Instytut Stosunków Międzynarodowych

Instytut Stosunków Międzynarodowych został utworzony w 2023 r. Kilka czynników warunkowało jego powstanie. Po pierwsze, podjęta w 2022 r. decyzja o wyodrębnieniu w Polsce „stosunków międzynarodowych” jako dyscypliny naukowej w dziedzinie nauk społecznych. Instytut posiada uprawnienia do nadawania stopnia doktora i doktora habilitowanego w dyscyplinie „stosunki międzynarodowe”. Po drugie, sięgające połowy lat 60-tych XX wieku tradycje i doświadczenia w badaniu stosunków międzynarodowych jako sfery rzeczywistości społecznej z ukształtowaną ich tożsamością nazywaną „lubelską szkołą stosunków międzynarodowych”. Po trzecie, dynamiczny rozwój potencjału kadrowego liczącego obecnie ok. 40 nauczycieli akademickich z w wielu przypadkach wybitnymi, rozpoznawalnymi międzynarodowo osiągnięciami. Istotną cechą tego potencjału jest jego coraz bardziej międzynarodowy skład.

Badania naukowe w Instytucie Stosunków Międzynarodowych UMCS prowadzone są obecnie w dwóch katedrach: 1) Katedrze Międzynarodowych Stosunków Politycznych i 2) Katedrze Bezpieczeństwa Międzynarodowego. Planowane jest tworzenie kolejnych katedr. Aktywność badawcza prowadzona jest także w Laboratory of International Memory Studies, w Centrum Dokumentacji Europejskiej, w Pracowni Umiędzynarodowiania Szkolnictwa Wyższego i w Pracowni Międzynarodowego Komunikowania Politycznego.

Zakres tematyczny badań prowadzonych w obu katedrach i innych strukturach obejmuje:

1) myślenie teoretyczne o stosunkach międzynarodowych i dylematy relacji między ontologią i epistemologią stosunków międzynarodowych w warunkach ich zmiany, zwłaszcza wyłaniania się póżnowestfalskiego ładu międzynarodowego;

2) płaszczyzny stosunków międzynarodowych z koncentracją na płaszczyźnie politycznej i ewolucji dyplomacji oraz przywództwa politycznego z uwzględnieniem i innych płaszczyzny jak gospodarcza, kulturalna, społeczna, wojskowa, ekologiczna;

4) działania podmiotów stosunków międzynarodowych z koncentracją na polityce zagranicznej państw i aktywnością podmiotów niepaństwowych;

5) procesy międzynarodowe jak zmiana globalnego ładu międzynarodowego, procesy globalizacji i współzależności, integracji, regionalizacji, procesy transnarodowe;

6) różne formy instytucjonalizacji stosunków międzynarodowych z uwzględnieniem organizacji międzynarodowych, reżimów międzynarodowych, struktur sieciowych, globalnego zarządzania;

7) stosunki międzynarodowe w regionach z koncentracją na: Europie Środkowej, Europie Wschodniej, regionie euroatlantyckim i integracji europejskiej, Bałkanach, Skandynawii, Bliskim Wschodzie, Regionie Indo-Pacyfiku, Ameryce Południowej, Ameryce Północnej;

8) studia bezpieczeństwa z koncentracją na niewojskowych wymiarach bezpieczeństwa (ekologiczny, żywnościowy, energetyczny, zdrowotny);

9) zmiana przestrzeni geopolitycznej współczesnego świata i jego biegunowości;

10) kultura strategiczna państw i podmiotów niepaństwowych;

11) międzynarodowa pamięć historyczna, próby jej instrumentalnego traktowania w strategiach i praktyce państw i podmiotów niepaństwowych w kontekście bezpieczeństwa ontologicznego;

12) identyfikacja dynamiki, zmienności i różnorodności zagrożeń bezpieczeństwa, wojskowych i niewojskowych, ze strony państw i podmiotów niepaństwowych włącznie z zagrożeniami w cyberprzestrzeni;

Badania naukowe w Instytucie Stosunków Międzynarodowych UMCS wyróżnia kilka cech utożsamianych z lubelską szkołą stosunków międzynarodowych.

Po pierwsze, uznając państwo za główny podmiot stosunków międzynarodowych, szeroko w naszych badaniach uwzględniamy podmioty transnarodowe. W odniesieniu zaś do państw wypracowaliśmy specyficzne podejście do analizy polityki zagranicznej i dyplomacji z perspektywy ich zmiany.

Po drugie, kategoria zmiany w świecie przyspieszenia historycznego, procesów globalizacji, wzrastającej mobilności społecznej, znaczenia cyberprzestrzeni i być może wkraczania w okres antropocenu, jest szczególnie istotna dla tożsamości naszych badań. 

Po trzecie, działania, zjawiska i procesy transgraniczne analizujemy w szerszym ich kontekście z uwzględnieniem zmiennych niezależnych i relacji przyczynowo-skutkowych istniejących na poziomie systemu międzynarodowego, ale i na poziomie polityki wewnętrznej państw. Uznając szczególne znaczenie jako zmiennych niezależnych zmian na poziomie globalnego systemu międzynarodowego i systemów regionalnych, uważamy, że współczesnych stosunków międzynarodowych nie można analizować w oderwaniu od wnętrz państw.

Po czwarte, przywiązujemy olbrzymią wagę do poprawności teoretycznej i metodologicznej prowadzonych badań, do wykorzystywania dziedzictwa teoretycznego i metodologicznego dyscypliny w charakterze narzędzi badawczych. Inaczej mówiąc, prowadzonych przez nas badań nie sprowadzamy do sumy faktów na dany temat.

Po piąte, dla prezentacji wyników naszych badań, obok ich poprawności teoretycznej i metodologicznej, istotna jest precyzja języka, stosowania siatki kategorii specyficznych dla dyscypliny „stosunki międzynarodowe”.

Po szóste, umiędzynaradawiamy prowadzone badania, systematycznie poszerzając zakres partnerów międzynarodowych.