|
Serdecznie zapraszamy do zapoznania się ze sprawozdaniem z realizacji grantu Narodowego Centrum Nauki pt. „Śród-eemskie oscylacje klimatyczne…”, które zostało opublikowane w najnowszym wydaniu Wiadomości Uniwersyteckich (marzec 2024). Kierownikiem projektu jest prof. dr hab. Irena A. Pidek (Katedra Geomorfologii i Paleogeografii UMCS), zaś wykonawcami są specjaliści z zakresu geologii, paleoekologii i paleogeografii z kraju i zagranicy. Zachęcamy do lektury.
Pidek I.A., Mroczek P., Żarski M., Jawiarczyk J., 2024. Rekonstrukcja oscylacji klimatycznych sprzed 128 tys. lat jako wynik interdyscyplinarnej współpracy naukowej. Wiadomości Uniwersyteckie, UMCS Lublin, 74-75.
Link do Wiadomości Uniwersyteckich (*.pdf)
Strona grantu „Śród-eemskie oscylacje klimatyczne…”
W 2016 roku dr Marcin Żarski, geolog z Państwowego Instytutu Geologicznego - PIB w Warszawie, podczas kartowania terenowego w ramach Szczegółowej Mapy Geologicznej Polski (skala 1:50 000, arkusz Garwolin), odkrył na Równinie Garwolińskiej ponad 20 kopalnych zbiorników jeziornych, które są fragmentami dawnego pojezierza datowanego na co najmniej 128 tys. lat temu. Odkrycie to zainicjowało szczegółowe badania wymagające znacznych nakładów finansowych. Osady jeziorne i torfy są nieocenionymi archiwami przeszłości, zawierającymi informacje o historii roślinności, zmianach klimatu i środowiska podczas interglacjalnych ociepleń plejstocenu oraz w holocenie, czyli w obecnym ciepłym okresie. W 2019 roku interdyscyplinarny zespół badawczy zdobył grant w Narodowym Centrum Nauki na projekt OPUS 14 "Śród-eemskie oscylacje klimatyczne. Rekonstrukcja na podstawie multidyscyplinarnych badań kopalnych osadów jeziornych Równiny Garwolińskiej (Polska Centralna)". Projekt ten, koordynowany przez Instytut Nauk o Ziemi i Środowisku UMCS, łączy badaczy z różnych polskich uniwersytetów, PIG-PIB w Warszawie, Instytutu Botaniki im. W. Szafera PAN w Krakowie, Tallin University of Technology (Estonia), Leibniz Labor für Altersbestimmung und Isotopenforschung (Niemcy) oraz Tanta University (Egipt). Rekonstrukcje klimatu interglacjału eemskiego, datowanego na około 115-128 tys. lat temu, wymagają współpracy geologów, geomorfologów, sedymentologów, paleobotaników, paleozoologów oraz specjalistów w rekonstrukcji klimatu, którzy bazują na współczesnych analogach pyłkowych.
Główną metodą badań osadów biogenicznych jest analiza pyłku i zarodników roślin zliczanych w kilkucentymetrowych warstewkach rdzeni wydobytych z kopalnych jezior (metoda palinologiczna). Stanowi ona podstawowe narzędzie w zestawie metod paleoekologicznych. Setki małych próbek osadów o objętości 1 cm3 zawierają bowiem bogate spektrum mikroskopijnych ziaren pyłku o charkterystycznej rzeźbie powierzchni, która przy użyciu mikroskopu o powiększeniu 400-600x pozwala zwykle na identyfikację do gatunku, lub przynajmniej do rodzaju. Analizy uzupełniające obejmują badania sedymentologiczne, izotopy stabilne węgla i tlenu, szczątki makroskopowe roślin oraz kopalne wioślarki i okrzemki, co pozwala na rekonstrukcję warunków panujących w jeziorach i ewolucję zbiorników. Do rekonstrukcji warunków klimatycznych wykorzystuje się ponad 1100 współczesnych analogów palinologicznych z Europy i Azji, zapisanych w Europejskiej Palinologicznej Bazie Danych, które posiadają szczegółowe parametry klimatyczne.
Najlepiej rozpoznano dotychczas krótkotrwałe oscylacje klimatyczne w holocenie, mające swoje odpowiedniki również w starszych ociepleniach. Z dotychczasowych badań wynika, że szczególnie widoczne były ochłodzenia i osuszenia pod koniec optimum termicznego interglacjału eemskiego, określane jako "faza grabowa". W tym czasie nastąpiło obniżenie poziomu wód, co spowodowało zanik niektórych jezior. Śród-eemska oscylacja klimatyczna nie została odnotowana w dwóch badanych zbiornikach, których geologiczno-geomorfologiczna sytuacja sprzyjała stałemu zasilaniu wodami gruntowymi. Pełny zapis fazy grabowej został doprecyzowany z analizowanych zbiorników i porównany z danymi z renomowanego eemskiego stanowiska w północnych Niemczech. Na podstawie rocznie laminowanych osadów z Bispingen, badanych przez Stefana Lauterbacha i jego zespół, opublikowanych w 2024 roku, ustalono, że okres trwania fazy grabowej wynosił 7130 lat.
Badania nad przeszłymi okresami ciepłymi pozwalają na rozpoznanie epizodów wahnień klimatu związanych z naturalną zmiennością, a w kontekście interglacjału eemskiego, mogą przyczynić się do głębszego zrozumienia współczesnych zmian klimatycznych.
|
