Instytut Pedagogiki
We wrześniu 1945 roku powstała Katedra Pedagogiki UMCS, funkcjonująca w ramach Sekcji Filozoficznej utworzonej na Wydziale Przyrodniczym. Funkcję kierownika Katedry pełnił prof. dr Mieczysław Ziemnowicz.
Pierwsze lata działalności Katedry (1946-1951) związane były między innymi z gromadzeniem księgozbioru. Ważną częścią jej pracy było kształcenie magistrów pedagogiki. Podejmowano się również organizowania przygotowania pedagogicznego dla studentów Wydziału Przyrodniczego. Nawiązano także współpracę ze środowiskiem lubelskich nauczycieli i Związkiem Nauczycielstwa Polskiego.
W roku 1951 Katedra została rozwiązana. Jej reaktywacja nastąpiła 1 października 1952 roku. Nowym kierownikiem Katedry został dr Jan Płatek. Działalność Katedry ograniczała się do prowadzenia zajęć z elementów nauk pedagogicznych na rzecz innych jednostek rozwijającej się uczelni, między innymi na Wydziale Humanistycznym, Matematyki, Fizyki i Chemii oraz Biologii i Nauk o Ziemi.
W końcu 1955 roku Katedrę Pedagogiki objął prof. dr Jan Dobrzański, pełniąc funkcję kierownika do końca lutego 1957 roku. Jego zasługą było przygotowanie warunków kadrowych i organizacyjnych koniecznych do utworzenia na Wydziale Humanistycznym studiów pedagogicznych, które zostały uruchomione 1 października 1957 roku. Na Wydziale Humanistycznym powstała Sekcja Pedagogiczna, co pozwoliło na uruchomienie specjalistycznych 5-letnich studiów pedagogicznych (stacjonarnych, niestacjonarnych i eksternistycznych).
Od 1 marca 1957 roku kierownikiem Katedry został ponownie prof. dr M. Ziemnowicz, a trzy lata później funkcji tej podjął się doc. dr Konstanty Lech i pełnił ją przez kolejne 10 lat. Powołane zostały nowe katedry: Historii Oświaty i Wychowania, której kierownikiem został prof. dr Jan Dobrzański, Psychologii Ogólnej i Rozwojowej, z kierownikiem doc. dr Józefem Reuttem i zastępcą profesora Natalią Reuttową oraz Psychologii Wychowawczej, z doc. dr Stanisławem Gerstmannem jako kierownikiem.
Kolejne istotne zmiany nastąpiły w roku 1970. Przyniosły one utworzenie na Wydziale Humanistycznym UMCS Instytutu Nauk Pedagogicznych i Filozoficznych. Na stanowisko dyrektora powołano doc. dr hab. Zdzisława Cackowskiego. W ramach nowego Instytutu funkcjonowały następujące zakłady: Pedagogiki, Psychologii, Logopedii i Filozofii. W 1970 roku rozpoczęło działalność Wyższe Studium Nauczycielskie. Jego kierownictwo powierzono doc. dr hab. Karolowi Poznańskiemu.
15 maja 1972 roku powołano do życia w ramach Wydziału Humanistycznego Instytut Pedagogiki i Psychologii. Funkcję dyrektora pełnił doc. dr Mieczysław Marczuk. 14 maja 1973 roku ukazało się zarządzenie Ministra Oświaty i Szkolnictwa Wyższego o utworzeniu na Uniwersytecie Wydziału Pedagogiki i Psychologii. Wydział powstał z Instytutu Pedagogiki i Psychologii oraz Wyższego Studium Nauczycielskiego UMCS. Pierwszym dziekanem został doc. dr hab. Karol Poznański, wcześniej związany z Wyższym Studium Nauczycielskim. Wydział został ulokowany w budynku po WSN przy ul. Narutowicza 12.
W ramach Instytutu działały następujące jednostki: Zakład Andragogiki (kierownik doc. dr Mieczysław Marczuk), Zakład Dydaktyki (kierownik doc. dr hab. Maria Cackowska), Zakład Historii Wychowania (kierownik doc. dr hab. K. Poznański), Zakład Psychopedagogiki Specjalnej (kierownik prof. dr hab. Zofia Sękowska), Zakład Teorii Wychowania (kierownik doc. dr hab. Mieczysław Łobocki).
W roku 1980 Wydział Pedagogiki i Psychologii uzyskał prawa nadawania stopni naukowych doktora nauk humanistycznych w zakresie pedagogiki i psychologii. Wydział posiada uprawnienia doktoranckie i habilitacyjne w zakresie pedagogiki.
W 1980 roku do struktury Instytutu dołączył Zakład Pedagogiki Szkoły Wyższej. Natomiast dwa lata później do Instytutu włączona została Pracownia Technicznych Środków Nauczania. W kolejnych 13 latach nastąpiły zmiany w strukturze Instytutu. Oprócz istniejących już jednostek znalazły się: Zakład Pedagogicznego Kształcenia Nauczycieli przekształcony z Zakładu Pedagogiki Szkoły Wyższej; Zakład Pedagogiki Przedszkolnej; Zakład Psychopedagogiki Specjalnej, Zakład Teorii Upowszechniania Kultury. Lata 1990 – 2013 przyniosły zmiany w postaci nowoutworzonych zakładów.
Dyrektorzy Instytutu Pedagogiki od 1977 roku:
