Instytut Językoznawstwa i Literaturoznawstwa

Głównym organizatorem seminarium ze strony Uniwersytetu Wileńskiego była prof. dr Krystyna Rutkowska, zaś z ramienia Instytutu Filologii Polskiej UMCS – dr hab. prof. UMCS Stanisława Niebrzegowska-Bartmińska. W skład komitetu naukowego weszli prof. dr hab. Jerzy Bartmiński (UMCS), prof. dr Irena Smetonienė (Uniwersytet Wileński), prof. dr hab. Anna Tyrpa (Instytut Języka Polskiego PAN ), doc. dr Viktorija Ušinskienė (Uniwersytet Wileński), doc. dr Vilma Zubaitienė (Uniwersytet Wileński). W wydarzeniu wzięli udział  badacze z Zakładu Tekstologii i Gramatyki Współczesnego Języka Polskiego UMCS oraz członkowie konwersatorium EUROJOS, tj. prof. dr hab. Jerzy Bartmiński, dr hab. prof. UMCS Stanisława Niebrzegowska-Bartmińska oraz: dr hab. Marta Nowosad-Bakalarczyk, dr hab. Joanna Szadura i współpracująca w sposób stały z zespołem lubelskim dr Beata Żywicka z Państwowej Wyższej Szkoły Wschodnioeuropejskiej w Przemyślu. Uczestnikami spotkania naukowego w Wilnie byli również doktoranci z Instytutu Filologii Polskiej UMCS – mgr Sara Akram i mgr Damian Gocół oraz członkowie Studenckiego Koła Naukowego Etnolingwistów UMCS: Magda Dąbrowska, Adrian Grzesiuk, Dawid Kobylański i Patrycja Szura.

Seminarium rozpoczęło się od powitania uczestników. Naukową część spotkania otworzyły wykłady mentorów – prof. dra hab. Jerzego Bartmińskiego oraz dr hab. prof. UMCS Stanisławy Niebrzegowskiej-Bartmińskiej. W pierwszej części swojego wystąpienia prof. dr hab. Jerzy Bartmiński skrótowo przedstawił ogólne założenia badań etnolingwistycznych, prowadzonych w ośrodkach polskich i europejskich, w drugiej przypomniał instrumentarium pojęciowe wypracowane w ramach lubelskiej etnolingwistyki kognitywnej, zaś w trzeciej, odwołując się do Leksykonu aksjologicznego Słowian i ich sąsiadów (t. 1–5, Lublin 2015–2019), pokazał na przykładzie konceptu PRACA efekty analizyetnolingwistycznej . Dr hab. prof. UMCS StanisławaNiebrzegowska-Bartmińska w wykładzie Jak opisywać koncepty kulturowe? zwróciła uwagę na tożsamościowe funkcje etnolingwistyki jako dyscypliny. Skupiła uwagę na „fenomenach językowych” o charakterze narracyjnym. Narrację potraktowała jako podmiotową opowieść o świecie i jego składnikach, oddawaną w postaci sądów bardziej i mniej stabilizowanych, przyjmujących formę definicji kognitywnej i stanowiących jednocześnie interpretację świata. Badanie obecnych w tekstach sądów pozwala na rekonstrukcję wartości, leżących u podstaw danego języka i kultury.

Tematyka referatów koncentrowała się wokół rekonstrukcji językowych obrazów pojęć takich jak: PRAWDA, KŁAMSTWO, NARÓD, CZŁOWIEK, MATKA, PRZYJACIEL, POLAK. Badacze podejmowali często problematykę aksjologiczną, która ujawnia się zawsze przy badaniu języka określonej wspólnoty, wartości są zaś jedną z kluczowych kategorii w badaniach etnolingwistycznych. Refleksję nad zagadnieniami aksjologicznymi otworzyła prof. dr Irena Smetonienė (Uniwersytet Wileński) referatem o pojęciu WARTOŚCI w litewskim językowym obrazie świata. W tematykę wartości wpisywał się także referat doc. dr Bronė Stundžienė (Uniwersytet Wileński) o litewskim krajobrazie kulturowym w folklorze oraz wystąpienie dr Jūratė Pajėdienė (Instytut Języka Litewskiego) o systemie wartości w dyskursie codzienności Żmudzinów.

