Instytut Nauk o Ziemi i Środowisku

Od szeregu lat 2 lutego w rocznicę podpisania Konwencji Ramsarskiej (Konwencji o obszarach wodno-błotnych mających międzynarodowe znaczenie, zwłaszcza jako środowisko życiowe ptactwa wodnego) obchodzony jest Światowy Dzień Mokradeł. Celem ustanowienia obchodów jest popularyzacja wiedzy na temat znaczenia terenów podmokłych w przyrodzie i życiu codziennym człowieka.

W tym roku po raz pierwszy w obchody Światowego Dnia Mokradeł włączył się także Wydział Nauk o Ziemi i Gospodarki Przestrzennej UMCS, zwracając się z przesłaniem promującym wiedzę o ekosystemach wodno-błotnych do młodzieży licealnej ze szkół współpracujących z Wydziałem NoZiGP. Ze względu na fakt, że 2 lutego w szkołach naszego województwa trwały w najlepsze ferie zimowe, zaprosiliśmy uczniów Lubelszczyzny na obchody w nieco późniejszym terminie - 23 lutego 2018 roku. W wydarzeniu udział wzięło ponad 90 uczniów i nauczycieli z 6 szkół licealnych: z Lublina (I LO im. S. Staszica, VI LO im. H. Kołłątaja, VIII LO im. Zofii Nałkowskiej, IX LO im. M. Kopernika w Lublinie, Prywatne LO im. Królowej Jadwigi) i Świdnika (I LO im. W. Broniewskiego).

Inicjatywa – Akcja. Czyli o tym, że warto mieć wciągającą pasję

Choć zaangażowanie w obchody Światowego Dnia Mokradeł było odpowiedzią na zainteresowania naukowe i osobiste szerokiego grona pracowników, doktorantów i studentów Wydziału, to sam pomysł narodził się w głowie studenta V roku geografii - Łukasza Omelczuka, podczas wolontariatu w Biebrzańskim Parku Narodowym. Rozbudzone w czasie studiów i wolontariatu zainteresowaniem obszarami wodno-błotnymi sprawiły, że wyszedł on z inicjatywą wyeksponowania wystawy fotograficznej „Chrońmy Mokradła” na naszej Uczelni, co nie tylko spotkało się z przychylnym przyjęciem Władz Wydziału Nauk o Ziemi i Gospodarki Przestrzennej, ale także uruchomiło lawinę pomysłów, jak zachęcić możliwe szerokie grono młodzieży do jej obejrzenia oraz, przy tej okazji, pogłębienia wiedzy o mokradłach.

W ten sposób wystawa fotograficzna „Chrońmy Mokradła” stała się kanwą, na której oparte było wydarzenie, poszerzone o cykl prelekcji popularnonaukowych oraz konkurs z nagrodami dla uczniów. Głównym prelegentem był opiekun wystawy, dr hab. Wiktor Kotowski – pracownik Wydziału Biologii Uniwersytetu Warszawskiego oraz Członek Zarządu Centrum Ochrony Mokradeł. Wystawę otworzył, a następnie prowadził sesje referatowe Przewodniczący Komitetu Organizacyjnego obchodów Światowego Dnia Mokradeł na Wydziale Nauk o Ziemi i Gospodarki Przestrzennej UMCS, Prodziekan ds. Studenckich dr hab. Wojciech Zgłobicki, prof. UMCS (prywatnie również fotograf przyrody). Oprócz głównego gościa głos w ważnych sprawach mokradłowych, ukazywanych zarówno w mikro- jak i makroskali, zabrali lubelscy hydrolodzy, geomorfolodzy, paleoekolodzy i ornitolodzy – pracownicy i doktoranci Wydziału Nauk o Ziemi i Gospodarki Przestrzennej (Prof. dr hab. Radosław Dobrowolski, dr hab. Irena A. Pidek, prof. UMCS, dr hab. Stanisław Chmiel, dr Piotr Kulesza, dr Magdalena Suchora, dr Jarosław Pietruczuk, mgr Joanna Jarosz i mgr Grzegorz Gołoś). Stawiając słuchaczy wobec, niekiedy, dość przewrotnych pytań („Dlaczego torfowisko wysokie musi być kwaśne?”, „Czy małżoraczek to raczek?”, „Czy można zarazić się amebą na bagnie?”), prelegenci pokazywali przedmiot swoich zainteresowań z różnych perspektyw. Niezależnie jednak od przyjętej perspektywy, cel był jeden – ukazanie jak bardzo mokradła wpływają na różne aspekty naszego życia, a także w jaki sposób – często zupełnie nieświadomie – możemy im zaszkodzić.

