Prof. dr hab. Jerzy Brzeziński (1923–1990)

Obszary zainteresowań badawczych:

Profesor Jerzy Brzeziński - twórca studiów germanistycznych w UMCS, kierownik Zakładu Filologii Germańskiej, nauczyciel akademicki, nauczyciel języków obcych w poznańskich i lubelskich szkołach średnich, Studium Języka Polskiego dla Cudzoziemców oraz Okręgowego Ośrodka Metodycznego, współzałożyciel i przewodniczący Lubelskiego Oddziału Polskiego Towarzystwa Neofilologicznego, założyciel i wieloletni redaktor „Lubelskich Materiałów Neofilologicznych”, wybitny metodyk nauczania języków obcych, organizator laboratorium nauki języka obcego.

Swoją działalność zawodową rozpoczął w latach 50. jako nauczyciel języka rosyjskiego i angielskiego w Społecznym Gimnazjum Mechanicznym w Poznaniu, a następnie w Technikum Ekonomicznym im. Vetterów w Lublinie oraz Ośrodku Metodycznym Szkolnictwa Zawodowego, pełniąc tam funkcję instruktora metodycznego dla nauczycieli języków zachodnioeuropejskich województwa lubelskiego. W 1957 roku rozpoczął pracę jako lektor języka niemieckiego w UMCS.

Praca dydaktyczna w szkolnictwie średnim i wyższym oraz w ośrodku metodycznym dała Profesorowi możliwość prowadzenia badań w zakresie metodyki nauczania języków obcych. Swoje doświadczenia upowszechniał wówczas w formie artykułów naukowych w takich czasopismach jak: „Języki obce w szkole”, „Życie szkoły wyższej” oraz w periodykach niemieckich i amerykańskich. W roku 1966 nakładem PZWS ukazała się jego pierwsza książka Pozaszkolne i pozalekcyjne formy nauczania języków obcych.

Profesor Jerzy Brzeziński zorganizował w latach 60-tych pierwsze w Lublinie laboratorium nauki języka obcego, opracował założenia metodyczne i ich zastosowanie w pracy w laboratorium. W tym czasie ukazała się jego druga pozycja książkowa Laboratorium językowe w nauczaniu języków obcych (PZWS 1969).

Owocem dziewięciomiesięcznego pobytu w USA i pogłębionych tam studiów językoznawczych była praca doktorska napisana pod kierunkiem prof. Stefana Kubiny Próba zaprogramowania okresu bezpodręcznikowego w nauczaniu języka niemieckiego, obroniona na Uniwersytecie Poznańskim w 1972 roku.

Okres intensywnej pracy naukowej nie oznaczał zerwania kontaktów ze szkolnictwem średnim. Profesor widział konieczność oparcia swych badań o doświadczenia wynikające z bezpośredniego kontaktu z uczniami i nauczycielami. Współpracował z Instytutem Kształcenia Nauczycieli i Badań Oświatowych w Lublinie oraz Instytutem Programów Szkolnych przy Ministerstwie Oświaty i Wychowania. Dla potrzeb tego instytutu napisał kolejną książkę Okres bezpodręcznikowy w nauczaniu języka niemieckiego (MOiW 1974, 1975). W tym czasie na łamach czasopisma „Radar” ukazał się również cykl artykułów popularyzujących tematy glottodydaktyczne.

Od roku 1966 współpracował jako konsultant metodyczno-pedagogiczny z Ośrodkiem Usług Pedagogicznych i Socjalnych ZNP, Wiedzą Powszechną i Klubem Międzynarodowej Prasy i Książki.

W roku 1973 powierzono mu organizację Zakładu Filologii Germańskiej. Zakład ten rozpoczął działalność dydaktyczną w 1975 roku i pozostawał pod jego kierownictwem do 1990 roku. W roku 1980 ukończył swoją rozprawę habilitacyjną, Pomoce i środki audiowizualne w nauczaniu języków obcych, która wydana została w 1980 roku.

Lata osiemdziesiąte poświęcił badaniom nad nauczaniem języków obcych dzieci. Na ten temat opublikował cały szereg artykułów oraz zorganizował w 1986 roku ogólnopolską konferencję poświęconą tej problematyce. Rezultaty swych dociekań zawarł w prekursorskiej monografii Nauczanie języków obcych dzieci (WSiP 1987).

