Ta strona używa cookies
Ze względu na ustawienia Twojej przeglądarki oraz celem usprawnienia funkcjonowania witryny umcs.pl zostały zainstalowane pliki cookies. Korzystając ze strony wyrażasz zgodę na ich używanie. Możesz to zmienić w ustawieniach swojej przeglądarki.
Historia Katedry
Katedra rozpoczęła działalność z dniem 1 października 2019 roku w ramach utworzonego z tym dniem Instytutu Nauk o Polityce i Administracji Wydziału Politologii i Dziennikarstwa. Katedra powstała z połączenia dwóch dotychczas działających w strukturze Wydziału zakładów: Zakładu Systemów Politycznych oraz Zakładu Praw Człowieka. Połączenie obu zakładów wynikało ze zbliżonych profili badawczych ich pracowników obejmujących prawo konstytucyjne, systemy polityczne państw współczesnych, systemy i prawa wyborcze, partie polityczne, zagadnienia legitymizacji władzy i systemów politycznych, decydowanie polityczne, struktury i funkcjonowanie instytucji ochrony prawnej, praworządność, społeczeństwo obywatelskie, organizacje pozarządowe, prawa człowieka, mniejszości narodowe, przeciwdziałanie dyskryminacji, administracja publiczna, społeczeństwo informacyjne, system instytucjonalny i prawo Unii Europejskiej.
Z historii Zakładu Systemów Politycznych
Chronologicznie wcześniejszą strukturą był Zakład Systemów Politycznych, który w ramach ówczesnego Międzyuczelnianego Instytutu Nauk Politycznych został utworzony w roku 1981, początkowo jako Zespół Systemów Politycznych i Myśli Politycznej, a od 1 października 1982 roku jako samodzielny Zakład. Początkowo Zakład Systemów Politycznych nosił nazwę Zakładu Systemów Politycznych i Myśli Politycznej, a po wydzieleniu się nowego Zakładu Myśli Politycznej, przyjął późniejszą nazwę. Twórcą Zakładu i jego wieloletnim kierownikiem był prof. dr hab. Marek Żmigrodzki, który kierując przez 30 lat Zakładem, nadał mu obecną postać, umacniając jednocześnie jego naukową pozycję i czyniąc go jednym z głównych ośrodków politologicznych w Polsce w zakresie badań nad instytucjami i systemami politycznymi. W okresie funkcjonowania Zakładu zmieniał się jego skład osobowy oraz poszerzana była problematyka badawcza. Pracownikami Zakładu Systemów Politycznych byli prof. dr hab. Zbigniew Szeliga (konstytucjonalista, specjalista m.in. z zakresu prawa wyborczego), prof. dr hab. Stanisław Wójcik (badacz m.in. problematyki samorządu terytorialnego, późniejszy dyrektor Instytutu Politologii Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego), prof. dr hab. Marek Chmaj (badacz historii parlamentaryzmu III RP i m.in. ekspert sejmowy), prof. nadzw. dr hab. Bogumił Szmulik (specjalista z zakresu instytucji ochrony prawnej i m.in. dyrektor Wydawnictwa Sejmowego), dr Ryszard Setnik (poseł na Sejm kilku kadencji). W Zakładzie w różnych latach byli zatrudnieni: dr Jerzy Kiełbowicz, dr hab. Józef Krukowski, mgr Cezary Lipko, mgr Andrzej Lisowiec, dr Andrzej Miszczuk, mgr Małgorzata Nalikowska, dr Aleksandra Opałek-Orzechowska, dr Halina Opolska, mgr Poleszak Marek, dr Marek Pomorski, dr Iwona Przeor-Pastuszak, dr Julita A. Rybczyńska, dr Wiesław Tchórzewski, dr Alina Wegiera-Trochimiak (stopnie i tytuły z okresu zatrudnienia w ZSP). Łącznie w ZSP pracowało w różnych latach 26 nauczycieli akademickich.
