] P. de Bończa Bukowski, M. Heydel (eds.), Polish Translation Studies in Action. Concepts – Methodologies – Applications. A Reader, Peter Lang, Berlin 2019, s. 297–306.
22. Wybrane rosyjskie zrosty frazeologiczne w aspekcie leksykograficznym i przekładowym, [w:] W. Mokijenko, J. Tarsa (red.), Język i pamięć. Księga jubileuszowa dedykowana Panu Profesorowi Wojciechowi Chlebdzie z okazji 70. urodzin, Opole 2020, s. 361–374.
23. Niektóre aspekty lokalizacji produktów konsumpcyjnych, czyli na pograniczach przekładu, [w:] J. Knieja, J. Krajka (red.), Teksty, komunikacja, translacja w perspektywie antropocentrycznej. Studia dedykowane Panu Profesorowi Jerzemu Żmudzkiemu, Lublin 2021, s. 159–172.

Hasła słownikowe (wybór haseł):

1. Avanesov, Ruben Ivanovič, [in:] H. Stammerjohann (ed.), Lexicon Grammaticorum. Who’s Who in the History of World Linguistics, Max Niemeyer Verlag, Tübingen 1996, s. 56; Stammerjohann H. (ed.), Lexicon Grammaticorum. A Bio-Bibliographical Companion to the History of Linguistics. 2^nd edition, Revised and enlarged, vol. I–II, Max Niemeyer Verlag, Tübingen 2009, s. 85–86.
2. Bogorodickij, Vasilij Alekseevič, ibidem, s. 116–117; 2^nd edition: 178–179.
3. Buslaev, Fedor Ivanovič, ibidem, s. 151; 2^nd edition: 236.
4. Čikobava, Arnol’d Stepanovič, ibidem, s. 191; 2^nd edition: 303.
5. Dal’, Vladimir Ivanovič, ibidem, s. 216; 2^nd edition: 346–347.
6. Durnovo, Nikolaj Nikolaevič, ibidem, s. 263; 2^nd edition: 410.
7. Fortunatov, Filipp Fedorovič, ibidem, s. 303–304; 2^nd edition: 476–477.
8. Greč, Nikolaj Ivanovič, ibidem, s . 365; 2^nd edition: 564–565.
9. Grot, Jakov Karlovič, ibidem, s. 373–374; 2^nd edition: 581.
10. Karcevskij, Sergej Osipovič, ibidem, s. 498–499; 2^nd edition: 785–786.
11. Korš, Fedor Evgen’evič, ibidem, s. 526; 2^nd edition: 831–832.
12. Kruševskij, Nikolaj Vjačeslavovič, ibidem, 534–535; 2^nd edition: 843–844.
13. Lomonosov, Mixail (Mixajlo) Vasil’evič, ibidem, 584–585; 2^nd edition: 923–924.
14. Ušakov, Dmitrij Nikolaevič, ibidem, s. 949–950; 2^nd edition: 1543–1544.
15. Vinogradov, Viktor Vladimirovič, ibidem, s. 974–975; 2^nd edition: 1583–1584.
16. Vinokur, Grigorij Osipovič, ibidem, s. 975–976; 2^nd edition: 1584–1585.

Hobby: muzyka klasyczna, architektura, film

W uhonorowaniu jubileuszu 70-lecia urodzin i 45-lecia pracy na Uniwersytecie Marii Curie-Skłodowskiej w roku 2024 ukazał się okolicznościowy tom jubileuszowy: Przekład - Język - Kultura VI, Księga jubileuszowa dedykowana Profesorowi Romanowi Lewickiemu z okazji 70. urodzin pod red. E. Manasterskiej-Wiącek i E. Białek (Lublin, Wydawnictwo UMCS).

Opracowanie: Ewa Białek, Roman Lewicki