Interesował się również nauczaniem języka polskiego jako obcego, czego wynikiem była rozprawa Podstawy glottodydaktyczne nauczania języka polskiego dzieci polonijnych (Wydawnictwo UMCS 1987). Prze ostatnie kilka lat swego życia współpracował z Centrum Polonijnym w Lublinie, prowadził tam w miesiącach letnich wykłady i ćwiczenia dla nauczycieli języka polskiego za granicą.

Począwszy od 1971 roku brał udział we wszystkich kongresach nauczycieli języka niemieckiego, organizowanych przez Internationaler Deutschlehrerverband: Lipsk 1971, Kilonia 1974, Drezno 1977 (referat), Norymberga 1980 (referat), Budapeszt 1983 (referat), Berno 1986 (kierownictwo sekcji i referat). Wygłoszone przez niego referaty były opublikowane w materiałach pokonferencyjnych.

Szeroki obszar działalności Profesora stanowiła praca społeczna. W latach 1958-1968 organizował konferencje rejonowe dla nauczycieli wszystkich przedmiotów, a także jako przewodniczący Komisji Lektorów Sekcji Nauki ZNP, dla lektorów języków obcych.

W 1969 roku powierzono mu założenie Oddziału Lubelskiego Polskiego Towarzystwa Neofilologicznego. Jako przewodniczący Zarządu Okręgu przez cztery kadencje ukształtował formy pracy w okręgu i je rozwinął, przez co lubelski PTN stał się najsilniejszym okręgiem w kraju. Był także organizatorem I Ogólnopolskiego Sympozjum Neofilologicznego.

Ostatnim zagadnieniem, którym interesował się, było wykorzystanie komputera w nauczaniu języka obcego. Na zamówienie WSiP pisał pracę na ten temat, nie zdążył jej jednak ukończyć

Uzyskane stopnie/tytuły naukowe:

1947-1951 - studia w zakresie filologii angielskiej w Uniwersytecie Poznańskim; uzyskanie stopnia magistra filozofii

1963 - studia germanistyczne w Uniwersytecie Poznańskim, uzyskanie stopnia magistra filologii germańskiej

1972 - uzyskanie stopnia naukowego doktora nauk humanistycznych w zakresie językoznawstwa stosowanego

1980 - uzyskanie stopnia naukowego doktora habilitowanego nauk humanistycznych w zakresie dydaktyki języka niemieckiego

1981 - powołanie przez Ministra Nauki Szkolnictwa Wyższego i Techniki na stanowisko docenta

1988 - nadanie tytułu naukowego profesora nauk humanistycznych

Sprawowane funkcje na Uczelni:

1955-1973 - lektor języka niemieckiego w UMCS

1973 - stanowisko docenta kontraktowego w UMCS

1975-1990 – Kierownik Zakładu Filologii Germańskiej w UMCS

Wizytujące profesury/staże naukowe w kraju/za granicą:

1960 – Wielka Brytania, Stypendium Ministerstwa Oświaty, gdzie pod kierunkiem prof. Jana Konopnickiego przeprowadził badania nad szkolnictwem angielskim, które zostały wykorzystane w pracach nad ówczesną reformą szkolnictwa w Polsce

1966 – USA, 9-miesięczne stypendium naukowe

Opieka nad doktoratami/magisteriami:

– promocja ponad 100 magistrów

– trzy doktoraty (opiekę nad dwoma dalszymi przerwała śmierć Profesora)

Otrzymane nagrody i odznaczenia:

Profesor Jerzy Brzeziński został wyróżniony Krzyżem Kawalerskim Orderu Polonia Restituta, Srebrnym i Złotym Krzyżem Zasługi, Medalem Komisji Edukacji Narodowej, dwukrotnie nagrodą Ministra Nauki Szkolnictwa Wyższego i Techniki, odznaką Zasłużony dla Lublina oraz innymi medalami i odznaczeniami polskimi i zagranicznymi, m.in. Towarzystwa Łączności z Polonią zagraniczną „Polonia”.

