Miło nam poinformować, że w najnowszym numerze czeskiego czasopisma „Slovo a Slovesnost” (100 pkt.) wydawanego przez Akademię Nauk Republiki Czeskiej ukazał się artykuł The professional language of Polish journalists in a diachronic perspective autorstwa Dr Beaty Jarosz z Instytutu Filologii Polskiej UMCS.
Kwartalnik „Slovo a Slovesnost” jest najbardziej prestiżowym periodykiem lingwistycznym wydawanym w Czechach i jednym z najważniejszych czasopism językoznawczych ukazujących się w Europie Środkowej. Pismo zostało założone w 1935 roku przez przedstawicieli Praskiego Koła Lingwistycznego, skupiającego wybitnych językoznawców takich, jak Roman Jakobson, Vilém Mathesius, Nikołaj Trubieckoj, Bohuslav Havránek i Jan Mukařovski. W kwartalniku publikowane są oryginalne artykuły analityczne, przeglądowe i dyskusyjne dotyczące zagadnień z zakresu językoznawstwa, ale też literaturoznawstwa i dyscyplin pokrewnych.
Artykuł Dr Beaty Jarosz dotyczy ewolucji języka zawodowego polskich dziennikarzy, co pozwala sytuować tę rozprawę na pograniczu socjolingwistyki i medioznawstwa. W oparciu o analizę rozwoju zawodu dziennikarza na przestrzeni kilku wieków i w odniesieniu do przemian technologicznych, mających istotny wpływ na wykonywanie zadań branżowych, badaczka sformułowała autorską propozycję periodyzacji kształtowania się wspomnianego wariantu polszczyzny, który nie był dotąd przedmiotem lingwistycznych dociekań. Drogą dedukcji i na podstawie wstępnej analizy źródeł pisanych powstałych w okresie XVII–XXI wiek wyróżniła cztery fazy ewolucji tego subjęzyka: (1) faza protoprofesjolektalna (XVII–XVIII w.), (2) ukonstytuowanie się języka zawodowego (XIX w. – początek XX w.), (3) okres niestabilnego rozwoju (początek XX w. – lata 80. XX w.) i (4) intensywnej ewolucji (od lata 80/90).
Literatura dotycząca środków masowego przekazu, w tym języka mediów, jest ogromna, ale wciąż nie istnieją kompleksowe opracowania na temat specyficznej nomenklatury związanej z tworzeniem oraz rozpowszechnianiem czasopism i materiałów radiowo-telewizyjnych. Do tej pory powstało tylko kilka szkiców, w których zarejestrowano niewielki wycinek nazw branżowych, a to w nich zakodowana jest wiedza fachowa. Autorzy prac poświęconych ewolucji polskich mediów z oczywistych względów marginalnie traktują bowiem sposób porozumiewania się przedstawicieli środowiska dziennikarskiego. Historycy czy medioznawcy skupiają się na zazwyczaj omówieniu politycznych czy społecznych uwarunkowań ewolucji zawodu, na odtworzeniu ilościowego i jakościowego rozwoju prasy czy telewizji bądź na charakterystyce instytucji i organizacji związanych z omawianą branżą. Takie ustalenia cechują się wysoką wartością poznawczą, ale w badaniach lingwistycznych pełnią zwykle jedynie funkcję kontekstu.
Dr Jarosz zajęła się więc zagadnieniem, które pozostawało dotąd poza obszarem zainteresowań lingwistów i medioznawców. Co istotne, skonstruowany przez nią model periodyzacyjny można wykorzystać w badaniach języków zawodowych dziennikarzy, które funkcjonują w ramach innych języków narodowych. Kwerenda dostępnego piśmiennictwa dowodzi, że takie narzędzia komunikacji branżowej ukształtowane na gruncie angielskim, niemieckim czy czeskim są słabo opracowane bądź w ogóle niezbadane. Można natomiast przypuszczać, że formowały się według podobnego scenariusza, gdyż postęp techniczny i specyfika ewolucji zawodu przebiegały w różnych krajach w sposób zbliżony (w Europie zachodniej i środkowej oraz w Stanach Zjednoczonych nieco szybciej niż w Europie wschodniej).
Pełna wersja artykułu