Badania z zakresu szeroko rozumianej problematyki ustrojowej wzbogacane były o dorobek dotyczący m.in. teorii polityki, legitymizacji systemów politycznych, partii politycznych, systemów wyborczych, instytucji ochrony prawnej, problemów przekształceń systemów politycznych Europy Środkowo-Wschodniej, społeczno-politycznych mechanizmów rządzenia współczesnym państwem, polityki ekologicznej, instytucji demokracji bezpośredniej, bezpieczeństwa narodowego, itp. Zakład realizował ważne dla polskiego środowiska badaczy systemów politycznych przedsięwzięcia naukowe. Na przykład, w latach 2016-2018 był organizatorem: VI Zjazdu Zakładów i Katedr Systemów Politycznych (temat „Rozliczalność w systemach politycznych”) oraz konferencji naukowych: „Bezpieczeństwo Europy. Bezpieczeństwo Polski”, „Zmiana konstytucji- dylematy, dywergencje, postulaty”, „Instytucje państwa w procesie demokratyzacji”, „Muzyka polityczna: komunikowanie, kontestowanie, mobilizowanie”. Pracownicy Zakładu są członkami wielu komisji uczelnianych i wydziałowych, komitetów i rad redakcyjnych oraz naukowych. M.in.: prof. nadzw. dr hab. W. Sokół był pełnomocnikiem dziekana ds. kierunku politologia, prezesem Lubelskiego Oddziału PTNP, dr hab. Małgorzata Podolak była pełnomocnikiem dziekana ds. studiów wschodnioeuropejskich, sekretarzem czasopisma „Annales Universitatis Mariae Curie-Sklodowska”, sectio M – Balcaniensis et Carpathiensis, dr Michał Wallner był współzałożycielem i redaktorem naczelnym czasopisma „Prawo i Polityka”. Niezależnie od działalności naukowej i dydaktycznej pracownicy Zakładu od wielu lat wspierają studencki ruch naukowy (m.in. poprzez opiekę od 2003 r. nad Politologicznym Kołem Naukowym), brali udział w audycjach radiowych i telewizyjnych, promocji Wydziału Politologii UMCS, organizacji olimpiad i konkursów dla szkół średnich.
Prof. dr hab. Marek Żmigrodzki był kierownikiem ZSP od 1.10.1982 do 30.09. 2011. Od 1.10.2011 do 30.09. 2015 kierownikiem Zakładu była prof. dr hab. Bożena Dziemidok-Olszewska. W okresie 1.10.2015 – 30.09.2019 kierownikiem Zakładu był prof. nadzw. dr hab. Wojciech Sokół.
Zakład Praw Człowieka
Początki Zakładu Praw Człowieka związane są z przejściem w 1991 roku do ówczesnego Instytutu Nauk Politycznych UMCS dra hab. Zbigniewa Hołdy z Wydziału Prawa i Administracji UMCS. W INP dr hab. Z. Hołda prowadził zajęcia fakultatywne oraz seminarium dla studentów politologii z prawa penitencjarnego, praw osób pozbawionych wolności oraz praw człowieka. Od następnego roku akademickiego wykład z zakresu praw człowieka stał się wykładem kursowym, uzupełnionymi także o ćwiczenia z tego przedmiotu. Z chwilą przekształcenia INP w Wydział Politologii, co nastąpiło 15 lutego 1993 roku, utworzony został w strukturze Wydziału Zakład Praw Człowieka. Był to pierwszy i jedyny w strukturach jednostek politologicznych w Polsce zakład o takim profilu. Kierownictwo Zakładu objął prof. nadzw. dr hab. Zbigniew Hołda, a zatrudnieni zostali w nim pracownicy, którzy przeszli z innych zakładów INP: dr Julita A. Rybczyńska, prof. dr hab. Andrzej Miszczuk, dr hab. Bogumił Szmulik. W okresie późniejszym w ZPC zatrudnieni byli prof. dr hab. Grzegorz Janusz, mgr Monika Płoska-Pecio, dr Aneta Golecka-Gruszka, dr hab. Piotr Tosiek, prof. dr hab. Walenty Baluk. Łącznie pracownikami ZPC było w różnych latach 12 nauczycieli akademickich.