Publikacje:

Monografie:

1. Pozalekcyjne i pozaszkolne formy nauczania języków obcych, PZWSz: Warszawa 1966, 96 ss.
2. Laboratorium językowe w nauczaniu języków obcych, PZWSz: Warszawa 1969, 115 ss.
3. Laboratorium jako narzędzie do nauki języka. Studium Prakt. Nauki Jęz. Obcych Polit., Wrocław 1972, 23 ss.
4. Okres bezpodręcznikowy w nauczaniu języka niemieckiego: J. Honsza, M. Koziełek, Lernt mit uns!, Min. Ośw. i Wychow., Instytut Programów Szkolnych: Warszawa 1973, 67 ss.
5. Okres bezpodręcznikowy w nauczaniu języka niemieckiego, wyd. 2, Min. Ośw. i Wychow., Instytut Programów Szkolnych: Warszawa 1974, 91 ss.
6. Pomoce i środki audiowizualne w nauczaniu języków obcych, Wydawnictwo Naukowe PWN: Warszawa 1980, 185 ss.
7. Nauczanie języków obcych dzieci, Wydawnictwa Szkolne i Pedagogiczne: Warszawa 1987, 190 ss.
8. Podstawy glottodydaktyczne nauczania języka polskiego dzieci polonijnych, Wydawnictwo UMCS: Lublin 1987, 164 ss.

Publikacje pod redakcją:

1. „Lubelskie Materiały Neofilologiczne”, Lublin: Polskie Towarzystwo Neofilologiczne Okręg Lubelski. T. 1 (1972) – T. 15 (1986).
2. Historyczno-literackie znaczenie wojny hiszpańskiej 1936–1939: Materiały z Międzynarodowej Konferencji 31.1.-1.2.1977, Wydawnictwo UMCS: Lublin 1977, 270 s. [współred. Frank Wagner].
3. „Studia Germanica Lublinensia” 1987, 216 s. [dalsze roczniki nie ukazały się].

Artykuły i rozdziały:

