Instytut Psychologii
Katedra Psychologii była jednym z dziewięciu zakładów naukowych, które znalazły się w najwcześniejszej strukturze organizacyjnej Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej. Psychologia ma więc tutaj sześćdziesięcioletnie tradycje. Katedrę tę zorganizował w ramach powstałego w 1944 roku Wydziału Przyrodniczego UMCS dr Marian Rytel, który przed wojną pracował w Uniwersytecie Jagiellońskim jako asystent profesora Władysława Heinricha. Doktor Rytel był kierownikiem Katedry Psychologii, przez kilka pierwszych miesięcy istnienia uniwersytetu. Po jego śmierci nadzór nad zakładem przejął dr Tadeusz Tomaszewski, który habilitował się w roku 1945. Tomaszewski pełnił ważne funkcje w uniwersytecie, m.in. jako członek komisji senackich oraz redaktor działu nauk filozoficznych i humanistycznych "Roczników UMCS" (rocznik ten istnieje do dzisiaj jako "Annales UMCS"). W tym czasie w katedrze zajmowano się badaniami dotyczącymi techniki pracy umysłowej, charakterologią oraz badaniami psychosocjologicznymi nad życiem więźniów w obozach koncentracyjnych.
W marcu 1946 roku zarejestrowano w Lublinie Towarzystwo Filozoficzne i Psychologiczne, które powstało z inicjatywy profesorów UMCS. Poprzez liczne posiedzenia naukowe, konferencje i odczyty oraz prelekcje publiczne towarzystwo to popularyzowało w regionie wiedzę psychologiczną. Dynamiczny rozwój Katedry Psychologii w UMCS został przerwany w roku 1949 z chwilą przeniesienia jej kierownika do Katedry Psychologii na Wydziale Humanistycznym Uniwersytetu Warszawskiego. Katedra została zamknięta, należy jednak zauważyć, że następne lata nie były sprzyjające dla rozwoju psychologii we wszystkich wyższych uczelniach w Polsce.
Po październiku 1956 roku pojawiły się korzystne warunki dla reorganizacji uniwersytetu. Otwarto wtedy nowy kierunek studiów - pedagogikę, co wiązało się z powołaniem nowych zakładów przewidzianych do realizacji zadań dydaktycznych i naukowych w jego ramach. Były wśród nich: Katedra Psychologii Ogólnej i Rozwojowej oraz Katedra Psychologii Wychowawczej. Kierownikiem pierwszej z nich został doc. dr Józef Reutt, drugą zaś objął na krótko doc. dr Stanisław Gerstmann (w r. 1959 przeniósł się on na Uniwersytet Łódzki gdzie zorganizował Zakład Psychologii UŁ). Uczeni ci wraz z innymi nauczycielami akademickimi z UMCS przyczynili się na nowo do uaktywnienia lubelskiego środowiska psychologów. W roku 1957 założyli Lubelski Oddział Polskiego Towarzystwa Psychologicznego. Po wyjeździe doc. Gerstmanna kierownikiem Zakładu Psychologii Wychowawczej została doc. dr Natalia Reuttowa. Państwo Reuttowie wypromowali wielu magistrów, a także kilkunastu doktorów; niektórzy z nich pracują na Wydziale Pedagogiki i Psychologii do dziś, co świadczy o ciągłości tradycji psychologicznej w UMCS. Aktywność naukowa Reuttów oraz podległych im pracowników obejmowała wiele zagadnień z zakresu psychologii, a ich prace dotyczyły często zagadnień nowatorskich, nieznanych dotąd rodzimej psychologii (np. badania nad wahaniem, polska adaptacja testu TAT, propagowanie idei opracowania polskiej bibliografii psychologicznej).
W roku akademickim 1970/1971 zreformowano strukturę Wydziału Humanistycznego UMCS powołując cztery instytuty. Rok później wyodrębniono Instytut Pedagogiki i Psychologii, który w roku 1973 zyskał rangę wydziału. W jego ramach powołano dwa zakłady: Psychologii Ogólnej i Rozwojowej (kierowany przez N. Reuttową) oraz Psychologii Klinicznej (kierowany przez doc. dra Marcelego Klimkowskiego). Z inicjatywy tego ostatniego Senat UMCS wyróżnił tytułami doktora honoris causa dwóch wybitnych psychologów; byli to: prof. Aleksander R. Łuria (w roku 1974) i prof. Tadeusz Tomaszewski (w r. 1980).
W roku 1974 otwarto stacjonarne studia psychologiczne w UMCS, które od samego początku cieszą się niesłabnącą popularnością wśród maturzystów z całej Polski. Podczas rekrutacji na rok akademicki 2005/2006 liczba kandydatów na jedno miejsce wyniosła ok. 30 osób. Jest to rekord w historii studiów psychologicznych w Polsce oraz w ogóle rekord popularności na tle innych kierunków studiów w naszym kraju.
W dn. 1 IX 1977 utworzono Instytut Psychologii, w którym zatrudnione były 34 osoby (obecnie jest ich ponad 60). Od roku akademickiego 1998/1999 uruchomiono także równoważne studia wieczorowe oparte na planie jednolitych studiów magisterskich. Prowadzone są studia podyplomowe z zakresu: psychoprofilaktyki, diagnozy i terapii dysleksji rozwojowej oraz komunikacji społecznej. Funkcjonują także Indywidualne Studia Doktoranckie.
Pracownicy Instytutu są autorami licznych monografii naukowych, redagują i współredagują w kraju i za granicą prace zbiorowe, publikują w najbardziej prestiżowych światowych periodykach naukowych (m.in. z tzw. listy filadelfijskiej: "Aphasiology", "Brain and Language", "Journal of Neurolinguistics", "Cahiers de Psychologie Cognitive", "Journal of the History of the Behavioral Sciences" i in.) jak również popularyzują wiedzę psychologiczną (np. w miesięczniku "Charaktery"). Wiele osób uczestniczy aktywnie w pracach lubelskiego środowiska psychologów oraz specjalistycznych towarzystw naukowych polskich i zagranicznych.
