Rys historyczny Studenckiego Koła Naukowego Prawników UMCS
Lata 1959–1965
W historii studenckiego ruchu naukowego związanego z Wydziałem Prawa Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej (obecnie: Wydziałem Prawa i Administracji), który powołany został w roku 1949, miejsce naczelne zajmuje historia Studenckiego Koła Naukowego Prawników – najstarszej tego typu organizacji przy UMCS, będącej jednocześnie drugim kołem naukowym studentów prawa w Polsce.
Powstało ono w styczniu 1959 roku, przyjmując nazwę „Koła Naukowego Prawników Studentów UMCS”. Podstawą dla funkcjonowania tej organizacji był statut, który został zatwierdzony przez Rektora UMCS pismem z dnia 15 stycznia 1959 roku. Na ówczesną strukturę Koła składało się Walne Zebranie jego członków oraz Zarząd, którego pierwszym Prezesem został Jerzy Zawisza, zaś wiceprezesem Mieczysław Żołnierczuk – obecnie profesor, znawca prawa rzymskiego. Trzeba bowiem zauważyć i z całą mocą podkreślić – Koło Naukowe było od samych swych początków kuźnią intelektualnych elit, a niejedno nazwisko związane z jego działalnością jest świetnie znane w środowiskach akademickich oraz związanych z praktyką prawniczą, o czym również przyjdzie tu niejednokrotnie wspomnieć.
Opiekunem Koła został prof. dr Henryk Reniger, znawca prawa finansowego, mający za sobą chlubny epizod w szeregach Armii Krajowej; jego zastępcą był, podówczas jeszcze magister, Wiesław Skrzydło, późniejszy Rektor UMCS. Warto zaznaczyć, że historia Koła służyć może za przykład tego, jak ważną rolę pełnić mogą osoby sprawujące rzetelną opiekę naukową, będące przewodnikami studentów w początkach ich intelektualnej drogi.
Już od początku swej działalności Koło skupiało wokół siebie znaczną grupę studentów. O ile w roku 1959 było to 40 osób, o tyle liczba ta wzrosła do 154 w roku następnym. Istniał wówczas podział członków na zwyczajnych i nadzwyczajnych, obecnie niepraktykowany.
Koło dość szybko nawiązało kontakty z innymi ośrodkami akademickimi i tamtejszymi studentami prawa; wśród niech wymienić trzeba uniwersytety w Warszawie, Łodzi czy Wrocławiu. Przedstawiciele Koła wchodzili w skład Rady Redakcyjnej tworzonych wówczas wrocławskich Studenckich Prac Prawniczych. W działalności Koła mieściły się wycieczki edukacyjne, między innymi do Instytutu Ekspertyz Sądowych i Zakładu Medycyny Sądowej AM w Krakowie, opracowywanie skryptów (głównie ze względów na brak podręczników w ówczesnych warunkach), liczne odczyty i spotkania z zagranicznymi przedstawicielami środowiska akademickiego, czy wreszcie współpraca ze Zrzeszeniem Prawników Polskich, a nawet opieka nad ówczesnym gmachem Wydziału, mieszczącym się przy Placu Litewskim, zwanym Collegium Iuridicum.
W roku 1960 ważnym wydarzeniem z życia Koła było pierwsze wydanie „Studenckich Zeszytów Prawniczych”. Wpisują się one w tradycję wydawanych od roku 1998 „Studenckich Zeszytów Naukowych”, jednego z dwóch punktowanych przez Ministerstwo Nauki i Szkolnictwa Wyższego studenckich czasopism prawniczych, co świadczy dobitnie o jego prestiżu.
Poza własną działalnością publikacyjną, o prężnym działaniu Koła świadczyć może powierzeniu mu organizacji Ogólnopolskiego Konkursu Krasomówczego. W ten sposób poczynała powoli kiełkować podstawa kolejnej dobrze znanej studentom WPiA UMCS inicjatywy – Środowiskowych Konkursów Krasomówczych, które na dobre zadomowiły się na naszym Wydziale od roku 1973. Konkurs w roku 1963 komentowany był jako sukces Koła, zdolnego do zorganizowania dużego, dwudniowego wydarzenia w skali ogólnopolskiej.