1. Szkolne wycieczki do NRD, „Języki Obce w Szkole”, 1963, t. 7, nr 3, s. 148-153.
2. Nasze kontakty z młodzieżą niemiecką za pośrednictwem taśmy magnetofonowej, „Języki Obce w Szkole”, 1963, t. 7, nr 4, s. 194-196.
3. Rola audiowizualnych pomocy naukowych w procesie nauczania języków obcych, „Języki Obce w Szkole”, 1964, t. 8, nr 2, s. 106-113.
4. Wycieczki i spacery jako jedna z form konwersacyjnego nauczania języków obcych, „Języki Obce w Szkole”, 1964, t. 8, nr 5, s. 290-296.
5. Methods of Teaching Foreign Languages in Poland, “American-Polish Eagle (Buffalo)”, 1966, nr 35, s. 11.
6. Through Pen Friendship to Better Learning of a Foreign Language, “American-Polish Eagle (Buffalo)”, 1966, nr 38, s. 16.
7. The Personal Contacts with the Native Speaker – School Trips, “American-Polish Eagle (Buffalo)”, 1966, nr 41, s. 8.
8. Sound Letters – Aid to Learning Foreign Languages, “American-Polish Eagle (Buffalo)”, 1966, nr 44, s. 16.
9. Field Trips – The Means of Learning Foreign Languages, “American-Polish Eagle (Buffalo)”, 1966, nr 46, s. 16.
10. Metodyka nauczania języków obcych (w świetle doświadczeń Laboratorium Nauki Języka UMCS w Lublinie), „Życie Szkoły Wyższej”, 1969, nr 2, s. 51-52.
11. Prace badawcze w zakresie nauczania języka niemieckiego oraz ich wpływ na budzenie motywacji i podnoszenie wyników nauczania, [w:] Materiały na sesję naukową poświęconą osiągnięciom szkolnictwa na Lubelszczyźnie w 25-leciu PRL, t. 3: Badania i eksperymenty pedagogiczne na Lubelszczyźnie 1964-1969, red. Mieczysław Marczuk, Lublin 1969, s. 49-64.
12. Współpraca Polskiego Towarzystwa Neofilologicznego ze środowiskiem (z doświadczeń lubelskich), „Języki Obce w Szkole”, 1971, t. 15, nr 2, s. 127-128.
13. Bliżej informacji neofilologicznej i bliżej żywego języka, „Języki Obce w Szkole”, 1971, t. 15, nr 5, s. 314-316.
14. Samokształcenie lektorów czy dalszy krok do aktywizacji nauczania języków obcych?, „Rocznik Ogniska Nauczycielskiego w Lublinie”, 1971, t. 3, s. 347-358.
15. Zur Arbeit mit dem Graphoprojektor. Einige Bemerkungen über die Rolle der audiovisuellen Hilfsmittel im Fremdsprachenunterricht, „Deutsch als Fremdsprache”, 1971, nr 1, s. 56-59.
16. Laboratorium językowe jako wydatna pomoc w określonych warunkach dydaktycznych, [w:] Technologia kształcenia: materiały z VII Sympozjum Techologii Kształcenia. Poznań 18-19 czerwiec 1973, cz. 3, red. Władysława Dembecka, Poznań 1973, s. 31-45.
17. Wykorzystanie magnetofonu przy ćwiczeniach dialogów, „Języki Obce w Szkole”, 1975, t. 19, nr 1, s. 40-43 [współaut. Krzysztof Wąsak].
18. Doskonalenie kadry dydaktycznej pozaszkolnego pionu nauczania języków obcych, „Języki Obce w Szkole”, 1975, t. 19, nr 2, s. 127-128.
19. Próba zaprogramowania okresu bezpodręcznikowego w nauczaniu języka niemieckiego, [w:] Technologia kształcenia: zbiór referatów X Międzynarodowego Sympozjum Poznań, 10-12 listopada 1976, red. Stanisław E. Jarmark, Franciszek Januszkiewicz, Poznań 1976, z. 11, s. 538-542.
20. Laboratorium w nauczaniu języka ojczystego dzieci językowo upośledzonych, „Nowa Szkoła”, 1979, t. 35, nr 10, s. 20-22.
21. Integration und Didaktisierung von Medien, [w:] Lehrer und Lernende im Deutschunterricht: Kongreßbericht der VI. Internationalen Deutschlehrertagung vom 4.-8. August 1980 in Nürnberg, Berlin 1981, s. 570-573.
22. Laboratorium językowe – czy rzeczywiście inwestycja chybiona?, „Języki Obce w Szkole“, 1983, t. 27, nr 3, s. 174-183.
23. Möglichkeiten und Grenzen des Fremdsprachenunterrichts für Kinder, [w:] Thesen der Referate der VII. Internationalen Deutschlehrertagung, Budapest 1.-5. August 1983, Budapest 1983, s. 98.
24. Pomoce audytywne w działaniu logoterapeutycznym, „Logopedia”, 1983, t. 14/15, s. 135-139.
25. Nauka języka w świetle badań bilingwizmu naturalnego, „Wisełka. Kwartalnik dla nauczycieli polonijnych”, 1984, nr 3, s. 33-35.
26. Bilingwizm naturalny a wczesne rozpoczynanie nauki języka obcego, „Folia Societatis Scientiarum Lublinensis. Sectio A: Humanistyka”, 1985, t. 27, nr 1, s. 61-67.
27. Czego Jaś się nie nauczy, „Nowa Szkoła”, 1985, t. 41, nr 1, s. 39-42.
28. Elementy metody bezpośredniej w nauczaniu języka polskiego w szkole polonijnej, „Wisełka. Kwartalnik dla nauczycieli polonijnych”, 1985, nr 3, s. 43-44.
29. Motivation im Fremdsprachenlehren und -lernen, „Lubelskie Materiały Neofilologiczne”, 1985, s. 299-306.
30. Wczesne rozpoczynanie nauki języka obcego: z badań eksperymentalnych w RFN, „Języki Obce w Szkole”, 1985, t. 29, nr 1, s. 38-41.
31. Od czytania do mówienia? Z problematyki kształcenia kompetencji językowej i kompetencji komunikacyjnej, „Wisełka. Kwartalnik dla nauczycieli polonijnych”, 1986, nr. 3/4, s. 31-32.
32. Indukcja i dedukcja w nauczaniu języków obcych, „Folia Societatis Scientiarum Lublinensis. Sectio A: Humanistyka”, 1987, t. 29, nr 1, s. 75-81.
33. Psychologiczne podstawy nauczania języka, „Wisełka. Kwartalnik dla nauczycieli polonijnych”, 1989, nr 1, s. 23-25.

Opracowała: Anna Pastuszka

Opracowanie edytorskie: Dawid Kobylański