Fiedurek Jan (ur. 10.01.1950 r. w Goraju) – biolog, profesor emerytowany
Jan Fiedurek urodził się 10 stycznia 1950 roku w Goraju Lubelskim, tutaj też w roku 1964 ukończył Szkołę Podstawową a następnie podjął naukę w Liceum Ogólnokształcącym w Biłgoraju. Jest absolwentem Uniwersytetu Marii Curie-Sklodowskiej, gdzie ukończył studia biologiczne ze specjalnością mikrobiologia na Wydziale Biologii i Nauk o Ziemi. W roku 1973 roku podjął pracę w Zakładzie Mikrobiologii Stosowanej UMCS w charakterze pracownika naukowo-technicznego. W 1982 uzyskał stopień doktora nauk przyrodniczych, a od października 1990 roku został zatrudniony na etacie adiunkta. Stopień doktora habilitowanego uzyskał w 1993 roku. W 1996 roku otrzymał nominację na stanowisko profesora UMCS. Tytuł profesora nauk biologicznych otrzymał w 2001 roku.
W 1978 roku odbył miesięczny staż naukowy i szkoleniowy w Instytucie Przemysłu Fermentacyjnego w Warszawie oraz w Zakładzie Przetwórstwa Owocowo-Warzywnego "Pektowin" w Jaśle. W latach 1986-87 przebywał na stażu naukowym w USA: w pierwszym roku w Instytucie Biologicznej Ochrony Wód im. Graya Uniwersytetu Minnesota u prof. R. Crawforda, zaś w roku następnym w firmie biotechnologicznej "Chem Gen Corp." w Rockville Maryland. W roku 1991 uczestniczył w dwutygodniowym szkoleniu w zakresie nowoczesnych technik stosowanych w biotechnologii, zorganizowanym przez Instytut Mikrobiologii Czechosłowackiej Akademii Nauk w Pradze i sponsorowanym przez UNESCO.
Dorobek naukowy prof. Fiedurka obejmuje 330 pozycji, w tym 125 prac oryginalnych (w tym ponad 80 z listy JCR); 2 podręczniki, 4 monografie, 2 skrypty, 18 prac przeglądowych, 45 popularno-naukowych oraz 8 patentów. Pozostałe to komunikaty prezentowane na zjazdach krajowych i zagranicznych. W działalności naukowej i publikacjach prof. Fiedurka można wyróżnić kilka kierunków. Pierwszy dotyczy doskonalenia cech biotechnologicznych grzybów wytwarzających enzymy o znaczeniu przemysłowym (pektynazy, glukoamylaza, oksydaza glukozowa, beta-galaktozydaza, katalaza, inwertaza, inulinaza), drugi – unieruchamiania enzymów lub drobnoustrojów wytwarzających enzymy. Inne dotyczą organizmów ekstremofilnych: psychrotrofów i termofili, biotransformacji terpenów, oraz zagadnień związanych z optymalizacją bioprocesów w skali bioreaktorowej. Został wielokrotnie wyróżniony licznymi nagrodami i odznaczeniami w tym: 13 indywidualnych i 6 zespołowych nagród rektorskich, stypendium naukowe za wyróżniające się i udokumentowane osiągnięcia w pracy naukowej przyznanego przez Rektora UMCS (2003); nagroda zespołowa Sekretarza Naukowego PAN (1989), Medal Komisji Edukacji Narodowej za szczególne zasługi dla oświaty i wychowania (2002), Złoty Krzyż Zasługi (2004), zespołowa nagroda Ministra Nauki i Szkolnictwa Wyższego (2008) za współautorstwo podręcznika pt. Podstawy biotechnologii przemysłowej oraz Medalem Zasłużony dla Miasta Lublin. Do najważniejszych osiągnięć profesora należy opracowanie po raz pierwszy:
- enzymatycznej (przy użyciu oksydazy glukozowej i peroksydazy) oraz biomimetycznej biotransformacji terpenów przy udziale syntetycznych i naturalnych porfiryn;
- niekonwencjonalnej metody napowietrzania podłoży w procesie: wytwarzania kwasu glukonowego, oksydazy glukozowej, katalazy, inulinazy, biotransformacji terpenów przy użyciu mikroorganizmów zimnolubnych oraz oczyszczania ścieków przydomowych;
- opracowanie równoczesnego wytwarzanie oksydazy glukozowej, katalazy i kwasu glukonowego w jednym procesie.