Lata 1965–1980
Rok 1965 był jednym z najważniejszych w całej historii Koła. Stało się tak z powodu zmiany na stanowisku opiekuna naukowego organizacji. Prof. dr hab. Henryk Reniger zrezygnować musiał z pełnienia tej funkcji w związku z objęciem stanowiska prodziekana Wydziału Prawa. Jego następcą, po krótkim okresie kurateli doc. dr. F. Siemińskiego został prof. dr hab. Henryk Groszyk – do dziś wspominany jako przyjaciel młodzieży oraz osoba, na której życzliwość i wsparcie Koło zawsze mogło liczyć.
W tym też okresie nastąpiły istotne zmiany, które dają genezę obecnej strukturze organizacyjnej Koła. Wyodrębniono zatem dwie, a później cztery sekcje. Początkowo były to sekcje polityczno-prawna oraz cywilistyczna, a od roku 1967 – sekcja prawa karnego, pod przewodnictwem J. Rowickiego, cywilistyczna – kierowana przez J. Strzępkę, sekcja nauk politycznych, z M. Żmigrodzkim na czele, oraz wreszcie sekcja historii prawa, której przewodził W. Witkowski – znany dziś historyk prawa i profesor naszego Wydziału. W okresie przełomu lat 60. i 70. działalność w Kole podejmowały także inne osoby, znane dziś społeczności akademickiej. Wystarczy przytoczyć tu takie nazwiska jak Mirosław Nazar, Ryszard Skubisz czy Henryk Cioch. Właśnie wówczas (w dniach 15–16 maja 1971) odbyła się głośna na całą Polskę „Sesja Petrażycjańska”, która przyciągnęła wielu wybitnych intelektualistów, wśród nich W. Tatarkiewicza, T. Kotarbińskiego, M. Borucką-Arctową czy I. Lazari-Pawłowską. Właśnie Władysław Tatarkiewicz miał o niej powiedzieć: „Piękna myśl, pięknie wykonana” – co było komplementem skierowanym w stronę organizującego sesję Koła.
Wkrótce dzięki działalności Koła Lublin stał się ośrodkiem, gdzie spotykali się studenci zainteresowani takimi dziedzinami jak teoria państwa i prawa, historia doktryn politycznych i prawnych, prawo państwowe, administracyjne czy też międzynarodowe publiczne. Jest to bez wątpienia okres prężnej i dynamicznej pracy Koła – od roku 1973 liczy się coroczne Konkursy Krasomówcze; w roku 1974 sekcja historyczno-prawna Koła była organizatorem IV Ogólnopolskiej Olimpiady Historyczno-Prawnej. W składach zarządu tego okresu przewijają się takie nazwiska obecnie wybitnych prawników, jak: Jan Barcz, Antonii Hanusz, Wiesław Perdeus, Anna Przyborowska, Jerzy Stelmasiak, Eleonora Tymecka.
Najważniejszymi wydarzeniami drugiej połowy lat 70. był cykl otwartych wykładów wybitnych historyków prawa i konstytucjonalistów z okazji XXV rocznicy uchwalenia Konstytucji PRL oraz precedensowe w skali kraju „Pokazowe Ćwiczenia Sądowych Rozpraw Cywilnych”, podjęto działalność w ramach Społecznego Punktu Informacji Prawnej, gdzie udzielano porad prawnych ludności Lublina oraz porad w sprawach studenckich, rozwijano współpracę międzynarodową, przede wszystkim z niemieckim Uniwersytetem im. Humboldta.