Aby nasze codzienne wybory nie szkodziły mokradłom.

O tym, jak ważna jest popularyzacja tej tematyki, świadczy fakt, że bardzo często to nie brak badań naukowych jednoznacznie wykazujących skutki niszczenia ekosystemów mokradłowych stoi na przeszkodzie ich efektywnej ochronie i właściwemu zarządzaniu, ale trudność w dotarciu z tą cenną wiedzą do szerokiego grona odbiorców. Zapewne większość z nas zapytana o to, co dają nam torfowiska wskazała by funkcję ziemi ogrodniczej czy opału. Tymczasem, takie potraktowanie zasobów torfowisk przynosi więcej szkody niż pożytku, wykluczając torfowisko z pełnienia szeregu innych funkcji ekosystemowych. Znacznie właściwsze jest spojrzenie na torf jako niezwykle cenny zasób nieodnawialny.Prelekcje popularnonaukowe w przystępnej formie wykazały, że osad jeziorny czy torfowiskowy jest fascynującym archiwum, sięgającym znacznie dalej wstecz niż jakiekolwiek źródła pisane. Jest to także rezerwuar materii, która zostaje wyłączona z aktywnego obiegu. O tym, czy zmagazynowane w osadach mokradeł związki węgla, fosforu czy metale ciężkie ponownie trafią do obiegu bardzo często decyduje człowiek. Zaś skuteczne przeciwdziałanie, czy łagodzenie skutków takich globalnych problemów środowiskowych jak pogarszająca się jakość wód, powodzie, zmiany klimatu są z troską o mokradła nierozerwalnie związane.

Spotkanie było okazją nie tylko do smutnej konfrontacji z przekazem, jak szybko tracimy mokradła oraz co bezpowrotnie, tracimy razem z nimi. Jednocześnie młodzież zobaczyła także przykłady działań podejmowanych dla ochrony tych cennych ekosystemów. Ekosystemów nie tylko cennych i ważnych, ale – jak pokazała nam wystawa – także bardzo pięknych.  

Zmagania konkursowe

Uwieńczeniem sesji referatowej był konkurs (quiz przeprowadzony na platformie www.kahoot.com), dzięki któremu uczestnicy opuścili mury uczelni bogatsi nie tylko o wiedzę, ale także nagrody książkowe. Opiekę merytoryczną nad konkursem sprawowały dr Joanna Szczęsna i dr Jolanta Rodzoś z Zakładu Edukacji Geograficznej i Turystycznej UMCS, przygotowaniem aplikacji konkursowej od strony technicznej zajęła się studentka III roku geoinformatyki Klaudia Stępniewska, zaś konkurs z wdziękiem poprowadził jej kolega z roku - Marcin Pałka.

W zmaganiach konkursowych najlepsi okazali się: Witold Chromiński z Prywatnego Liceum im. Królowej Jadwigi w Lublinie (I miejsce), Zofia Klimczak oraz Jakub Kania (II i III miejsce) z I LO im W. Broniewskiego w Świdniku.

Nad rejestracją uczestników czuwały doktorantki Zakładu Geoekologii i Paleogeografii UMCS – mgr Aleksandra Bober i Karolina Łąbęcka, a nad kwestiami organizacyjnymi dr Katarzyna Mięsiak-Wójcik, wspomagana przez członków Studenckiego Koła Geografów im. A. Malickiego: Kamila Kultysa, Łukasza Omelczuka, Jagodę Ziewiec, Karolinę Piestę, Alicję Sulimę oraz – trzymająca w gotowości obiektyw aparatu - Agatę Pawłowską.

Co dalej?

Aby wiedza o mokradłach nie pozostała tylko wiedzą teoretyczną na zakończenie spotkania jego uczestnicy zostali zachęceni do wzięcia udziału w zajęciach terenowych organizowanych w Ośrodku Edukacyjno-Muzealnym Zespołu Lubelskich Parków Krajobrazowych w Brzeźnie.

Mamy nadzieję, że obchody Światowego Dnia Mokradeł na trwałe zagoszczą w kalendarzu lubelskich wydarzeń popularyzujących naukę, takich jak chociażby Dzień Ziemi połączony z dniem Geografa, Noc Biologów czy Lubelski Festiwal Nauki. Już dziś Wydział Nauk o Ziemi i Gospodarki Przestrzennej zaprasza wszystkich zainteresowanych do włączenia się razem z nami w tą ogólnoświatową inicjatywę, której cel jest jeden – żeby wszystkim żyło się lepiej, dzięki trosce o otaczające nas mokradła.

Łukasz Omelczuk, Magdalena Suchora