Aspekt filozoficzny języka jako zjawiska, kształtującego tożsamość człowieka, przedstawił doc. dr Naglis Kardelis (Uniwersytet Wileński). Z kolei obraz człowieka utrwalony w tekstach gwarowych zaprezentowały dr Vilija Sakalauskienė i dr Vilija Ragaišienė (Instytut Języka Litewskiego). Przedmiotem analiz był nie tylko system językowy, ale również dane ankietowe, na podstawie których dr Beata Żywicka (Państwowa Wyższa Szkoła Wschodnioeuropejska w Przemyślu) zrekonstruowała obraz NARODU, utrwalony w języku polskim, zaś Karolina Słotwińska i prof. dr Krystyna Rutkowska (Uniwersytet Wileński) – litewski obraz MATKI. Materiał badawczy stanowiły także konkretne teksty, np. medialne czy poetyckie. Warto wspomnieć chociażby o zaprezentowaniu przez doc. dr Kingę Geben (Uniwersytet Wileński) obrazu Wilna w idiolekcie Czesława Jankowskiego czy też obrazu Polaka w tekstach medialnych przez dr Martę Hartenberger (Uniwersytet Kazimierza Wielkiego w Bydgoszczy). Kwestie tożsamościowe ujawniły się w wystąpieniu prof. dr hab. Zofii Sawaniewskiej-Mochowej (Instytut Slawistyki PAN), która opowiadała o wyborach tożsamościowych i językowych potomków ziemian litewskich w świetle egodokumentów.

Drugiego dnia uczestnicy seminarium mieli okazję zwiedzić wileńską starówkę, a trzeciego odwiedzili Troki oraz mogli degustować dania kuchni karaimskiej. Ostatniego dnia obrady przeniosły się do odrestaurowanego Pałacu Balińskich w Jaszunach, którego historię przybliżył przewodnik.

Głównym organizatorem seminarium ze strony Uniwersytetu Wileńskiego była prof. dr Krystyna Rutkowska, zaś z ramienia Instytutu Filologii Polskiej UMCS – dr hab. prof. UMCS Stanisława Niebrzegowska-Bartmińska. W skład komitetu naukowego weszli prof. dr hab. Jerzy Bartmiński (UMCS), prof. dr Irena Smetonienė (Uniwersytet Wileński), prof. dr hab. Anna Tyrpa (Instytut Języka Polskiego PAN ), doc. dr Viktorija Ušinskienė (Uniwersytet Wileński), doc. dr Vilma Zubaitienė (Uniwersytet Wileński). W wydarzeniu wzięli udział  badacze z Zakładu Tekstologii i Gramatyki Współczesnego Języka Polskiego UMCS oraz członkowie konwersatorium EUROJOS, tj. prof. dr hab. Jerzy Bartmiński, dr hab. prof. UMCS Stanisława Niebrzegowska-Bartmińska oraz: dr hab. Marta Nowosad-Bakalarczyk, dr hab. Joanna Szadura i współpracująca w sposób stały z zespołem lubelskim dr Beata Żywicka z Państwowej Wyższej Szkoły Wschodnioeuropejskiej w Przemyślu. Uczestnikami spotkania naukowego w Wilnie byli również doktoranci z Instytutu Filologii Polskiej UMCS – mgr Sara Akram i mgr Damian Gocół oraz członkowie Studenckiego Koła Naukowego Etnolingwistów UMCS: Magda Dąbrowska, Adrian Grzesiuk, Dawid Kobylański i Patrycja Szura.

Seminarium rozpoczęło się od powitania uczestników. Naukową część spotkania otworzyły wykłady mentorów – prof. dra hab. Jerzego Bartmińskiego oraz dr hab. prof. UMCS Stanisławy Niebrzegowskiej-Bartmińskiej. W pierwszej części swojego wystąpienia prof. dr hab. Jerzy Bartmiński skrótowo przedstawił ogólne założenia badań etnolingwistycznych, prowadzonych w ośrodkach polskich i europejskich, w drugiej przypomniał instrumentarium pojęciowe wypracowane w ramach lubelskiej etnolingwistyki kognitywnej, zaś w trzeciej, odwołując się do Leksykonu aksjologicznego Słowian i ich sąsiadów (t. 1–5, Lublin 2015–2019), pokazał na przykładzie konceptu PRACA efekty analizyetnolingwistycznej . Dr hab. prof. UMCS StanisławaNiebrzegowska-Bartmińska w wykładzie Jak opisywać koncepty kulturowe? zwróciła uwagę na tożsamościowe funkcje etnolingwistyki jako dyscypliny. Skupiła uwagę na „fenomenach językowych” o charakterze narracyjnym. Narrację potraktowała jako podmiotową opowieść o świecie i jego składnikach, oddawaną w postaci sądów bardziej i mniej stabilizowanych, przyjmujących formę definicji kognitywnej i stanowiących jednocześnie interpretację świata. Badanie obecnych w tekstach sądów pozwala na rekonstrukcję wartości, leżących u podstaw danego języka i kultury.

