Prof. dr hab. Feliks Czyżewski
Adres e-mail: feliks.czyzewski@mail.umcs.pl
ORCID: 0000-0003-0899-1972
Obszary zainteresowań badawczych: zagadnienia szeroko pojmowanego językoznawstwa słowiańskiego; problematyka onomastyczna (zwłaszcza w zakresie antroponomastyki, mikrotoponomastyki i zoonomastyki w warunkach pogranicza etniczno-językowo-kulturowego), etnolingwistyka, dialektologia polskia i ukraińska w ujęciu synchronicznym i diachronicznym, zagadnienia kontaktów językowych, bilingwizmu i gwar niejednorodnych (przejściowych i mieszanych), folklorystyka, socjolingwistyka, historia języka polskiego, stylistyka i dydaktyka uniwersytecka
Uzyskane stopnie i tytuły naukowe:
1972 – magister (na postawie pracy pt. Gwara osady Łomazy w ujęciu pokoleniowym pod kierunkiem prof. dr. hab. Pawła Smoczyńskiego)
1982 – doktorat (na postawie pracy pt. Gwary ludowe byłego powiatu włodawskiego pod kierunkiem doc. dr. hab. Stefana Warchoła)
1995 – habilitacja (na podstawie pracy pt. Fonetyka i fonologia gwar polskich i ukraińskich południowo-wschodniego Podlasia)
2014 – tytuł profesora
Stanowiska na UMCS:
1998-2017 – kierownik Zakładu Filologii Ukraińskiej UMCS
2000-2016 – profesor nadzwyczajny UMCS
2003-2013 – dyrektor Instytutu Filologii Słowiańskiej UMCS
2016 – profesor zwyczajny UMCS
Wizytujące profesury/staże naukowe w kraju/za granicą:
1979 – miesięczny staż naukowy w Uniwersytecie Łódzkim pod kierunkiem prof. Karola Dejny
1980/1984 – letnie seminara języka bułgarskiego organizowane przez Uniwersytet Sofijski
1986 – 3-miesięczne stypendium Ministerstwa Oświaty Bułgarii umożliwiające pobyt na uczelniach w Sofii i Szumen
1987 – 3-miesięczny staż naukowy w Mińsku (uniwersytet i Akademia Nauk Białorusi)
1986 – 2-miesięczny staż w Moskiewskim Uniwersytecie Państwowym im. M.W. Łomonosowa i w Instytucie Słowianoznawstwa i Bałkanistyki Rosyjskiej Akademii Nauk
Granty badawcze/projekty:
1975–1977 – prace dokumentacyjne do Słownika gwar polskich (opublikowane w Słowniku gwar polskich. Źródła, Wrocław 1977), badania prowadzone przy Polskiej Akademii Nauk, Oddział w Krakowie pod kierunkiem prof. Mieczysława Karasia
1984–1986 – badania dokumentacyjne i autorskie na obszarze południowego Podlasia i Chełmszczyzny w zespole dialektologów warszawskich (kierowanym przez prof. Michała Kondratiuka z Instytutu Slawistyki PAN) i lubelskich (pod kierownictwem prof. Michała Łesiowa z UMCS), prace eksploracyjne do kartoteki Atlasu gwar wschodniosłowiańskich Pobuża
1987–1999 – badania w zespole przygotowującym Atlas gwar polskich pod kierownictwem prof. Karola Dejny z Katedry Dialektologii Polskiej Uniwersytetu Łódzkiego; zebrany materiał zawiera ponad 140 tysięcy zapisów leksemów i ich wariantów fonetycznych oraz gramatycznych; część zapisów terenowych została opublikowana przez prof. Karola Dejnę w dwóch tomach Atlasu gwar polskich (t. 1. Małopolska, Warszawa 1998, 441 ss., w tym 170 map; t. 2. Mazowsze, Warszawa 2000, 408 ss., w tym 166 map)
