Już po raz trzeci Uniwersytet Marii Curie-Skłodowskiej był koordynatorem wydarzenia organizowanego w Lublinie pod hasłem „III EU Green Week – Spacer żywiołów: woda, ziemia, powietrze” i będącego częścią europejskiej inicjatywy EU Green Week. Europejski Zielony Tydzień to cykl imprez realizowanych równolegle w różnych krajach Europy i coroczna okazja do debaty na temat szeroko pojętej polityki ochrony środowiska. W tegorocznej edycji, której hasło przewodnie brzmiało „Postawmy na naszą przyszłość!”, skoncentrowano się na Europejskim Zielonym Ładzie – unijnej strategii zrównoważonego i transformacyjnego wzrostu na rzecz zasobooszczędnej i neutralnej dla klimatu Europy do 2050 r.
EU Green Week z roku na rok integruje w Lublinie coraz więcej instytucji i organizacji. W tym roku współorganizatorami lubelskiego Zielonego Tygodnia byli: Uniwersytet Marii Curie-Skłodowskiej w Lublinie (koordynacja wydarzenia), Urząd Marszałkowski Województwa Lubelskiego, Wojewódzki Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej w Lublinie, Centrum Spotkania Kultur w Lublinie i Katolicki Uniwersytet Lubelski Jana Pawła II w Lublinie. Ze strony UMCS w organizację wydarzenia włączyły się następujące jednostki: Instytut Nauk Biologicznych – Wydział Biologii i Biotechnologii, Instytut Nauk o Ziemi i Środowisku – Wydział Nauk o Ziemi i Gospodarki Przestrzennej, Instytut Filologii Polskiej – Wydział Filologiczny, Instytut Pedagogiki – Wydział Pedagogiki i Psychologii, Instytut Archeologii – Wydział Historii i Archeologii, a także Ogród Botaniczny UMCS oraz Uniwersytet Dziecięcy UMCS. Komitet organizacyjny III Green Week tworzyli członkowie Rady Młodych Naukowców UMCS – dr hab. Aneta A. Ptaszyńska, prof. ucz. (koordynator), dr Agnieszka Gabryś i dr Beata Jarosz wspierane przez dr. Piotra Mączyńskiego, a także dr inż. Jan Kamiński (KUL) i opiekun Miejskiej Pasieki Artystycznej CSK – mgr Marcin Sudziński.
W programie lubelskiego III EU Green Weeku znalazło się wiele wydarzeń zrealizowanych między 28 maja a 20 czerwca, natomiast całość imprezy zwieńczyła konferencja naukowa, która odbyła się 14–15 lipca w formule online. Zwyczajowo w ramach Europejskiego Zielonego Tygodnia organizowane są wykłady, prelekcje oraz warsztaty mające przybliżać społeczeństwu trzy ważne aspekty transformacji – istotę gospodarki o obiegu zamkniętym, program zero zanieczyszczeń i bioróżnorodność. W tym roku w Lublinie zakres wydarzeń został poszerzony m.in. o rozmaite wydarzenia plenerowe. Mieszkańcy mogli bowiem uczestniczyć w 4 spacerach w przestrzeni miejskiej i poznać florę oraz dzikie zakątki miasta. Oprócz sztandarowego „Spaceru żywiołów: woda, ziemia, powietrze” [prowadzenie: mgr Marcin Sudziński (CSK), dr Anna Rysiak (UMCS), dr hab. Aneta A. Ptaszyńska, prof. ucz. (UMCS)] zrealizowano dwie wycieczki: pieszą „Uroczyska Lublina” oraz rowerową „Zielona sieć rowerem” [prowadzenie: dr inż. Jan Kamiński (KUL)]. Dodatkowo podziwiano uroki Ogrodu Botanicznego UMCS podczas spaceru „Mity i legendy świata roślin” (prowadzenie: mgr Błażej Maciorowski). Tam też młodzież i dorośli mogli poznać założenia Zielonego Ładu, uczestnicząc w grach terenowych: „Wkomponuj się w naturę” zorganizowanej przez Studenckie Koło Naukowe Planistów UMCS „SmartCity” oraz „Okaż kulturę, szanuj naturę!” przeprowadzonej przez Koło Naukowe Ruchów Politycznych i Badań Etnicznych UMCS.