Wyrazem dużego uznania dla poziomu badań z zakresu biotransformacji terpenów były ich dwa wyróżnienia oraz dwie nagrody otrzymane na krajowych i międzynarodowych konferencjach naukowych. Na szczególną uwagę zasługują efekty aplikacyjne badań prof. Fiedurka, o czym świadczy fakt, iż uzyskane przez niego mutanty zostały wykorzystane do produkcji pektynaz i glukoamylazy w Zakładzie Przetwórstwa Owocowo-Warzywnego w Jaśle.
Prof. Fiedurek jest współautorem nowego poszerzonego programu ćwiczeń z mikrobiologii przemysłowej dla studentów III roku biotechnologii oraz autorem nowatorskiego programu ćwiczeń i wykładów z inżynierii procesów biotechnologicznych, opublikowanych w formie 2 podręczników (Podstawy wybranych procesów biotechnologicznych Wyd. UMCS, 2004; 2014; Podstawy biotechnologii przemysłowej, Wyd. Naukowo-Techniczne, 2007; 2012) oraz 2 skryptów (Ćwiczenia z mikrobiologii przemysłowej, Wyd. UMCS, 1997 - współautor; Procesy jednostkowe w biotechnologii, Wyd. UMCS, 2000, 2014), których jest redaktorem. Prowadził także wykłady: z mikrobiologii przemysłowej dla studentów biotechnologii KUL oraz Politechniki Gdańskiej oraz fakultatywne z wybranych zagadnień z technologii żywności. Z zespołu badawczego prof. Jana Fiedurka jedna osoba uzyskała stopień doktora habilitowanego. Był promotorem 4 doktoratów, 105 prac magisterskich i 32 licencjackich. Recenzował m.in.: pięć postępowań o nadanie tytułu profesora, jednego na stanowisku prof. UMCS, dwadzieścia habilitacyjnych i osiem prac doktorskich, projekty badawcze, wnioski o granty w KBN, Narodowym Centrum Nauki, NCBR oraz kilkadziesiąt artykułów ukazujących się w czasopismach specjalistycznych krajowych i zagranicznych.
J. Fiedurek ma także oryginalne zainteresowania naukowe związane z tematyką żywienia człowieka. Owocem tych zainteresowań są bardzo ciekawie napisane monografie: Rola żywności i żywienia w profilaktyce i terapii chorób człowieka, Mikrobiom a zdrowie człowieka, Wybrane aspekty zdrowego odżywiania oraz Żywność a zdrowie człowieka (redaktor, 2021 w druku) Jest on także zaangażowanym popularyzatorem wiedzy z tego zakresu. Dużym zainteresowaniem cieszyły się jego wykłady dla słuchaczy Uniwersytetu Trzeciego Wieku, w których uczestniczył 4-krotnie natomiast w wykładach ogólnouniwersyteckich - 3-krotnie. Brał też udział w Lubelskim Festiwalu Nauki. Tematykę zdrowego odżywiania człowieka popularyzuje także na łamach Pisma Kulturalno-Społecznego Ziemi Chełmskiej "Powinność" (od nr 3 z 2003 r., do chwili obecnej),
gdzie opublikował 42 artykułów.