– badania zespołowe prowadzone dla potrzeb opracowań atlasowych w związku z przygotowywanym Atlasem etnolingwistycznym Pobuża pod kierunkiem prof. Jerzego Bartmińskiego; badania prowadzone były przez zespół językoznawców, folklorystów, etnolingwistów i etnografów z Polski, Ukrainy i Białorusi; wkład na płaszczyźnie naukowej (współredakcja kwestionariusza, eksploracja terenowa, ekscerpcja źródeł drukowanych) i organizacyjnej (sekretarz zespołu badawczego)
1982–2013 – przygotowanie i opracowanie Słownika stereotypów i symboli ludowych pod kierownictwem prof. Jerzego Bartmińskiego
2005–2006 – funkcja kierownika (wspólnie z prof. dr hab. Danutą Urban – Instytut Gleboznawstwa i Kształtowania Środowiska Akademii Rolniczej w Lublinie) w projekcie Flora i fitonimy na pograniczu polsko-ukraińskim; zespół tworzyli językoznawcy, kulturoznawcy, botanicy, ekolodzy; projekt wykraczał poza problematykę stricte językoznawczą i obejmował zagadnienia interdyscyplinarne, integrujące przedstawicieli różnych środowisk naukowych
2005–2008 – kierowanie projektem Strukturalno-semantyczny opis nekropolii prawosławnych Lubelszczyzny – grantMinisterstwa Nauki i Informatyzacji (nr 1 H01D 009 29); projekt miał charakter interdyscyplinarny: przewidziane nim badania i konferencje zgromadziły językoznawców, historyków, kulturoznawców, etnografów i teologów z ośrodków krajowych i zagranicznych
2012–2013 – funkcja kierownika naukowego w projekcie poświęconym Kajetanowi Kraszewskiemu, realizowanym przez Gminną Bibliotekę Publiczną w Wisznicach w ramach wsparcia Bialskopodlaskiej Lokalnej Grupy Działania (projekt współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Osi 4 LEADER Programu Rozwoju Obszarów Wiejskich na lata 2007–2013)
2013–2015 – kierowanie projektem Cmentarze po obu stronach Bugu (partnerzy ze strony polskiej: Towarzystwo Popularyzacji Piękna Polesia, Fundacja OIC Poland Polska Fundacja Ośrodków Wspomagania Rozwoju Gospodarczego, Instytut Filologii Słowiańskiej UMCS w Lublinie; partner ze strony ukraińskiej: Fundacja Futurus XXI); projekt uzyskał finansowanie z Programu Współpracy Transgranicznej Polska–Białoruś–Ukraina 2007–2013
2013–2015 – kierowanie pracami transgranicznego projektu międzynarodowego Gdzie bije źródło... Kultura muzyczna pogranicza Polski i Białorusi (wraz z prof. Mariją Żygałową z białoruskiego Brzeskiego Uniwersytetu Państwowego im. A. Puszkina); projekt obejmował badania nad zróżnicowaniem gatunkowym, tematycznym i językowym folkloru pogranicza Polski i Białorusi; badania realizowane przy wsparciu Unii Europejskiej w ramach programu Współpracy Transgranicznej Polska–Białoruś–Ukraina 2007–2013
– funkcja kierownika trzech projektów promotorskich realizowanych w ramach grantów Ministerstwa Nauki i Informatyzacji: 1) 2004–2006 – Marek Olejnik, Polska i ukraińska mikrotoponimia powiatu włodawskiego, nr 1 H01 D01 827; 2) 2004–2005 – Agnieszka Dudek-Szumigaj, Nominacja obrzędów dorocznych w gwarach ukraińskich południowego Podlasia, nr 1 H01D 026 27; 3) 2011–2012 – Alina Burysz, Słownictwo polskojęzycznych mieszkańców Drohobycza, nr N N104 371240
Opieka nad doktoratami/magisteriami:
Promocja doktorów:
Promocja ponad trzydziestu absolwentów z dyplomem licencjata i blisko stu magistrów.