W ramach III EU Green Weeku zrealizowano w Centrum Spotkania Kultur w Lublinie dwa tematyczne seanse filmowe. Zaprezentowano „Spaceship Earth” (2020) oraz „More than Honey”/„Więcej niż miód” (2012), a projekcje uzupełniły komentarze eksperckie [mgr Marcin Sudziński (CSK), dr hab. Aneta Ptaszyńska, prof. ucz. (UMCS), dr hab. Krzysztof Olszewski, prof. ucz. (UP)]. W CSK odbyły się również interesujące wykłady: „Jak osadnictwo na Marsie może pomóc ocalić Ziemię?” [mgr inż. Dagmara Stasiowska (AGH)], „Rodzina pszczela – „ssak z wielu ciał” [dr hab. Krzysztof Olszewski, prof. ucz. (UP)], „Cztery pory roku w górach, czyli jak się przygotować do wyprawy” (mgr Agata Stanowska), „Inuici – proekologiczny lud Arktyki. Historia z pogranicza badań etnicznych, religioznawstwa i ekologii” [mgr Jakub Bijak (UMCS)]. Dodatkowo jedno z wystąpień zatytułowane „Jak przetrwać upał w mieście – wybrane przykłady z Missisipi” [dr Agnieszka Krzyżewska (UMCS)] zostało zrealizowane w formule zdalnej.
Program III EU Green Week obejmował szereg warsztatów adresowanych do różnych grup odbiorczych, zwłaszcza do dzieci i młodzieży. W Miejskiej Pasiece Artystycznej Centrum Spotkania Kultur odbyły się zajęcia „Pszczele tajemnice” poprowadzone przez mgr. Marcina Sudzińskiego (CSK), dr Annę Rysiak (UMCS) i dr hab. Anetę A. Ptaszyńską, prof. ucz. (UMCS). Z kolei w budynkach UMCS pracownicy naszego Uniwersytetu przeprowadzili następujące warsztaty: „Od grzybni do kłębka, czyli kolorowa biotechnologia dla zielonej planety” (prof. dr hab. Anna Jarosz-Wilkołazka, dr Jolanta Polak, prof. ucz., dr hab. Marcin Grąz, dr Katarzyna Szałapata, dr Magdalena Czemierska, mgr Aleksandra Mordzińska-Rak, mgr Iwona Mazur), „Czy każda woda jest dobra do picia? Laboratorium w walizce” i „Badamy abiotyczne czynniki środowiska – cyfrowe laboratorium przyrodnicze” (dr Anna Maria Wójcik, prof. ucz., dr Ewa Gajuś-Lankamer, prof. ucz.), „Grzyby to nie tylko żywność!” (dr hab. Adrian Wiater, prof. ucz., dr Kamila Wlizło, dr Artur Nowak, mgr Mateusz Kutyła, mgr Katarzyna Próchniak), „e-Edytorstwo na usługach ekologii” (dr Beata Jarosz). W organizację zajęć dla mieszkańców miasta, zwłaszcza tych najmłodszych, włączyły się też organizacje studenckie działające na UMCS, które zrealizowały rozmaite warsztaty i prezentacje: „Rośliny oraz zanieczyszczenie środowiska a układ nerwowy człowieka” (Studenckie Koło Naukowe Neurobiologów UMCS), „Moja planeta Eko” (Koło Naukowe Pedagogów Opiekuńczych UMCS) i „Z symbiozą na TY, czyli o dobroczynnym wpływie bakterii brodawkowych na wzrost roślin” (Studenckie Koło Naukowe Mikrobiologów „Bakcyl” UMCS). Pod znakiem EU Green Week odbyła się również 24 września inauguracja 10 jubileuszowego roku akademickiego na Uniwersytecie Dziecięcym UMCS. Wszystkie zajęcia i warsztaty zrealizowane w ramach imprezy cieszyły się dużym zainteresowaniem, ponieważ uczestnicy jak co roku nie tylko uzyskują cenne, przydatne w codziennym życiu informacje, ale też mają okazję samodzielnie wykonywać doświadczenia naukowe.
W ramach III EU Green Weeku lublinianie wzięli udział w pokazowej debacie oksfordzkiej, której teza brzmiała następująco: „Gospodarka o obiegu zamkniętym (circular economy) w Europie przyniesie integracji europejskiej więcej szkód niż korzyści”. W roli debatantów wystąpili członkowie Koła Naukowego Debat Oksfordzkich UMCS, a marszałkiem był opiekun Koła – dr Grzegorz Gil (UMCS), który poprzedził dyskusję merytorycznym wprowadzeniem. Dodatkowymi atrakcjami stały się dwie wystawy tematyczne: archeologiczno-przyrodnicza zatytułowana „Człowiek i rośliny w epoce kamienia” pod kuratelą dr. Piotra Mączyńskiego (UMCS) oraz fotograficzna pod hasłem „Zjedz, zanim zgnije” przygotowana przez Koło Studentów Pracy Socjalnej UMCS. Wszyscy zainteresowani mogli również wziąć udział w konkursie „Zielono mi! – natura w obiektywie” zorganizowanym w mediach społecznościowych przez dr Beatę Jarosz i dr Agnieszkę Gabryś. Wystarczyło opublikować na specjalnej stronie na Facebooku autorską fotografię prezentującą piękno polskiej przyrody, podać datę i miejsce wykonania zdjęcia, a następnie zebrać jak najwięcej reakcji użytkowników. Zwyciężczyniami zostały: Agata Stanowska (I miejsce), Katarzyna Golus (II miejsce), Gabriela Gorzkiewicz (III miejsce) oraz Katarzyna Piwowarska (wyróżnienie).
W ramach III EU Green Week w Lublinie odbyła się wspomniana e-konferencja naukowa zorganizowana pod hasłem „Spacer żywiołów: woda, ziemia, powietrze”. Program obejmował 30 wystąpień, w których prelegenci z całej Polski przedstawili wyniki swoich badań dotyczących szeroko rozumianej tematyki ekologicznej – od rozwiązań technicznych, poprzez badania środowiskowe i społeczne. Konferencję rozpoczęła sesja plenarna, w której przewidziano wykłady zaproszonych gości. Prezes Wojewódzkiego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej w Lublinie dr. hab. Grzegorz Grzywaczewski, prof. ucz., przybliżył formy zaangażowania Funduszu w ochronę środowiska województwa lubelskiego, a dr hab. Marek Gancarz, prof. ucz., reprezentujący Uniwersytet Rolniczy w Krakowie oraz Instytut Agrofizyki Polskiej Akademii Nauk wygłosił referat pt. „Zastosowania elektronicznego nosa do określania emisji szkodliwych gazów w budynkach inwentarskich”. Z kolei drugiego dnia w części plenarnej uczestnicy wysłuchali prelekcji ekspertów z zakresu nauk przyrodniczych. Dr Anna Rysiak (UMCS) w wykładzie pt. „Inwazyjne gatunki obce IGO – skala problemu, teoria i praktyka” scharakteryzowała regulacje prawne dotyczące wspomnianych gatunków inwazyjnych, natomiast dr inż. Jan Kamiński (KUL) zaprezentował raport z badań terenowych dotyczących użytkowania wybranych terenów zieleni w Lublinie. Oprócz obrad plenarnych odbyły się dwie sesje referatów oraz dwie sesje posterowe, w których wystąpili zarówno doświadczeni badacze, jak i studenci reprezentujący różne ośrodki naukowe (w tym Uniwersytet Jagielloński, Akademię Górniczo-Hutniczą w Krakowie, Uniwersytet Warmińsko-Mazurski w Olsztynie, Uniwersytet Przyrodniczy w