Tematyka referatów koncentrowała się wokół rekonstrukcji językowych obrazów pojęć takich jak: PRAWDA, KŁAMSTWO, NARÓD, CZŁOWIEK, MATKA, PRZYJACIEL, POLAK. Badacze podejmowali często problematykę aksjologiczną, która ujawnia się zawsze przy badaniu języka określonej wspólnoty, wartości są zaś jedną z kluczowych kategorii w badaniach etnolingwistycznych. Refleksję nad zagadnieniami aksjologicznymi otworzyła prof. dr Irena Smetonienė (Uniwersytet Wileński) referatem o pojęciu WARTOŚCI w litewskim językowym obrazie świata. W tematykę wartości wpisywał się także referat doc. dr Bronė Stundžienė (Uniwersytet Wileński) o litewskim krajobrazie kulturowym w folklorze oraz wystąpienie dr Jūratė Pajėdienė (Instytut Języka Litewskiego) o systemie wartości w dyskursie codzienności Żmudzinów.

Aspekt filozoficzny języka jako zjawiska, kształtującego tożsamość człowieka, przedstawił doc. dr Naglis Kardelis (Uniwersytet Wileński). Z kolei obraz człowieka utrwalony w tekstach gwarowych zaprezentowały dr Vilija Sakalauskienė i dr Vilija Ragaišienė (Instytut Języka Litewskiego). Przedmiotem analiz był nie tylko system językowy, ale również dane ankietowe, na podstawie których dr Beata Żywicka (Państwowa Wyższa Szkoła Wschodnioeuropejska w Przemyślu) zrekonstruowała obraz NARODU, utrwalony w języku polskim, zaś Karolina Słotwińska i prof. dr Krystyna Rutkowska (Uniwersytet Wileński) – litewski obraz MATKI. Materiał badawczy stanowiły także konkretne teksty, np. medialne czy poetyckie. Warto wspomnieć chociażby o zaprezentowaniu przez doc. dr Kingę Geben (Uniwersytet Wileński) obrazu Wilna w idiolekcie Czesława Jankowskiego czy też obrazu Polaka w tekstach medialnych przez dr Martę Hartenberger (Uniwersytet Kazimierza Wielkiego w Bydgoszczy). Kwestie tożsamościowe ujawniły się w wystąpieniu prof. dr hab. Zofii Sawaniewskiej-Mochowej (Instytut Slawistyki PAN), która opowiadała o wyborach tożsamościowych i językowych potomków ziemian litewskich w świetle egodokumentów.

Drugiego dnia uczestnicy seminarium mieli okazję zwiedzić wileńską starówkę, a trzeciego odwiedzili Troki oraz mogli degustować dania kuchni karaimskiej. Ostatniego dnia obrady przeniosły się do odrestaurowanego Pałacu Balińskich w Jaszunach, którego historię przybliżył przewodnik.

Adrian Grzesiuk, Patrycja Szura (SKNE UMCS)

Fotorelacja

Powitanie uczestników seminarium w auli V. Kreve Uniwersytetu Wileńskiego. Od lewej: mgr Monika Bogdziewicz (Uniwersytet Wileński), prof. dr Krystyna Rutkowska (Uniwersytet Wileński), prof. dr hab. Jerzy Bartmiński (Uniwersytet Marii Curie-Skłodowskiej), dr hab. prof. UMCS Stanisława Niebrzegowska-Bartmińska (Uniwersytet Marii Curie-Skłodowskiej), Urszula Doroszewska (Ambasador RP na Litwie), prof. dr Artūras Žukauskas (Rektor Uniwersytetu Wileńskiego), doc. dr Erika Sausverde (Uniwersytet Wileński), doc.dr Diana Šilekaite-Kaishauri (Prodziekan ds. Studenckich Wydziału Filologicznego Uniwersytetu Wileńskiego). Fot. Włodzimierz Moch

Rektor Uniwersytetu Wileńskiego, prof. dr Artūras Žukauskas, wita prof. dra hab. Jerzego Bartmińskiego (Uniwersytet Marii Curie-Skłodowskiej). Na zdjęciu od lewej: prof. dr Krystyna Rutkowska (Uniwersytet Wileński), dr hab. prof. UMCS Stanisława Niebrzegowska-Bartmińska (Uniwersytet Marii Curie-Skłodowskiej), Urszula Doroszewska (Ambasador RP na Litwie). Fot. Włodzimierz Moch

