W 1980 r. ukończyła z wyróżnieniem pedagogikę w zakresie pracy opiekuńczo-wychowawczej i rozpoczęła pracę na stanowisku asystenta w nowo powstałym wówczas Zakładzie Dydaktyki Szkoły Wyższej, przekształconym później w Zakład Pedagogicznego Kształcenia Nauczycieli (a obecnie funkcjonujący jako Zakład Pedeutologii i Edukacji Zdrowotnej). Pracę doktorską pt. „Efektywność metod aktywizujących w procesie rozwijania umiejętności wychowawczych nauczycieli” napisała pod kierunkiem prof. dra hab. Mieczysława Łobockiego i obroniła w 1989 r. Habilitowała się w 2002 r. na podstawie rozprawy „Edukacja seksualna w społeczeństwie współczesnym. Konteksty pedagogiczne i psychospołeczne”.

Położyła duże zasługi w tworzeniu koncepcji programowej kształcenia nauczycieli realizowanej do dziś na naszym uniwersytecie. Współtworzyła też podyplomowe Pedagogiczne Studia Kwalifikacyjne, których kolejne edycje – od ponad 20 lat – cieszą się dużym zainteresowaniem. Była uczestniczką i współorganizatorką wielu konferencji pedeutologicznych. Mimo iż przez ostatnich kilkanaście lat Mariola Chomczyńska-Rubacha nie pracowała na UMCS, Jej sposób myślenia o edukacji nadal jest obecny w podejściu pracowników Zakładu Pedeutologii i Edukacji Zdrowotnej do kształcenia nauczycieli. Zawsze dbała o wysoką jakość dydaktyczną prowadzonych zajęć, stając się wzorem dla młodszych koleżanek i kolegów.

W Jej zainteresowaniach naukowych przez wiele lat dominowała problematyka związana z doskonaleniem kompetencji dydaktyczno-wychowawczych nauczycieli, co wyrażało się nie tylko w ofercie edukacyjnej dla studentów, ale także w Jej publikacjach – skierowanych zarówno do dydaktyków akademickich, jak i do praktyków. Z czasem Jej zainteresowania badawcze poszerzały się o nowe obszary: edukacji seksualnej,  problematyki płci i rodzaju, krytycznej socjologii edukacji (w tym ukrytych wymiarów szkoły i treści  podręczników), edukacji antydyskryminacyjnej i równościowej czy wychowania moralnego. W tym nurcie, oprócz wielu artykułów, można wymienić istotne pozycje książkowe - pod nazwiskiem M.Chomczyńskiej-Miliszkiewicz: „Podróż w nieznane. O miłości, seksie i rodzinie” (Warszawa 1997), „Rodzicielstwo. Między wiedzą a intuicją” (Kraków 1999), „Edukacja seksualna w społeczeństwie współczesnym. Konteksty pedagogiczne i psychospołeczne” (Lublin 2002), oraz pod nazwiskiem M.Chomczyńskiej-Rubacha: „Płeć kulturowa nauczycieli. Funkcjonowanie w roli zawodowej” (Kraków 2007, współaut. z K.Rubachą), „Płeć i szkoła. Od edukacji rodzajowej do pedagogiki rodzaju” (Warszawa 2011), seria wydawnicza pod redakcją naukową:  „Płeć i rodzaj w edukacji” (2005), „Role płciowe. Kultura i edukacja” (2006), „Role płciowe. Rozwój i socjalizacja” (2006), „Teoretyczne perspektywy badań nad edukacją rodzajową” (2007) – wszystkie wydane przez Wydawnictwo WSHE w Łodzi.

 Kolejne publikacje i działalność organizacyjno-naukowa (m.in. założenie i wieloletnia redakcja naukowa czasopisma „Przegląd Badań Edukacyjnych”, zorganizowanie Katedry Pedagogiki Szkolnej na UMK) pozwoliły Jej osiągnąć nie tylko szczyt kariery akademickiej (w 2012 r. uzyskanie tytułu profesora, w 2015 – stanowiska profesora zwyczajnego UMK), ale przede wszystkim zdobyć uznanie w środowisku pedagogów jako wybitnej uczonej i nauczycielki akademickiej.

Imponowała wysokimi kompetencjami poznawczo-moralnymi – ekspercką wiedzą, wnikliwością, logicznym i krytycznym myśleniem, błyskotliwością, elokwencją, ciekawością świata, kreatywnością, konsekwencją w dążeniu do celu, uczciwością intelektualną, odwagą i szacunkiem do innych. Sama pełna energii miała ogromny dar  motywowania, mobilizowania do działania i integrowania ludzi wokół siebie. Ci, z którymi współpracowała wiedzą, jak potrafiła inspirować, uwrażliwiać na problemy, zachęcać do aktywności i rozwoju, nie ograniczając samodzielności i doceniając cudze osiągnięcia. Dotyczyło to nie tylko koleżanek i kolegów, ale też doktorantów, magistrantów i studentów. Również w życiu prywatnym lubiła otaczać się ludźmi – poznawać nowych, ale przede wszystkim doceniać starych przyjaciół. Była lojalna i wspierająca, potrafiła słuchać i empatycznie rozumieć odmienne doświadczenia czy punkty widzenia. Swoją bezpośredniością, akceptacją, życzliwością i poczuciem humoru sprawiała, że świat wydawał się lepszy.

Maja Chomczyńska-Rubacha  odeszła w rozkwicie sił twórczych, pozostawiając wyrwę w sercach rodziny, przyjaciół i współpracowników, ale żyje i będzie żyć w naszej pamięci.

Dorota Pankowska