W historii Zakładu szczególna rola przypadła prof. nadzw. dr. hab. Zbigniewowi Hołdzie, późniejszemu kierownikowi Zakładu Prawa Penitencjarnego Wydziału Prawa i Administracji Uniwersytetu Jagiellońskiego. Był on prawnikiem, a z wyboru także politologiem, adwokatem oraz działaczem na rzecz praw człowieka. W okresie pierwszej Solidarności był doradcą Zarządu Regionu Środkowo-Wschodniego w latach 1980 - 81. Należał do wąskiego grona specjalistów w zakresie prawa karnego wykonawczego. W latach 1989 –1997 pracował w Komisji ds. Reformy Prawa Karnego przy Ministrze Sprawiedliwości w Zespole Prawa Karnego Wykonawczego, a w latach 1999 –2000 w Zespole ds. Nowelizacji Kodyfikacji Karnych przy Ministrze Sprawiedliwości, następnie w Komisji do spraw Reformy Prawa Karnego przy Prezydencie RP. Od lat 80. XX w. zajmował się też prawami człowieka. W latach 2004-2007 był członkiem Europejskiego Komitetu Zapobiegania Torturom Rady Europy. Był wieloletnim członkiem Komitetu Helsińskiego, wiceprezesem Helsińskiej Fundacji Praw Człowieka. W latach 2004-2007 był członkiem Europejskiego Komitetu Zapobiegania Torturom Rady Europy. Za swoją działalność na rzecz praw człowieka był kilkakrotnie wyróżniany przez niezależne gremia; w 2009 Fundacja Uniwersyteckich Poradni Prawnych nadała Mu tytuł Prawnika Pro Bono, a także w tym samym roku został wyróżniony nagrodą Złoty Paragraf nadaną przez „Gazetę Prawną” w kategorii adwokat oraz Nagrodą Tolerancji za działalność w dziedzinie ochrony praw człowieka, przyznaną Mu przez porozumienie polskich, niemieckich, francuskich i hiszpańskich organizacji działających na rzecz praw osób LGBT. Aż do swojej przedwczesnej śmierci w 2009 roku utrzymywał po odejściu do pracy na UJ stały kontakt z pracownikami ZPC służąc swoją radą. Uznaniem dorobku Profesora Zbigniewa Hołdy w zakresie praw człowieka było utworzenie w 2010 r. przez grupę Jego uczniów i współpracowników Stowarzyszenia im. Prof. Zbigniewa Hołdy. Co roku przyznawana jest Nagroda im. Prof. Zbigniewa Hołdy. Jest ona szczególnym wyróżnieniem dla osób lub instytucji. których aktywność zawodowa, naukowa czy społeczna odzwierciedla te wartości, którymi żył i kierował się Profesor w swojej działalności naukowej, publicznej i społecznej. W działalności Stowarzyszenia oraz w pracach Kapituły Nagrody uczestniczą takie pracownicy Zakładu Praw Człowieka (obecnie Katedry Systemów Politycznych i Praw Człowieka).
Prof. nadzw. dr hab. Z. Hołda kierował ZPC od 15.02.1993 r. do 30.09.2003 r. Następnie kierownictwo, jako kurator Zakładu, od 1.10.2003 r. do 30.09.2004 r. sprawował prof. dr hab. Henryk Chałupczak. W okresie 1.10. 2004 – 30.09.2019 Zakładem kierował prof. dr hab. Grzegorz Janusz.
W powstałej na bazie obu zakładów Katedrze Systemów Politycznych i Praw Człowieka kierownictwo Katedry zostało powierzone od 1 października 2019 roku prof. dr. hab. Grzegorzowi Januszowi.
Profil badawczy Katedry Systemów Politycznych i Praw Człowieka
Zainteresowania badawcze pracowników Katedry Systemów Politycznych i Praw Człowieka skoncentrowane były i są wokół różnych aspektów współczesnych systemów politycznych oraz praw człowieka. Zakład prowadził badania naukowe w zakresie: deskrypcji i eksplanacji zmian zachodzących w systemach politycznych państw współczesnych (m.in. Europy Zachodniej, Europy Środkowej i Wschodniej, Bałkanów Zachodnich, Afryki Subsaharyjskiej); komparatystyki współczesnych systemów politycznych; struktury i funkcjonowania demokratycznych reżimów politycznych; struktury i funkcjonowania reżimów hybrydowych w sąsiedztwie państw Unii Europejskiej, związków pomiędzy organami legislatywy, egzekutywy i judykatywy; sądownictwa konstytucyjnego w Polsce i w państwach Europy Środkowej i Wschodniej, zagadnień legitymizacji władzy i systemów politycznych; decydowania politycznego; problematyki rywalizacji politycznej; procedur wyborczych, systemów wyborczych, administracji wyborczej oraz polityki reform wyborczych w systemach demokratycznych i autorytarnych; współczesnego parlamentaryzmu; statusu polityczno-prawnego głowy państwa, gabinetów rządowych w systemach politycznych; struktury i funkcjonowania instytucji ochrony prawnej; ewolucji instytucji systemu politycznego RP (w tym analizy de lege ferenda); problematyki społeczeństwa