Charakterystyczne jest, że członkowie Koła nie skupiali się jedynie na badaniu materiałów z zakresu dogmatyki, historii i teorii prawa – prowadzili badania dotyczące kwestii społecznych czy politycznych, co świadczy o bardzo szerokim wachlarzu zainteresowań oraz wyśmienitej kondycji intelektualnej. Sam przez się może to poświadczyć fakt, że wyniki badań przekazywano nawet Państwowej Akademii Nauk. Koło zorganizowało największą w skali kraju ilość obozów naukowo-badawczych. Rok 1978 przyniósł Kołu organizację trzech dużych, ogólnopolskich imprez: tradycyjnie organizowane przez Koło Seminarium Polityczno-Prawnego (pod patronatem Jego Magnificencji Rektora UMCS prof. dr hab. Wiesława Skrzydły), finał Olimpiady Historyczno-Prawnej oraz Ogólnopolskie Seminarium Administracyjne. Aktywnymi członkami Koła byli wówczas Mirosław Granat (prezes 1979/1980) oraz Jan Mojak, odpowiedzialny między innymi za działalność Społecznego Punktu Informacji Prawnej czy też Andrzej Jakubecki. Członkowie Koła brali także udział w wydarzeniach organizowanych przez inne ośrodki akademickie.
Lata 1981–1990
Nie ominęło Koła pokłosie wielkich historycznych wydarzeń Sierpnia 80 i powstania Niezależnego Zrzeszenia Studentów. Na fali atmosfery tamtych lat dopuszczono prezesa Koła na posiedzenia Rady Wydziału, udzielając mu głosu doradczego w sprawach studenckich. Przedstawiciele Koła (m. in. Piotr Sendecki) brali udział w pracach nad uniezależnieniem studenckiego ruchu naukowego od Socjalistycznego Związku Studentów Polskich a także nad powołaniem w PRL Europejskiego Stowarzyszenia Studentów Prawa (ELSA) – na przykład przez aktywne uczestnictwo w seminarium w Grzegorzewiczach. Owocem tego spotkania, w którym brali udział studenci z licznych krajów, także zza „żelaznej kurtyny” było nawiązanie przez Koło bliższej współpracy z organizacją studencka Uniwersytetu w Bayreuth.
Jednocześnie okres początku lat 80. wiązał się ze spadkiem zainteresowania środowisk akademickich studenckim ruchem naukowym. Działo się tak także z powodu politycznego zaangażowania wielu młodych osób, które jednocześnie działały w studenckich organizacjach naukowych. Kwestię tę poruszano między innymi na Plenum Ogólnopolskiej Rady Nauk Społecznych, gdzie Komitet Koordynacyjny Kół Naukowych Prawników reprezentowali członkowie naszego Koła. Wprowadzenie stanu wojennego w nocy 13 grudnia 1981 przyniosło ze sobą zawieszenie działalności Koła Naukowego Prawników-Studentów.
W lutym roku 1982 ponownie umożliwiono prowadzenie zajęć na Wydziale Prawa i Administracji UMCS. Swoją działalność wznowiło też Koło, starając się odbudowywać swoje struktury – jednakże w myśl ówczesnych przepisów rejestracja Koła nastąpiła dopiero w roku 1983, pod zmienioną nazwą Koło Naukowe Prawników, która obowiązywała do 1985 roku. W tym smutnym dla studenckiego ruchu naukowego okresie aktywnymi działaczami Koła byli m. in. Robert Kośmiej, Janusz Niczyporuk, Dag Makary Opolski czy Wojciech Orłowski. Przychylna opieka prof. dr hab. Henryka Groszyka była kontynuowana; pozwoliła ona nawet, po osobistej interwencji Profesora u władz, na organizację pierwszego w skali kraju po wprowadzeniu stanu wojennego, Ogólnopolskiego Seminarium Polityczno-Prawnego, i to już w roku 1983.
Rok akademicki 1984/1985 upłyną głównie pod znakiem jubileuszu 25-lecia działalności Koła. Z tego tytułu zorganizowano szereg inicjatyw, z których największe to seminarium naukowe w Kazimierzu Dolnym „ONZ – zamierzenia i rzeczywistość” oraz seminarium „Drogi i dylematy polskiej reformy gospodarczej”, które miało miejsce w Lublinie. W grudniu 1986 roku odbyło się natomiast XIV Ogólnopolskie Seminarium Polityczno-Prawne dotyczące systemu politycznego PRL w latach 80.