Prof. dr hab. Zofia Sawaniewska-Mochowa (Instytut Slawistyki PAN), dr hab. prof. UMCS Stanisława Niebrzegowska-Bartmińska i prof. dr hab. Jerzy Bartmiński (Uniwersytet Marii Curie-Skłodowskiej). Fot. Włodzimierz Moch

Dr hab. prof. UMCS Stanisława Niebrzegowska-Bartmińska podczas wystąpienia Jak eksplikować koncepty kultury oraz prof. dr hab. Jerzy Bartmiński jako prowadzący obrady. Fot. Włodzimierz Moch

Uczestnicy konferencji z zainteresowaniem słuchają pani przewodnik mgr Ireny Snukisnienė (Uniwersytet Wileński). Fot. Włodzimierz Moch

Panel prowadzony przez młodych badaczy: mgr. Damiana Gocoła (Uniwersytet Marii Curie-Skłodowskiej) oraz mgr Monikę Bogdziewicz (Uniwersytet Wileński). Trwa wystąpienie mgr Sary Akram (Uniwersytet Marii Curie-Skłodowskiej) zatytułowane Przestrzeń w twórczości Wojciecha Jagielskiego (na przykładzie książek „Modlitwa o deszcz” i „Z Zachodu na Wschód”). Fot. Włodzimierz Moch

Rozmowy na temat referatów trwały nawet podczas przerwy kawowej Na zdjęciu dr Marta Hartenberger (Uniwersytet Kazimierza Wielkiego w Bydgoszczy) z prof. dr. hab. Jerzym Bartmińskim. Za chwilę do rozmowy włączy się dr hab. prof. UMCS Stanisława Niebrzegowska-Bartmińska. Fot. Włodzimierz Moch

Uczestnicy seminarium mieli okazję kontynuować dyskusje podczas spaceru malowniczymi uliczkami Wilna. Na zdjęciu prof. dr hab. Jerzy Bartmiński (Uniwersytet Marii Curie- Skłodowskiej), prof. dr hab. Zofia Sawaniewska-Mochowa (Instytut Slawistyki PAN), prof. dr Irena Smetonienė (Uniwersytet Wileński), dr Marius Smetona (Uniwersytet Wileński), Karolina Słotwińska (Uniwersytet Wileński), doc. dr Kinga Geben (Uniwersytet Wileński), doc. dr Irena Fedorowicz (Uniwersytet Wileński) i mgr Agata Adamaitytė (Uniwersytet Wileński). Fot. Włodzimierz Moch

Dr hab. Joanna Szadura (opiekun SKNE UMCS) podczas wygłaszania referatu Koncept TYGODNIA w języku i kulturze. Fot. Włodzimierz Moch

Uczestnicy konferencji podczas zwiedzania zamku w Trokach. Fot. Włodzimierz Moch

Uczestnicy konferencji mieli również okazję spróbować dań kuchni karaimskiej, np. pieczonych w piecu półksiężycowatych, drożdżowych  pierogów wypełnionych soczystymi kawałeczkami mięsa (kybyny). Restauracja Kiubėtė w Trokach. Fot. Włodzimierz Moch

Podczas spotkania w Pałacu Balińskich w Jaszunach. Na zdjęciu: mgr Damian Gocół, mgr Sara Akram, Patrycja Szura, Adrian Grzesiuk, Magda Dąbrowska (Uniwersytet Marii Curie-Skłodowskiej), dr hab. Włodzimierz Moch, prof. dr hab. Zofia Sawaniewska-Mochowa (Instytut Slawistyki PAN), dr hab. Joanna Szadura (Uniwersytet Marii Curie-Skłodowskiej), dr Marta Hartenberger (Uniwersytet Kazimierza Wielkiego w Bydgoszczy), dr hab Marta Nowosad-Bakalarczyk (Uniwersytet Marii Curie-Skłodowskiej), prof. dr hab. Jerzy Bartmiński (Uniwersytet Marii Curie-Skłodowskiej), dr hab. prof. UMCS Stanisława Niebrzegowska-Bartmińska (Uniwersytet Marii Curie-Skłodowskiej), mgr Irena Snukisnienė (Uniwersytet Wileński), prof. dr Krystyna Rutkowska (Uniwersytet Wileński), prof. dr Irena Smetonienė (Uniwersytet Wileński), dr Juratė Pajėdienė (Instytut Języka Litewskiego), mgr Agata Adamaitytė (Uniwersytet Wileński), dr Beata Żywicka (Państwowa Wyższa Szkoła Wschodnioeuropejska w Przemyślu), doc. dr Galina Miskinienė (Instytut Języka Litewskiego). Fot. Włodzimierz Moch