obywatelskiego; teorii i funkcjonowania partii politycznych w Polsce oraz w demokracjach zachodnich i w państwach postkomunistycznych (ze szczególnym uwzględnieniem instytucjonalizacji i relewancji politycznej); komparatystyki systemów partyjnych (m.in. z zastosowaniem analizy matematycznej); instytucjonalizacji i strategii partii politycznych; problematyki formowania koalicji partyjnych; polityczno-prawnych i matematycznych aspektów systemów wyborczych i ich wpływu na naturę przedstawicielstwa politycznego; teorii i praktyki transformacji systemów politycznych Europy Środkowej i Wschodniej; kampanii wyborczych; rozliczalności horyzontalnej i wertykalnej w systemach politycznych; instytucji demokracji bezpośredniej (ze szczególnym uwzględnieniem referendum w Europie Środkowej i Wschodniej); polityki ochrony środowiska; systemu obronnego Polski jako elementu bezpieczeństwa narodowego; historii i współczesnego kształtu obrony terytorialnej w Polsce. Ponadto prowadzone były i są badania w zakresie wielokontekstowego wymiaru praw człowieka, w tym praw człowieka w społeczeństwie informacyjnym, ochrony praw mniejszości narodowych i etnicznych w Europie, wolności słowa i jego ochrony, przeciwdziałania dyskryminacji, prawa do sądu w wymiarze krajowym i międzynarodowym. Uzupełniają ten profil badawczy badania w zakresie praworządności, prawa do dobrej administracji w kontekście dobrego rządzenia, reformy systemu organów ochrony prawa w Polsce, humanitarnego wymiaru konfliktów zbrojnych, organizacji pozarządowych i ich miejsca w społeczeństwie demokratycznym. Od wielu lat prowadzone są także przez pracowników Katedry badania związane z systemem politycznym i instytucjonalnym Unii Europejskiej oraz systemem prawnym UE.
Skład osobowy:
Kierownik Katedry Systemów Politycznych i Praw Człowieka:
Prof. dr hab. Grzegorz Janusz
Pracownicy Katedry:
prof. dr hab. Marek Żmigrodzki
prof. dr hab. Bożena Dziemidok-Olszewska
prof. nadzw. dr hab. Wojciech Sokół
prof. nadzw. dr hab. Małgorzata Podolak
prof. nadzw. dr hab. Krystyna Leszczyńska
dr hab. Monika Kowalska
dr Agnieszka Demczuk
dr Ewa Godlewska
dr Magdalena Lesińska-Staszczuk
dr Marta Michalczuk-Wlizło
dr Michał Wallner
dr Tomasz Bichta
Osiągnięcia badawcze Katedry
Pracownicy Katedry Systemów Politycznych i Praw Człowieka są autorami wielu znanych w środowisku politologicznym monografii i podręczników naukowych. Publikowali artykuły naukowe w znanych, wysoko punktowanych czasopismach naukowych, krajowych i zagranicznych. M.in. wśród monografii i podręczników naukowych, wydawanych w różnym czasie i często wielokrotnie wznawianych, do najbardziej znanych należą:
Wśród wielu publikacji naukowych na szczególne podkreślenie zasługuje wydanie pod kierunkiem prof. dr hab. Marka Żmigrodzkiego 5 – tomowej Encyklopedii politologii. Dwa tomy Encyklopedii (w tym o instytucjach i systemach politycznych) opracowane zostały pod redakcją pracowników Zakładu (W. Sokół, B. Dziemidok-Olszewska). W ramach tego i innych przedsięwzięć naukowych pracownicy Katedry współpracowali z kilkudziesięcioma naukowymi ośrodkami krajowymi i zagranicznymi. Pracownicy Katedry aktywnie uczestniczyli w licznych konferencjach krajowych i zagranicznych, stażach naukowych (m.in. w Oslo, Reykjaviku, Granadzie, Lizbonie, Berlinie, Monachium, Vlotho, Pradze, Rydze). Realizowali projekty badawcze, m.in.: prof. dr hab. Bożena Dziemidok-Olszewska projekt finansowany ze środków z Funduszu Nauki i Technologii Polskiej, pt. Odpowiedzialność głowy państwa i rządu we współczesnych państwach europejskich; prof. nadzw. dr hab. Wojciech Sokółbył kierownikiem grantu promotorskiegoNCN pt. Współpraca partii chrześcijańsko-demokratycznych państw Unii Europejskiej, opiekunem grantów w ramach Funduszu Wyszehradzkiego, Fundacji im. L. Kirklanda.
Pracownicy Katedry byli autorami projektów badawczych oraz autorami ekspertyz naukowych dla instytucji publicznych (m.in. Sejmu, Senatu, Ministerstwa Spraw Zagranicznych, Ministerstwa Spraw Wewnętrznych i Administracji, Najwyższej Izby Kontroli, Głównego Urzędu Statystycznego, instytucji monitorujących poziom demokracji w świecie oraz fundacji), recenzowali monografie i artykuły w wielu czasopismach naukowych oraz przygotowywali recenzje w postępowaniach awansowych.