Otrzymane nagrody i odznaczenia
Nagrody:
1987 – nagroda indywidualna III stopnia Ministra Nauki i Szkolnictwa Wyższego za Atlas gwar polskich i ukraińskich okolic Włodawy, Lublin 1986
1999 – nagroda II stopnia Rektora UMCS za publikację pt. Polskie i ukraińskie teksty gwarowe ze wschodniej Lubelszczyzny, Lublin (współautor: Stefan Warchoł)
2010 – nagroda II stopnia Rektora UMCS za działalność dydaktyczną
2013 – nagroda zespołowa I stopnia Rektora UMCS za opracowanie Słownika stereotypów i symboli ludowych, t. 1. Kosmos, meteorologia, red. J. Bartmiński, Lublin 2012
Odznaczenia:
1987 – Srebrny Krzyż Zasługi
2013 – Złoty Krzyż Zasługi
2015 – Medal Komisji Edukacji Narodowej
2015 – odznaka honorowa „Zasłużony dla Kultury Polskiej” przyznana przez Ministerstwo Kultury i Dziedzictwa Narodowego
2016 – Medal Złoty za Długoletnią Służbę
Wyróżnienia:
2001 – wyróżnienie dyplomem honorowym „Varsaviana 2000/2001” przyznanym przez Zarząd Miasta Stołecznego Warszawy, Towarzystwo Miłośników Historii w Warszawie, Muzeum Literatury im. Adama Mickiewicza, Towarzystwo Przyjaciół Warszawy, Archiwum Państwowe Miasta Stołecznego Warszawy, Bibliotekę Publiczną Miasta Stołecznego Warszawy za wkład w opracowanie Atlasu gwar polskich, t.2: Mazowsze, Warszawa 2000
2004 – wyróżnienie honorowe w konkursie „Ludowe Oskary” za wydarzenie folklorystyczne roku 2003 w województwie lubelskim przyznane przez Stowarzyszenie Twórców Ludowych za monografię Gmina Wola Uhruska na tle Euroregionu Bug. Język i kultura
2004 – odznaczenie Medalem „800-lecie Uhruska” przez Radę Gminy Wola Uhruska za monografię Gmina Wola Uhruska na tle Euroregionu Bug. Język i kultura
2007 – odznaczenie tytułem Honorowego Obywatela Gminy Wola Uhruska przyznane na wniosek mieszkańców przez Radę Gminy za wkład w prace dokumentujące kulturę duchową i materialną gminy Wola Uhruska
2009 – wyróżnienie Medalem „Zasłużony dla Towarzystwa Przyjaciół Ziemi Włodawskiej” przyznane przez Towarzystwo Przyjaciół Ziemi Włodawskiej za zaangażowanie w działalność popularyzatorską w powiecie włodawskim
2009 – Order Świętej Równej Apostołom Marii Magdaleny II stopnia przyznany przez Św. Sobór Biskupów Polskiego Autokefalicznego Kościoła Prawosławnego za aktywność naukową w zakresie badania języka inskrypcji nagrobnych i działań o wymiarze ekumenicznym
2012 – odznaczenie Medalem Prezydenta Miasta Lublin za wieloletnią pracę i zaangażowanie w upowszechnianie kultury polskiej
2012 – wyróżnienie Ministerstwa Spraw Zagranicznych Ukrainy za wkład w polsko-ukraińską współpracę w dziedzinie oświaty
2013 – wyróżnienie Ministerstwa Oświaty, Młodzieży i Nauki Bułgarii za aktywność na rzecz promowania języka bułgarskiego i kultury Bułgarii na uczelni (m.in. poprzez wspieranie idei lektoratu języka bułgarskiego dla studentów UMCS) oraz na poziomie szkół średnich regionu lubelskiego
2013 – odznaczenie Medalem „Civitatis lublinensis” przez Prezydenta Miasta Lublin za zasługi na rzecz upowszechniania kultury polskiej za granicą
2016 – nagroda Marszałka Województwa Lubelskiego
2019 – tytuł Honorowego Obywatela Włodawy przyznany przez Radę Miejską Włodawy
2019 – wyróżnienie przyznane przez władze Narodowej Akademii Nauk Ukrainy za dokonania naukowe
2022 – tytuł członka honorowego Towarzystwa Miłośników Języka Polskiego
2023 – Medal „Universitatis Lodziensis Amico”
Wybrane najważniejsze (lub najnowsze) publikacje
Książki:
Publikacje pod redakcją:
Artykuły i rozdziały:
Recenzje i inne:
Hobby: filatelistyka, turystyka
Linki do stron/materiałów:
Nagranie wykładu dotyczącego gwary chachłackiej
[dostęp: https://www.youtube.com/watch?v=-h7Ioh5LqkM]
Opracowała: Agnieszka Dudek-Szumigaj na podstawie: eadem (red.), Biogram naukowy prof. dr. hab. Feliksa Czyżewskiego, [w:] Język i kultura pogranicza. Profesorowi Feliksowi Czyżewskiemu w 45-lecie pracy naukowej i dydaktycznej, s. 27–37, Warszawa 2019.
Opracowanie edytorskie: Dawid Kobylański