Lata 1990–2009
Upadek systemu socjalistycznego nie pozostał bez znaczenia dla studenckiego ruchu naukowego. Okresowo zaniknęła współpraca na gruncie ogólnopolskim, okazało się, że brakuje źródeł finansowania działalności oraz, co najważniejsze, że statut Koła nie przystawał do nowej, zmienionej rzeczywistości.
W celu uchwalenia nowego statutu powołano komisję przygotowawczą pod przewodnictwem Zbigniewa Goska, która rozpoczęła prace w 1993 roku. 25 października 1994 roku walne zebranie przyjęło nowy statut, który został zatwierdzony przez Jego Magnificencję Rektora UMCS pismem z dnia 17 października 1995. W myśl statutu Koło nosi nazwę Koło Naukowe Prawników UMCS, w stosunkach zewnętrznych używaną z dodatkiem „Studenckie”, a jego organy to Walne Zebranie, Zarząd, Komisja Rewizyjna i Sąd Koła.
Zmiana ustroju otworzyła nowe perspektywy przed młodymi badaczami, powstały nowe problemy i zagadnienia. Owocem tego było między innymi sympozjum „Zmierzch czy rozwój prawa pracy gospodarce rynkowej” pod opieką naukową prof. dr hab. Teresy Liszcz oraz prof. dr hab. Mieczysława Sawczuka. Także przyjęcie nowej Konstytucji w roku 1997 dało impuls do podjęcia badań nad zagadnieniami z zakresu prawa konstytucyjnego. Owocem ich był szereg spotkań oraz sesji naukowych dotyczących m. in. stosunku pomiędzy egzekutywą a legislatywą na gruncie nowej Ustawy Zasadniczej, czy też powszechności skargi konstytucyjnej.
W roku akademickim 1997/1998 podjęto starania o wznowienie współpracy kół naukowych na gruncie ogólnopolskim. Z inicjatywy naszego Koła odbyło się spotkanie przedstawicieli studenckich organizacji naukowych z Wrocławia, Szczecina oraz Białegostoku, na którym podjęto uchwałę o utworzeniu Komitetu Koordynacyjnego Prawniczych Kół Naukowych. Na jego czele stanęło tymczasowo właśnie Koło z UMCS. Postanowiono także o dalszej współpracy, co z jednej strony doprowadziło do nawiązania kontaktów z innymi ośrodkami akademickimi, a z drugiej do przyobleczenia inicjatywy w określoną prawem formę, jaką stało się Stowarzyszenie Akademicki Prawniczy Ruch Naukowy. Statut opracowany przez lubelskich działaczy naukowych został przyjęty na Wydziale Prawa i Administracji UMCS w 1999 przez przedstawicieli wszystkich znaczniejszych ośrodków uniwersyteckich w Polsce. Na czele Stowarzyszenia stanął prezes naszego Koła, Lesław Grzonka.
Kolejne lata to rozwój studenckiego ruchu naukowego oraz prężna działalność Koła organizującego dziesiątki wydarzeń. Starano szukać się nowych tematów badawczych przy jednoczesnej kontynuacji tradycyjnych imprez, które zdążyły zakorzenić się na naszym wydziale. Trzeba tu wspomnieć także czołowych działaczy Koła w tym okresie: Martina Bożka, Sławomira Chomoncika, Karola Dąbrowskiego, Jarosława Dudzika, Mateusza Grochowskiego, Lesława Grzonkę, Jarosława Kostrubca, Artura Kotowskiego, Tomasza Lebowę, Michała Mazurka, Wojciecha Wilka czy Piotra Witkowskiego.
Symbolicznym w historii Koła był rok 2009. To wtedy właśnie, w roku, na który przypadła 50. rocznica jego powstania, zmarł prof. dr hab. Henryk Groszyk, wieloletni Opiekun Koła i przyjaciel studenckiego ruchu naukowego. Nowym Opiekunem Koła został prof. dr hab. Ireneusz Nowikowski, co otworzyło nowy rozdział w historii naszej Organizacji.
________________________________________
Na podstawie: A. Bączkowski, S. Chomoncik, M. Chrzanowski, T. Lebowa, W. Witkowski, Historia Studenckiego Koła Naukowego Prawników UMCS, Lublin 2011, opracował Bartosz Zalewski.