Najważniejsze projekty badawcze (także w ujęciu historycznym):
Prof. dr hab. Grzegorz Janusz
Prof. dr hab. Bożena Dziemidok-Olszewska
Prof. nadzw. dr hab. Wojciech Sokół
Dr hab. Piotr Tosiek
dr Ewa Godlewska
dr Agnieszka Demczuk
Dr Marta Michalczuk-Wlizło
Granty dydaktyczne:
Prof. dr hab. Grzegorz Janusz
Dr hab. Piotr Tosiek
· kierownictwo zespołowego grantu dydaktycznego Unii Europejskiej Jean Monnet na lata 2011-2013 na prowadzenie modułu europejskiego pt. European Union in the 21st Century. Summer School for Teachers (numer grantu 176532-LLP-1-2010-1-PL-AJM-MO)
· kierownictwo indywidualnego grantu dydaktycznego Unii Europejskiej Jean Monnet Project na lata 2003-2006 na prowadzenie modułu europejskiego pt. The European Parliament in the Institutional System of the European Union (numer grantu C03/0014)
Ekspertyzy
Prof. dr hab. Grzegorz Janusz jest autorem ponad 30 ekspertyz dotyczących statusu mniejszości narodowych w Polsce, mniejszości i grup polskich na Wschodzie, w Niemczech i Austrii, statusu prawnego mniejszości narodowych w Europie, w tym praw językowych i praw wyborczych mniejszości narodowych w Europie oraz statystyki ludnościowej przygotowanych na zlecenie Kancelarii Sejmu, Kancelarii Senatu, parlamentarzystów, Ministerstwa Spraw Zagranicznych, Ministerstwa Spraw Wewnętrznych i Administracji, Najwyższej Izby Kontroli, Głównego Urzędu Statystycznego, Stowarzyszenia „Wspólnota Polska”, a także kilku ekspertyz na zlecenie organizacji pozarządowych m.in. Domu Współpracy Polsko-Niemieckiej Opole-Gliwice, Towarzystwa Społeczno-Kulturalnego Niemców na Śląsku Opolskim, w tym (w ostatnich 5 latach):
Dr hab. Piotr Tosiek jest autorem 2 ekspertyz i 1 opinii sporządzonych na zamówienie Biura Analiz Sejmowych:
Inne
Pracownicy Katedry współpracują z wieloma organizacjami pozarządowymi i innymi instytucjami publicznymi w Polsce i za granicą, m.in.: Rzecznikiem Praw Obywatelskich, Helsińską Fundacją Praw Człowieka, Frontem Europejskim, Fundacją im. Roberta Schumana, Iustitia Lublin, Komendą Wojewódzką Policki w Lublinie, Homo Faber, Akademią Obywatelską, Lubelską Izbą Lekarską, Amnesty International, Lubelskim Towarzystwem Naukowym, Interrights, Domem Współpracy Polsko-Niemieckiej Gliwice-Opole, organizacjami mniejszości narodowych. Regularnie organizowane są seminaria dla komendantów policji z województwa lubelskiego z zakresu ochrony praw człowieka w pracy policji. Współorganizują seminaria, wykłady otwarte, festiwale o prawach człowieka. Od 2002 roku są współorganizatorami lubelskiej edycji Festiwalu Watch Docs – Prawa Człowieka w Filmie. Pracownicy Katedry uczestniczą w dorocznych konferencjach sieci NISPAcee, The Network of Institutes and Schools of Public Administration in Central and Eastern Europe. Prof. Grzegorz Janusz jest członkiem Rady Spraw Precedensowych Helsińskiej Fundacji Praw Człowieka. Od 2012 roku pracownicy Katedry przeprowadzają olimpiadę z wiedzy o Polsce i świecie współczesnym oraz z zakresu praw człowieka wśród uczniów szkół średnich w województwie lubelskim. Pracownicy Katedry uczestniczą w ogólnopolskim programie edukacyjnym (ponad 500 szkół w każdej edycji), organizowanym przez Stowarzyszenie im. Prof. Zbigniewa Hołdy, którego celem jest przybliżenie uczniom szkół średnich problematyki za zakresu wiedzy o Konstytucji RP. Służą także od 2013 r. wsparciem tutorskim dla stypendystów z Rosji, Ukrainy i Białorusi w ramach Stypendium im. L. Kirklanda.