Był lub jest członkiem licznych towarzystw naukowych: Komitetu Mikrobiologii PAN od 2003 do 2015 (trzy kadencje), Polskiego Towarzystwa Mikrobiologów; Polskiego Towarzystwa Technologów Żywności; Polskiego Towarzystwa Biochemicznego; Kolegium Redakcyjnego Polish Journal of Food and Nutrition Sciences oraz Food Technology and Biotechnology (w latach 2004-2005). W latach 2002-2005 roku uczestniczył w pracach Uniwersyteckiej Komisji Akredytacyjnej (UKA). W 2015 roku został powołany na przewodniczącego Komisji Biotechnologii Oddziału PAN w Lublinie, a od 2019 roku - wiceprzewodniczący tej komisji.
Działalność organizacyjna: członek Wydziałowej Komisji d/s Programu Studiów Biologicznych i Biotechnologicznych; współudział w pracach związanych z utworzeniem kierunku studiów mikrobiologia i opracowaniu programu w ramach współpracy z UŁ i UWr. (2006-2007); inicjatywa i współudział w utworzeniu 4 specjalności na kierunku biotechnologia UMCS (2009); uczestnictwo w pracach Uniwersyteckiej Komisji Akredytacyjnej (UKA) w latach - 2002-2005; członek Rady Naukowej Studiów Doktoranckich; członek Rektorskiej Komisji d/s Aparatury Naukowo-Badawczej; członek Wydziałowej Komisji d/s Badań Naukowych i Finansów; przewodniczący Wydziałowej Komisji Programowej d/s programów dydaktycznych kierunku biotechnologia; udział w organizacji XXVII Zjazdu Polskiego Towarzystwa Mikrobiologicznego, 5-8 wrzesień 2012 Lublin; wielokrotny udział w recenzowaniu grantów indywidualnych i zespołowych Prorektora d/s Badań Naukowych i Współpracy Międzynarodowej; wielokrotny udział w pracach Wydziałowej (przewodniczący) i Uczelnianej Komisji Rekrutacyjnej; uczestnictwo w II Lubelskich Dniach Promocji Zdrowia (wykład); wiceprzewodniczący Komisji Wyborczej z ramienia Komitetu Obywatelskiego „Solidarność” woj. lubelskiego (1989 r); delegat (1989-2014) Wydziału BiNoZ na Walne Zebranie Delegatów „Solidarności” UMCS; członek Komisji Rewizyjnej NSZZ Solidarność UMCS (1998-2014); Członek Klubu Oficerów Rezerwy przy UMCS (1974–1994), za działalność w tym klubie odznaczony na pierwszy stopień oficerski. Pełnił funkcję zastępcy dyrektora Instytutu Mikrobiologii i Biotechnologii (1999-2009) na Wydziale Biologii i Nauk o Ziemi.
Jan Fiedurek jest autorem ponad 8000 fraszek, które ukazały się w 9 następujących tomach: Drogowskazy, W poszukiwaniu wartości, Świat na zakręcie, W hołdzie Św. Janowi Pawłowi II, W świecie kryzysu wartości, Słodkogorzki smak życia, Świat w peryskopie, Nonkonformista w epoce postprawdy oraz Złudzenia i nadzieje. Pierwsze zbiory swoich fraszek (ok. 1900) umieścił na łamach Pisma Kulturalno-Społecznego Ziemi Chełmskiej „Powinność” (od numeru: 6 z 2011 r., do chwili bieżącej).
Na uwagę zasługuje też jego udział w akcjach dobroczynnych poprzez wsparcie finansowe m.in. Lubelskiego Hospicjum dla Dzieci im. Małego Księcia oraz Ośrodka Szkolno-Wychowawczego dla dzieci Niewidomych im. Róży Czackiej w Laskach.
Profesor Fiedurek jest żonaty, ma dwie córki i wnuczkę Laurę. Jego hobby to literatura popularno-naukowa, poezja, polityka, muzyka, turystyka. Interesuje się życiem politycznym w Polsce i na świecie.
Słownik Biograficzny Absolwentów UMCS
In English, see:
ORCID: https://orcid.org/0000-0002-2977-1269
RESEARCHGATE: https://www.researchgate.net/profile/Jan_Fiedurek