Poznaniu, Politechnikę Poznańską, Sieć Badawczą Łukasiewicz – Instytut Technologii Eksploatacji w Radomiu). Organizatorzy konferencji wraz z przedstawicielami komitetu naukowego ocenili wystąpienia i wybrali najlepsze prezentacje: „Innowacyjne rozwiązania proekologiczne w projektowaniu oraz technologii eko-kompozytów cementowo-szklanych wysokowartościowych” – mgr. inż. Waldemar Łasica, współautor: Marcin Małek (I miejsce), „Zastosowanie zintegrowanego układu hydroliza termiczna/procesy membranowe do waloryzacji odpadów chromowych powstających w przemyśle garbarskim” – dr Anna Kowalik-Klimczak, współautorzy: Maciej Życki, Monika Łożyńska, Bogusław Woźniak, Christian Schadewell, Thomas Fiehn, Monika Flisek (II miejsce), „Techniki woltamperometryczne jako efektywne narzędzia spełniające wymogi zielonej chemii analitycznej” – mgr inż. Anna Szczurkowska, współautorzy: Adrianna Szymkowicz i Agnieszka Królicka (III miejsce). Jury wyróżniło także doniesienie konferencyjne „Zachowania proekologiczne wśród studentów studiów pedagogicznych” – lic. Patrycja Kulińska, współautorzy: Aleksandra Sawa, Katarzyna Suchodolska, Paula Łapa.
Dzięki zaangażowaniu organizatorów w poszczególnych wydarzeniach wzięło udział wiele osób – dorosłych i dzieci, naukowców, studentów oraz zwykłych mieszkańców Lublina. Podczas konferencji, wydarzeń plenerowych, wykładów i warsztatów dowiedzieli się, jakie są najnowsze trendy w prowadzonych w Polsce badaniach proekologicznych, jak należy dbać o środowisko, jaki wpływ mają szkodliwe substancje na nasze otoczenie i co zyskujemy dzięki bioróżnorodności. Co ważne, wśród uczestników imprezy znaleźli się również przedstawiciele społeczności ukraińskiej, ponieważ część programu III Green Weeku przygotowano właśnie z myślą o Ukraińcach, którzy znaleźli się w Lublinie, uciekając przed wojną. Aby umożliwić im pełnowartościowy udział w wydarzeniach, organizatorzy zredagowali materiały informacyjne w języku ukraińskim, opublikowali je na podstronie UMCS dedykowanej społeczności ukraińskiej i zadbali o obecność tłumaczy podczas poszczególnych wydarzeń. Trudu translacji podjęły się Pani Olha Budnyk i Iryna Popsui.
Idea EU Green Weeku wyrasta z przekonania, że kluczowe znaczenie dla wdrażania standardów ochrony środowiska i klimatu ma kształtowanie postaw ekologicznych młodego pokolenia. Edukacja ekologiczna i klimatyczna zmierzają bowiem do rozwijania społeczeństwa, które akceptuje zasady trwałego i zrównoważonego rozwoju, potrafi ocenić stan bezpieczeństwa ekologicznego i klimatycznego i podejmuje działania na rzecz jego poprawy. Świadome dbanie o wspólne dziedzictwo kulturowo-przyrodnicze jest potrzebne także na Lubelszczyźnie, a wydarzenia takie, jak Green Week, pełnią funkcję inicjatora pozytywnych zmian mających niebagatelny wpływ ludzi i otaczający nas świat. Serdecznie zapraszamy za rok! „Green deal – make it real!”
Aneta Ptaszyńska (pomysłodawca i koordynator EU Green Week w Lublinie)
Beata Jarosz
Uroczyska Lublina - spacer
