Program „Geograficzne fenomeny Lubelszczyzny”
Stworzony w ramach cyklu złożonego z kilkunastu filmów prezentujących unikatowe obiekty środowiska przyrodniczego naszego regionu. W poszczególnych odcinkach jako eksperci występują naukowcy INoZiŚ i zaproszeni goście.
Partnerem programu jest Województwo Lubelskie.
ODCINKI:
14.09.2021 Tajemnice Poleskich Jezior
Odcinek z udziałem Rektora UMCS, prof. dr. hab. Radosława Dobrowolskiego oraz dr Magdaleny Suchory i dr Jarosława Pietruczuka (Katedra Geomorfologii i Paleogeografii UMCS). Ponadto, w filmie dodatkowego komentarza udziela prof. dr hab. Wojciech Tylmann z Wydziału Oceanografii i Geografii Uniwersytetu Gdańskiego.
Tematyka pierwszego odcinka dotyczy zagadki powstania jezior łęczyńsko-włodawskich oraz możliwości, jakie niosą ze sobą badania osadów jeziornych - niezwykłych archiwów środowiskowych.
21.09.2021 Bagno wciąga – torfowiska i ich tajemnice
Odcinek nakręcony z udziałem specjalistów z Instytutu Nauk o Ziemi i Środowisku UMCS. Tym razem głos ekspercki zabrał Rektor UMCS prof. dr hab. Radosław Dobrowolski, dr Jarosław Pietruczuk oraz prof. dr hab. Irena Pidek (Katedra Geomorfologii i Paleogeografii UMCS).
28.09.2021 Magia podziemia – część 1 Chełmskie podziemia kredowe
W kolejnym odcinku serii geograficzne Fenomeny Lubelszczyzny – prof. dr hab. Radosław Dobrowolski zabiera nas do unikalnego w skali europejskiej systemu podziemnych korytarzy w masywie kredowym ciągnącym się na kilku poziomach pod stara, zabytkową częścią miasta Chełm. Korytarze są pozostałością kilkusetletniej historii górniczej miasta. W latach 70. udostępniono do zwiedzania trasę turystyczną o długości 2 km, która cieszy się dużym zainteresowaniem. Obiekt wpisany jest do rejestru zabytków województwa lubelskiego. Poza znaną, turystyczną częścią będziemy mogli zobaczyć również korytarze niedostępne dla zwiedzających.
W odcinku udział wziął dr Stanisław Gołub – archeolog.
5.10.2021 Magia podziemia – część 2
Kontynuując poznawanie tajemnic podziemia, dr Grzegorz Gajek zaprasza do odkrywania sekretów skrywanych przez Kopalnię fosforytów w Annopolu. Autor demonstruje ciekawostki paleontologiczne w postaci zębów ichtiozaura sprzed 100 mln lat, które można wydobyć ze ściany warstwy fosforytowej razem z innymi szczątkami zwierząt, które niegdyś pływały w morzu kredowym.
W odcinku zobaczymy również unikalne kamieniołomy komorowe w Bochotnicy, w których wydobywano surowiec skalny, tzw. opoki kazimierskie. Naszej uwadze nie umkną także Sztolnie w Senderkach, stanowiące podziemne wyrobiska w strefie krawędziowej Roztocza Tomaszowskiego.
W odcinku gościnnie wystąpili: dr Andrzej Pawłowski – Regionalna Dyrekcja Ochrony Środowiska w Lublinie i Artur Komorowski – Stowarzyszenie Speleoklub Beskidzki
12.10.2021 Trzy kolory – czarny, żółty i zielony - Kamienne skarby Lubelszczyzny - węgiel kamienny
Kolor Czarny – to oczywiście węgiel kamienny - najbardziej rozpoznawalny, najbardziej kojarzony z Lubelszczyzną. Dowiemy się jak głęboko znajduje się aktualnie eksploatowany pokład węglonośny, jakie są miąższości warstw węglowych, zjedziemy na sam dół Kopalni w Bogdance. Naszymi przewodnikami po tajemnicach eksploatacji będą prof. dr hab. Radosław Dobrowolski – Rektor UMCS i Pan Artur Wasil – Prezes Zarządu LW Bogdanka S.A.
19.10.221 Trzy kolory – czarny, żółty i zielony - Kamienne skarby Lubelszczyzny – glaukonityt
Kolor Zielony – to glaukonityt zwany też zielonym kamieniem. Jest on jednym z najbardziej intrygujących i rzadkich w skali kraju i Europy kamieni budulcowych. Ma także inne cenne właściwości. Powstał w eocenie między 56-34 mln lat temu w okresie panowania niezwykle ciepłego klimatu. W naszym regionie występuje razem z bursztynem. Te i inne tajemnice glaukonitytu oraz jego intrygującej zielonej barwy poznamy śledząc odcinek filmu z udziałem prof. dr hab. Radosława Dobrowolskiego i zaproszonych gości: dr Lucjana Gazdy (Wydział Budownictwa i Architektury Politechniki Lubelskiej), dr Stanisława Gołuba - archeologa oraz Henryka Ciosmaka – Wiceprezesa i dyrektora kopalni galukonitytu i bursztynu
26.10.2021 Trzy kolory – czarny, żółty i zielony - Kamienne skarby Lubelszczyzny -bursztyn
Kolor żółty – to bursztyn. Ten ceniony kamień pochodzący z żywicy drzew bursztynujących, żyjących około 40 mln lat temu, nie wymaga specjalnej reklamy. Jego złoża są najbardziej zaskakującymi spośród kamiennych skarbów Lubelszczyzny. Ich eksploatacja datuje się zaledwie od kilku lat, a jednak „lubelski bursztyn” jest już znany na ogólnoeuropejskim rynku tego kamienia. Po kopalni bursztynu oprowadzają nas prof. dr hab. Radosław Dobrowolski wraz z wiceprezesem Henrykiem Ciosmakiem oraz współwłaścicielem – p. Łukaszem Jaczyńskim. Niezwykłe i różnorodne okazy bursztynu lubelskiego ukaże dr Lucjan Gazda z Politechniki Lubelskiej. Dowiemy się także czy bursztyn może być niebieski lub biały i które odmiany bursztynu są najbardziej cenione na rynku międzynarodowym.
2.11.2021 Wąwozy, wądoły, debrze – w lessowym labiryncie
Wąwozy okoli Kazimierza Dolnego nad Wisłą są powszechnie traktowane jako ostoje naturalności, miejsca dogodne do spacerów, choć czasem trudne do przejścia. Wąwozy stanowią charakterystyczny element krajobrazów lessowych dwu intensywnie urzeźbionych mezoregionów: Wyżyny Lubelskiej i Roztocza. Ich gęstość miejscami przekracza 10km/km2 co jest ewenementem na skalę europejską.
Po wąwozach i innych formach krajobrazu lessowego prowadzą nas prof. dr hab. Wojciech Zgłobicki i dr hab. Jan Rodzik.
9.11.2021 Fascynujące Roztocze – struktury kwiatowe i nie tylko…
Autorzy odcinka: prof. dr hab. Radosław Dobrowolski i dr hab. Teresa Brzezińska-Wójcik zabierają nas na Roztocze, gdzie w miejscowości Bliżów możemy obserwować struktury kwiatowe w spękanym masywie skalnym, a następnie w Kamieniołomie w Krasnobrodzie oglądamy odsłaniające się warstwy opoki marglistej z mezozoiku. Utworzyły się one w morzu kredowym występującym na obszarze dzisiejszego Roztocza. W strefie krawędziowej tego regionu możemy obserwować również skały mioceńskie (Kamieniołom w Józefowie) osadzane w strefie brzegowej morza sprzed 8-10 mln lat. Data emisji w TVP3 - 9.11.2021.
16.11.2021 Subtropikalne Laguny – Skamieniały las i pustynne polewy
Roztocze fascynuje także pod względem rozmiarów osiąganych tu okazów skamieniałego drewna. Pozostałości skamieniałego lasu występują m.in. w okolicach Lubyczy Królewskiej, Hrebennego i Siedlisk jako unikat geologiczny na skalę światową. Największe okazy skamieniałych drzew ważą ponad pół tony. Prof. dr hab. Radosław Dobrowolski i dr hab. Teresa Brzezińska-Wójcik zabiorą nas w podróż w czasie do środkowego miocenu (14 mln lat temu) i wyjaśnią wyjątkowy proces powstawania skamieniałego drewna. W odcinku gościnnie wystąpił również – Bogusław Łyszczarz (Nadleśnictwo Tomaszów).
23.11.2021 Kras kredy piszącej – nieznany światowy unikat
Znaczna część Lubelszczyzny to wychodnie skał węglanowych górnej kredy. Jedną z jej odmian, najbardziej miękkich i podatnych na rozpuszczanie, jest kreda pisząca. Na tym podłożu rozwinął się szczególny typ zjawisk krasowych – kras kredy piszącej. O procesach związanych z rozpuszczaniem tych skał i formach krasowych opowiedzą prof. dr hab. Radosław Dobrowolski i dr hab. Stanisław Chmiel.
30.11.2021 W okowach mrozu na tropach wieloletniej zmarzliny
Kopalnia lessu w Tyszowcach to teren wyjątkowy pod względem miąższości pokładów tej skały (powstałej w okresie ostatniego zlodowacenia). Stanowi on fragment unikalnej w skali europejskiej pokrywy lessowej. Na lessach formują się najbardziej urodzajne gleby – czarnoziemy. O wyjątkowości tego obszaru opowiada dr hab. Przemysław Mroczek, prof. UMCS
07.12.2021 W poszukiwaniu śladów meteorytowego impaktu
Meteory (spadające gwiazdy) to obiekty spalające się w atmosferze ziemskiej.
Czy meteoryt i meteor to jest to samo? Jak zbudowany jest meteoryt? Czy na Lubelszczyźnie można je znaleźć? Na te i inne pytania odpowiedzą:dr hab. A. Plak, prof. UMCS, dr M. Telecka, prof. dr hab. R. Dobrowolski i Stanisław Jachymek – właściciel Zagrody Guciów na Roztoczu
14.12.2021 Pod czaszą mas lodowych
O największych czaszach mas lodowych epoki lodowcowej oraz głazach narzutowych – ich śladach na Lubelszczyźnie i o przemieszczonej przez lądolód krze jurajskiej z gigantycznymi amonitami opowiedzą: dr A. Orłowska i mgr Michał Świder – ZS nr 3 w Łukowie
21.12.2021 Tajemnice morza kredowego
Fantastyczny zapis historii tropikalnego Morza Kredowego, które istniało na obszarze Lubelszczyzny w ciągu 80 mln lat trwania okresu kredowego, odznaczającego się w wielu miejscach naszego regionu na powierzchni. Tajemnice tego niezwykłego Morza i jego mieszkańców odkrywają przed nami: prof. dr hab. Radosław Dobrowolski, dr Katarzyna Pióro z Państwowego Instytutu Geologicznego oraz dr Andrzej Pawłowski z Regionalnej Dyrekcji Ochrony Środowiska w Lublinie.
